موضع گیری ولید معلم از یک سو به منظور ممانعت از دخالت های منطقه ای و فرامنطقه ای در تحولات آینده سوریه و از سوی دیگر ممانعت از احتمال تنش های بعدی میان نیروهای مرکزی و کردی اتخاذ شده است.
الوقت- کردهای سوریه هم اکنون یکی از مهمترین نیروهای تأثیرگذار بر روند معادلات جنگ در سوریه هستند که از مارس 2016 سیستم فدرالی را برای اداره مناطق تحت کنترل خود اعمال می کنند. در این میان روز گذشته 2 آبان ماه، ولید معلم وزیر امور خارجه سوریه اعلام کرد که اگر خواست کردهای سوری خودمختاری در چهارچوب مرزهای این کشور است این موضوع قابل مذاکره و گفتگو می باشد. چنین موضعی از جانب یک مقام رسمی سوری برای کردها می تواند بسیار حایز اهمیت تلقی شود چرا که نرمشی فوق العاده از سوی دولت مرکزی است که در طی چند سال درگیر بودن با بحران داخلی به هر طریق موجودیت و اتحاد خود را حفظ نموده است. با این وصف اینکه چرا معلم از موضعی رسمی نسبت به خودمختاری کردها در شمال سوریه اظهارنظر نموده و راه های مذاکره را باز می‌گذارد می تواند چندین عامل مهم داشته باشد که انگیزه های دمشق را از همراهی نسبی با کردهای این کشور توجیه خواهد نمود. این انگیزه ها را در سه بعد می توان بررسی کرد.
- انگیزه های داخلی دمشق از گشودن مسیر مذاکره با کردها: در جریان بحران سوریه و مبارزه با داعش و گروه های تکفیری کردهای سوریه نقش به سزایی داشتند. مقاومت آنها در کوبانی و دیگر مناطق علاوه بر این که در صدر اخبار جای گرفت، حمایت بین المللی را برای کردهای سوریه موجب شد. در عین حال یگان های مدافع خلق موسوم به نیروهای دموکراتیک در مبارزه با داعش پیشروی های زیادی داشته است و اخیرا موفق به تصرف رقه و نیز چاه های نفتی دیرالزور و بیرون راندن داعش از این مناطق شده اند که همزمان با تلاش ارتش سوریه صورت گرفت. با توجه به شرایط حاکم بر سوریه، دولت مرکزی ترجیح خواهد داد تا از پتانسیل این نیروها برای حل بحران به جای رویارویی، از طریق ادغام آنها در سوریه متحد حتی به قیمت دادن خودمختاری در چارچوب مرزهای ملی استفاده نماید. این اقدام در حالی صورت می گیرد که از سال 2016 کردهای سوری در شمال این کشور اعلام خودمختاری و نظام فدرالی کرده اند. دمشق خصوصا با توجه به وقایع اخیر رفراندوم و اعلام استقلال در اقلیم کردستان عراق، شاید اینگونه می اندیشد که در صورتیکه با کردهای خود از در سازش وارد نشود ممکن است این وقایع در سوریه نیز تکرار شود. پس به جای راهبرد مقابله، راهکار مذاکره برای حفظ پتانسیل کردی در مرزهای ملی مورد نظر دمشق خواهد بود.
