اخراج فرزند پادشاه قبلی عربستان از گارد ملی و برکناری فرمانده پرنفوذ نیروی دریایی ارتش عربستان، بن‌سلمان با اطمینان خاطر بیشتری می‌تواند ضمن کنترل تمام عیار تمام نهادهای نظامی از ارتش تا پلیس و گارد ملی، نگرانی کمتری را نسبت به کودتا و یا دخالت نهادهای نظامی در راه رسیدن پادشاهی خود داشته باشد.
الوقت- عربستان سعودی ده‌ها شاهزاده و مقام فعلی و پیشین این کشور را به اتهام فساد گسترده بازداشت کرده است. گفته شده است این بازداشت‌ها با دستور ملک سلمان و تحت مدیریت کمیته مبارزه با فساد که به تازگی با ریاست محمد بن سلمان در ریاض تشکیل شده صورت گرفته است.
خبرگزاری‌های عربی آمار متفاوتی از تعداد مقامات بازداشتی ارائه داده‌اند، اما العربیه گفته است که حداقل ۱۱ شاهزاده، ۴ وزیر دولت فعلی و چند نفر از مقام‌های قبلی این کشور بازداشت شده‌اند.
در کنار موج بازداشت‌ها همچنین رسانه‌های دولتی سعودی گزارش دادند که دو وزیر فعلی دولت سعودی نیز بنا به مجموعه‌ای از احکام سلطنتی از کاربرکنار و بازداشت شده‌اند. شاهزاده متعب بن عبدالله، ریاست گارد ملی و فرزند پادشاه سابق عربستان و عادل فقیه، وزیر اقتصاد وزرای ارشد برکنارشده هستند.
بازداشت ثروتمندترین شاهزاده
در میان بازداشت‌شدگان نام «ولید بن طلال بن عبدالعزیز»، ثروتمندترین فرد و میلیاردر سعودی به چشم می‌خورد. بازداشت این شاهزاده ثروتمند تاثیر خود را در بازارهای جهانی برجای گذاشت.
بن طلال در کمپانی‌های بزرگ بین‌المللی از جمله «نیوز کورپ»، «سیتی‌گروپ» و «توئیتر» سهام‌دار عمده است و همچنین صاحب چندین شبکه ماهواره‌ای است که بینندگانی در سرتاسر جهان عرب دارند. او با ۱۸ میلیارد دلار دارایی، ۴۵ امین فرد ثروتمند فهرست ۲۰۱۷ مجله فوربس از ثروتمندترین اشخاص جهان بود.
منابع رسانه‌ای‌همچنین از بازداشت «خالد التویجری» مدیر سابق دربار پادشاهی و «صالح کامل» و پسرش از تجار معروف و نیز «ولید الابراهیم» رئیس گروه «ام‌بی‌سی» و «بکر بن لادن» رئیس گروه بن لادن و پیمانکار معروف به اتهام فساد و پرداخت رشوه به مسئولان طرح توسعه مسجد الحرام خبر داده‌اند.
خیز بلند محمد بن سلمان
اگرچه بازداشت و برکناری‌های صورت گرفته به دستور مستقیم ملک سلمان صورت گرفته، اما مجری این اقدامات کمیته مبارزه با فساد به ریاست محمد بن سلمان ولیعهد جوان عربستان می‌باشد. بن سلمان در حال حاضر همزمان با منصب ولیعهدی پادشاه، وزارت دفاع کشورش را نیز برعهده دارد و از او تحت عنوان جوان‌ترین وزیردفاع جهان نام برده می‌شود. این شاهزاده 32 ساله سعودی از آوریل 2015، همزمان با پادشاهی پدرش تلاش خود را بر کسب و افزایش هرچه بیشتر قدرت قرار داد تا آنجا که پس از تغییر دو ولیعهد سرانجام توانست از خردادماه سال جاری خود را به عنوان ولیعهد پدر به کرسی نشاند.
