واقعیت آن است که اتحادیه اروپا در مقایسه با ایالات متحده امریکا تاثیر اندکی بر اسراییل و فلسطین دارد. این وضعیت تا حدی به این خاطر است که اسرائیل عمدتا خواهان دخالت ایالات متحده در منطقه بوده و به دلایل و عناوین مختلف تمایلی برای نقش‌آفرینی اروپا در منطقه ندارد.
الوقت- بحران فلسطین که در مطالعات آکادمیک از آن با عنوان بحران در روابط اعراب و اسرائیل یاد می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین موضوعات مناقشه‌برانگیز بین‌المللی می‌باشد که پس از گذشت بیش از نیم قرن همچنان لاینحل باقی مانده است. در طول این دوران آمریکا مهمترین قدرت بین‌المللی بوده که در فرآیند مذاکرات موسوم به صلح خاورمیانه نقش‌آفرینی کرده است و دولت های مختلف این کشور مبتکر نشست‌های گوناگونی با حضور نمایندگان فلسطین، رژیم صهیونیستی و سران برخی کشورهای عربی مانند مصر، اردن، لبنان و قطر بوده‌اند. با این وجود اعلام یکباره ترامپ در به رسمیت شناختن تصرف بیت‌المقدس از سوی رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت آمریکا به این شهر برخلاف توافقات گذشته در مذاکرات میان طرف های مخاصمه و حتی نقض صریح قطعنامه‌های بین المللی و اعتراضات گسترده کشورهای اسلامی و بویژه گروه های فلسطینی به این موضوع، اکنون موقعیت واشنگتن بیش از هر زمان دیگری در ایفای نقش میانجگری در مذاکرات به خطر افتاده است. در همین راستا محمود عباس ۲۲ دسامبر پس از ملاقات با امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک در پاریس اظهار داشت، تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر شناسایی اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل "مغرضانه" و ناقض "قوانین بین‌المللی" بوده و آمریکا واسطه صادقی نیست و برنامه میانجیگری آن در خاورمیانه دیگر توجیهی ندارد.
این سخنان اما صرفاً ابراز گلایه از جانب‌داری کاخ سفید نبود چرا که با پیشنهاد وی مبنی بر نقش‌آفرینی بیشتر اروپا در موضوع فلسطین و روند مذاکرات صلح خاورمیانه بجای آمریکا همراه شد. عباس گفت که فلسطینیها اکنون در دفاع از منافع خود بیشتر به فرانسه و اتحادیه اروپا اعتماد می‌کنند. او فرانسه و اتحادیه اروپا را فرا خواند که نقش بیشتری را بر عهده گیرند. مع الوصف اکنون این پرسش مطرح است که موانع و عوامل تسهیل کننده جایگزینی اروپا به جای آمریکا در ایفای نقش میانجیگری در آینده مذاکرات فلسطین و رژیم صهیونیستی کدامند؟
فاصله‌گیری فلسطین از آمریکا
اقدامات آمریکا در حمایت از تل آویو بی سابقه نیست و واشنگتن همواره نسبت به تجاوزات اسرائیل به حقوق فلسطینیان حمایت و یا حداقل راه سکوت پیش گرفته است. با این وجود اقدام اخیر ترامپ در پذیرش رسمی بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی به قدری آشکارا به تضییع حقوق فلسطینیان و بر باد دادن رویای تشکیل دولت مستقل فلسطینی از طریق مذاکره و گفتگو انجامید که حتی آن دسته از گروه‌های فلسطینی که نسبت به بی طرفی امریکا نگاه خوشبینانه داشتند را نیز به نیات شوم دولت آمریکا آگاه ساخت. لذا پس از آنکه گروه های فلسطینی به طور یکصدا به مخالفت با طرح ترامپ پرداختند، کاخ سفید نیز تهدید به قطع کمک های سالیانه خود به فلسطینیان کرد. در ادامه روند روز گذشته (19دی) محمود عباس، پس از مذاکره با اریسکن سوردی، وزیر خارجه نروژ در رام الله مجدداً بر نقش بزرگی که اروپا با توجه به جایگاه سیاسی و اقتصادی‌اش می‌تواند ایفا کند، تاکید کرد.
تمایلات مشارکت‌طلبانه اروپا
روند مشارکت جویی اتحادیه اروپا در موضوعات و بحران های بین المللی به عنوان یک بازیگر مستقل-بویژه پس از روی کار آمدن ترامپ نیز روی کار آمدن مکرون در فرانسه و ارائه طرح وی برای انجام اصلاحات ساختاری در این اتحادیه به منظور آنچه وی تبدیل کردن اروپا به یک بازیگر قدرتمند در سطح جهانی نامیده - افزایش یافته است و نماد آن را می توان در عدم همسویی و مخالفت این اتحادیه با دولت جدید آمریکا در برخی موضوعات همچون پرونده توافق هسته ای با ایران و یا مسئله انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس و یا مخالفت با تلاش آمریکا برای محکوم کردن ایران در نشست شورای امنیت در مورد ناآرامی های روی داده در این کشور مشاهده کرد. لذا در همین راستا گفته شده که مکرون در آخرین نشست سران اتحادیه در سال گذشته میلادی اصرار ورزیده است که "اتحادیه اروپا" از تصمیم ترامپ مبنی بر شناسایی اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل دوری نماید و موضوع بحران خاورمیانه در دستور کار مذاکرات سران اتحادیه اروپا قرار گیرد.