- انگیزه های منطقه ای دمشق از گشودن مسیر مذاکره با کردها: مسئله کردهای سوریه با توجه به اینکه با منافع همسایگان سوریه نیز گره خورده است مسئله ای صرفاً داخلی نبوده و دارای ابعاد منطقه ای می باشد. ترکیه حساس ترین همسایه سوریه در موضوع کردهاست. هم مرزی کردهای سوریه در شمال این کشور با کردهای ترکیه میزان تاثیرپذیری ترکیه را از تحولات کردهای سوری به شدت بالا می‌برد چنانکه در پی برگزاری جشن تصرف رقه توسط یگان های مدافع خلق، تصاویر عبدالله اوجلان رهبر گروه تروریستی پ ک ک که هم اکنون در زندانی در جزیره آمرلی در حال گذران دوران حبس ابد است را به احتزاز درآوردند. به همین دلیل مقامات ترک، بسیار نسبت به این تحولات حساس بوده تا جایی که انگیزه اصلی برای شرکت در بحران سوریه و حمله به ادلب و احتمالا در آینده عفرین تنها موضوع کردهاست. مقامات ترک بارها اعلام کرده اند که وجود هیچگونه دولت مستقل کردی را در نزدیکی مرزهای خود در سوریه و عراق نخواهند پذیرفت و بارها به مواضع کردها در این مناطق حملاتی را داشته‌اند. محاصره عفرین و احتمال حمله نظامی ترکیه به این کانتون به دلیل تضعیف کردها و عدم یکپارچگی آنها از طریق اتصال به عفرین می باشد که می تواند اولین حلقه پل ارتباطی کردها با مدیترانه تلقی گردد که موقعیت استراتژیک کردستان مستقل مورد نظر کردها را به شدت بهبود خواهد بخشید. با این حال دولت مرکزی سوریه در مورد روابط با ترکیه حساس بوده و دو انگیزه مهم از طریق گفتگو با کردها خواهد داشت. اول اینکه چنانکه گفته شد مسئله کردی مهمترین مسئله برای اردوغان و مقامات ترک می باشد که دخالت در سوریه و حضور نظامی در این کشور را از سوی ترکها تقویت نموده است. بنابراین حل مسئله کردی از طریق مذاکره و اعطای خودمختاری به صورت قانونی امکان مداخله نظامی ترکیه در آینده را کمرنگ خواهد کرد. دوم اینکه این اقدام می‌تواند تا حدی خیال آنکارا را از عدم تشکیل دولت مستقل کردی و تاثیرپذیری کردهای ترکیه از آن راحت کند. سوم آنکه اعطای خودمختاری به کردها با گرفتن پاره ای امتیازات مانند کنترل مرزها، ادغام نیروهای نظامی کرد در نیروهای پلیس فدرال و یا کنترل گمرکات و بنادر توسط دولت مرکزی می تواند دغدغه های ترکیه را نیز تاحدودی برطرف سازد.
- انگیزه های فرامنطقه ای دمشق از گشودن مسیر مذاکره با کردها: کردهای سوریه و به ویژه یگان های مدافع خلق(YPG) در طول بحران به پشتوانه آمریکا حمایت نظامی و آموزشی شده و تجهیز گشته اند. این در حالی است که در جریان بحران سوریه محور مقاومت نقش تعیین کننده ای در مبارزه با داعش داشته و هزینه های بالاتری متحمل شده است که همگی در راستای حفظ یکپارچگی این کشور صورت گرفته است. تحت این شرایط وجود مسئله کردی بزرگترین بهانه دخالت آمریکا در سوریه است. بنابراین با مذاکره و انجام توافق قانونی با کردها این موضوع حل شده و انگیزه های حضور آمریکا در سوریه از بین رفته و مداخلات آن بیش از هربار نامشروع جلوه خواهد داد. از دیگر سو کردهای سوریه که تجربه عدم حمایت امریکا از اربیل را در مورد وقایع اقلیم کردستان مشاهده کرده اند در صورت توجه دمشق به خواسته های آنان به سمت دولت مرکزی متمایل شده و از این طریق ضمن به دست آوردن مطامع خود از دخالت ها و حمله های ترکیه نیز در امان خواهند بود.
با این وصف به نظر می‌رسد که موضع گیری ولید معلم از یک سو به منظور ممانعت از دخالت های منطقه ای و فرامنطقه ای در تحولات آینده سوریه و از سوی دیگر ممانعت از احتمال تنش های بعدی میان نیروهای مرکزی و کردی اتخاذ شده است.