حال بازداشت‌ها و برکناری همزمان ده‌ها مقامات دولتی در عربستان نیز که تقریبا در تاریخ سعودی کم سابقه است تحت ریاست محمدبن سلمان صورت می‌گیرد و منابع رسمی عربستان نیز این موضوع را تائید می‌کنند. اما چرا ولیعهد سعودی ناگهان به بازداشت ده‌ها شاهزاده سعودی روی آورده است؟
اصلاحات اقتصادی:
آن گونه که منابع سعودی عنوان کرده‌اند، موج بازداشت ده‌ها شاهزاده سعودی با اتهامات اقتصادی در چارچوب "مبارزه با فساد" عنوان شده است. این بازداشت‌ها به احتمال زیادی بخشی از برنامه توسعه‌ای محمدبن سلمان تحت عنوان عربستان2030 است که قرار است این کشور را تا آن سال به سطحی از توسعه اقتصادی و اجتماعی برساند. پیش از این نیز رهبران سعودی در جریان کنفرانس 20 کشور صنعتی جهان در آلمان در تیرماه اخیر وعده انجام برخی اصلاحات اقتصادی از جمله مبارزه با فسادمالی و پولشویی را مطرح کرده بودند و حال بازداشت شاهزادگان ثروتمند سعودی با ادعای تلاش برای اجرای قانون شفافیت مالی و پولشویی صورت گرفته است.
در شرایطی که عربستان بدلیل بار مالی سیاست خارجی خود متاثر از جنگ گسترده در یمن و همزمان کاهش قیمت نفت دچار مشکلات مالی و کمبود بودجه می‌باشد به نظر می‌رسد بن سلمان برای اجرای طرح 2030 خود امید بسیاری به ورود سرمایه‌گذاری خارجی بسته است، هرچند ورود سرمایه‌گذار خارجی مستلزم اجرای قوانین مالی شفاف و اعتبار بین‌المللی کافی می‌باشد. در این صورت به زعم رهبران عربستان بازداشت گسترده ده‌ها شاهزاده این کشور با هدف مبارزه با فساد و پولشویی می‌تواند زمینه لازم را برای ورود سرمایه‌گذاری خارجی فراهم آورد، هرچند دستیابی به شفافیت مالی و مبارزه با فساد با دستگیری ده‌ها شاهزاده ثروتمند، اقدامی بسیار سطحی و بیشتر تبلیغاتی به نظر می‌رسد. در واقع لازمه اجرای قانون شفافیت مالی نظام سیاسی مردم سالار و حداقل مشروطه‌ای است که توانایی پاسخگوی عمومی به نهادهای نظارتی و قانونی را داشته باشد. در شرایطی که نظام سیاسی عربستان، ساختاری بطور کامل با اختیارات مطلق شخص پادشاه و خانواده سلطنتی است، اجرای قانون شفافیت مالی تنها در حد همان شعار باقی خواهد ماند و بیشتر اقدامی نمادین به نظر می‌رسد.
مبارزه با فساد یا انتقام‌گیری:
در عین حال برای بسیاری این موضوع تقریبا بدیهی است که دستگیری ده‌ها شاهزاده عربستان از جانب بن سلمان، بیش از اقدامی اقتصادی و مبارزه با فساد، اقدامی سیاسی و در واقع فرصتی مناسب برای بن سلمان جهت تحکیم قدرت خود در میان خاندان هزار فامیل سعودی است.
خبرگزاری رویترز نیز به اهداف سیاسی بن سلمان در ارتباط با بازداشت شاهزداگان اشاره کرده و انتصاب «خالد بن ایاف» به جای متعب بن عبدالله در ریاست گارد ملی و نیز جایگزینی محمد التویجری به جای عادل فقیه در وزارت اقتصاد را نشان‌دهنده تلاش ولیعهد جوان سعودی برای تثبیت قدرت خود عنوان کرده است.