میانه روی اروپا
یکی از عواملی که می تواند منجر به تقویت احتمال ایفای نقش میانجیگری اروپا در مذاکرات میان فلسطینیان و رژیم صهیونیستی در آینده شود، رویکرد متعادل‌تر کشورهای اروپایی در موضوع مناقشه فلسطینیان و اسرائیل نسبت به واشنگتن بویژه در موضوع اقدام اخیر دونالد ترامپ در به رسمیت شناختن اشغالگری اسرائیل در بیت المقدس می باشد. همچنین این اتحادیه بر خلاف آمریکا نسبت به توافق میان گروه های فلسطینی برای کنار گذاردن اختلافات و تشکیل دولت وحدت ملی در اکتبر گذشته اعلام حمایت کرده و از آمادگی خود برای حمایت کامل از تلاش ها برای وحدت دوباره غزه و کرانه باختری خبر داد. این در حالی است که دولت ترامپ همسوی با اسرائیل، محمود عباس و تشکیلات خودگردان را برای انجام این اتحاد مواخذه و تهدید به بستن دفتر ساف (سازمان آزادیبخش فلسطین) در واشنگتن کرد.
در عین حال نباید تصور کرد که اروپائیها تمایل دارند در مذاکرات صلح، بیطرفانه عمل کنند. آنها در تاریخ گذشته نشان داده اند که جانب اسرائیل را دارند و باید توجه داشت که لابیهای صهیونیزم در اروپا نیز نفوذ زیادی دارد. تنها می توان گفت آنها نسبت به آمریکا اندکی نرم تر می باشند. حتی اگر در روند کنونی فرض شود که بروکسل پس از این، استقلال گرایی بیشتری را در قبال واشنگتن پی خواهد گرفت. ضمن اینکه آنها هیچگاه حاضر نخواهند شد در راستای دفاع از حقوق فلسطینیها به روابط گرم خود با آمریکا و اسرائیل آسیب بزنند.
مخالفت اسرائیل و متحدین عرب آمریکا
پس از اعلام مخالفت اروپا با طرح ترامپ، نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به سختی از اقدام کشورهای اروپایی انتقاد کرده و آنها را به ریاکاری متهم ساخت. واقعیت آن است که اتحادیه اروپا در مقایسه با ایالات متحده امریکا تاثیر اندکی بر اسراییل و فلسطین دارد. این وضعیت تا حدی به این خاطر است که اسرائیل عمدتا خواهان دخالت ایالات متحده در منطقه بوده و به دلایل و عناوین مختلف تمایلی برای نقش‌آفرینی اروپا در منطقه ندارد.
مخالفت اسرائیل با نقش آفرینی بروکسل از این رو است که تل‌آویو ادعا می‌کند که اروپا موضعی ملایم در قبال آنچه این رژیم گروه های تروریستی می نامد دارد و اینکه اروپایی‌ها مستعد تمایلات ضد‌سامی هستند. در این موضوع اگرچه نتایج نظر‌سنجی‌ها در بیشتر کشورهای اروپایی همواره حاکی از همدردی و حمایت ساکنان این قاره از فلسطینیها بوده و اسرائیل را خطری برای صلح جهانی می‌دانند، اما این دیدگاه شهروندان اروپایی به هیچ وجه موضع سیاستمداران و دولت های اروپایی نبوده است چنانکه حتی پس از تجاوزات رژیم صهیونیستی به غزه و به طور مثال بمباران نیروگاه برق این منطقه که با هزینه کشورهای اروپایی ساخته شده بود، بروکسل واکنش قابل توجهی در مقابله با اقدامات این رژیم صورت نداد. با این وجود آنچه مشخص آن است که تل آویو هرگز به جایگزینی اروپا به جای ایالات متحده برای میانجیگری در مذاکرات با فلسطینیان (با فرض انجام چنین مذاکراتی در آینده) تن نخواهد داد. از سوی دیگر همچنانکه در نشست وزرای خارجه کشورهای عربی در امان (16 دی) مشاهده گردید کشورهای عربی و بویژه عربستان سعودی همچنان بر نقش آفرینی فعال آمریکا در تحولات منطقه و فلسطین تاکید دارند.
چشم انداز
بر اساس آنچه ذکر گردید اقدام دولت جدید امریکا در پذیرش سلطه رژیم صهیونیستی بر کل بیت المقدس و در مقابل مخالفت دولت های اروپایی با این اقدام و تاکید بر توافق اسلو و قطعنامه های شورای امنیت از سوی اتحادیه اروپا، موجب خصومت و بی اعتمادی گروه های فلسطینی به امریکا و روی آوردن آنها به اتحادیه اروپا به عنوان قدرتی نوظهور شده است. با این وجود تل آویو چنین امری را نخواهد پذیرفت و از مواضع حمایتی دولت ترامپ در تشدید رویکرد تهاجمی خود نسبت به دادن کمترین امتیازات به فلسطینیها و جلوگیری از تشکیل دولت مستقل فلسطینی بهره خواهد گرفت.