متعب پسر برگزیده ملک عبدالله، پادشاه پیشین عربستان بود که او را یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های رسیدن به پادشاهی پیش از اوج‌گرفتن بن سلمان می‌دانستند. تا پیش از ولیعهدشدن محمد بن سلمان، شاخه‌های مجزای خانواده سلطنتی عربستان هر کدام مسئول یکی از سه نهاد امنیتی‌ـ‌نظامی این کشور بودند و متعب آخرین عضو از شاخه ملک عبدالله در خانواده سلطنتی بود که هنوز در بالاترین رده‌های قدرت در ریاض باقی مانده بود.
از دیگر تغییرات صورت گرفته در حوزه نظامی و با شعار مبارزه با فساد اقتصادی، برکناری سرلشکر عبدالله السلطان از فرماندهی نیروی دریایی است.
حال با کنار زدن و در واقع اخراج فرزند پادشاه قبلی عربستان از گارد ملی و برکناری فرمانده پرنفوذ نیروی دریایی ارتش عربستان، بن‌سلمان با اطمینان خاطر بیشتری می‌تواند ضمن کنترل تمام عیار تمام نهادهای نظامی از ارتش تا پلیس و گارد ملی، نگرانی کمتری را نسبت به کودتا و یا دخالت نهادهای نظامی در راه رسیدن پادشاهی خود داشته باشد.
از میان دیگر بازداشتیها، برکناری و دستگیری «خالد التویجری» شاهزاده‌ای که قبلا ملک سلمان را دارای زوال عقل خوانده بود، نیز قابل توجه است. التویجری پیش از روی کارآمدن ملک سلمان و در زمانی که او مقام ولیعهدی داشت با پخش خبر زوال عقلی سلمان تلاش کرد تا مانع به قدرت رسیدن سلمان پس از ملک عبدالله شود. تلاشی که ناموفق ماند و حال فرزند سلمان با هدف تسویه حساب پیشین و پاکسازی همه مخالفان خود التویجری را نیز به جرم فساد مالی بازداشت کرده است.
براین اساس به نظر می‌رسد بازداشت بسیاری از شاهزدگان قدرتمند توسط بن سلمان به اتهام فسادسیاسی حداقل بتواند تهدیدات داخلی در خانواده سلطنتی علیه بن سلمان را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
کسب درآمد:
آن چه در میان بازداشت شاهزادگان سعودی توسط بن سلمان کمتر مورد توجه واقع شده، کسب درآمد عمده ولیعهد جوان سعودی بواسطه موج بازداشت‌هاست. منابع مختلف با اعلام اسامی شاهزادگان بازداشت شده تاکید کردند که ارزش دارایی های ضبط شده از آنها به نفع کسی که دستور بازداشت را صادر کرده، نزدیک به دو تریلیون ریال این کشور (بیش از ۵۳۰ میلیارد دلار) برآورد می شود.
حتی «مجتهد»، افشاگر مشهور سعودی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی توییتر دلیل بازداشت ۱۸ شاهزاده و ده ها سرمایه دار و مسئول بلندپایه را تصمیم «محمد بن سلمان» برای کسب دارایی های آنها عنوان کرد.
ارزش دارایی‌های ضبط شده وقتی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم ماه گذشته ارزش %5 (پنج درصد) سهام قابل عرضه آرامکو در بورس نیویورک ۱۲۵ میلیارد دلار عنوان شد که ریاض تصمیم داشت برای جبران بخشی از کسری بودجه خود در طرح بلندمدت 2030 آن را بفروش رساند. براین اساس مصادره دارایی‌های شاهزدگان سعودی چیری حدود 4 برابر درآمد فروش بخشی از سهام آرامکو را نصیب دولت ملک سلمان نمود و مشخص است که موج بازداشت‌های اخیر شاهزادگان تا چه حد می‌تواند برای اقتصاد بحران زده سعودی حیاتی باشد.
