الوقت- بازيهاي المپيك اروپايي ۲۰۱۵ از تاريخ ۱۲ ژوئن تا ۲۸ ژوئن سال ۲۰۱۵ مقارن با 22 خرداد ماه تا 7 تير ماه سال جاري در شهر باكو جمهوري آذربايجان برگزار خواهد شد. اين دوره، اولين دوره بازي هاي المپيك اروپايي است. در اين دوره از بازي ها، 5600 ورزشكار در 18 رشته ورزشي با هم به رقابت خواهند پرداخت. براي برگزاري باشكوه اين رقابت ها، آذربايجان سرمايه گذاري هنگفتي را در زمينه گسترش فضاهاي ورزشي و بهبود زيرساخت هاي شهري آغاز كرده است .
جمهوري آذربايجان به زعم خود مي خواهد تصويري جديد و پيشرفته از خود را به اروپا و جهان نشان دهد. آزاد رحيم اف، وزير ورزش و جوانان آذربايجان، در اين باره معتقد است: "قطعا اين رويداد براي كشوري جوان مانند ما كه تنها بيست و يك سال از استقلالش مي گذرد بسيار مهم است. اين كه جايگاهي در نقشه جهان داشته باشيم و همانطور كه واقعيت دارد، بخشي از اروپا باشيم. ما ورود اروپا به آذربايجان را خوش آمد مي گوييم . "
نقش آفريني خانم مهربان علي اف، همسر الهام علي اف رئيس جمهوري آذربايجان كه از اعضاي اصلي كميته اجرايي المپيك، سفير حسن نيت يونسكو و صاحب كرسي اين نهاد جهاني در جمهوري آذربايجان است، نشان از اهميت بازي هاي المپيك اروپايي براي دولت آذربايجان دارد. با اين حال برگزاري اولين دوره بازيهاي المپيك اروپايي در جمهوري آذربايجان را تنها نمي توان به حساب ابتكار عمل دولت آذربايجان گذاشت. در اينجا موضوع تجارت ورزشي امريكا و اروپا با استثمار ساير كشورها نيز مطرح مي باشد. از سال 2003 ديدگاهي وجود دارد مبني بر اين كه امريكا و اروپا در تلاش است تا در قفقاز جنوبي "توسعه متوازن" را رعايت نمايد. يعني رشد و توسعه هر يك از كشورهاي اين منطقه بايد به نوعي تامين شود تا ميزان رشد و توسعه هر سه كشور واقع در قفقازجنوبي به صورت يكجا تامين شود. چرا كه اگر تمامي درآمدهاي نفتي حاصل از فروش نفت به طور ثمربخش در اقتصاد آذربايجان به كار گرفته شود، در آن صورت تفاوتهاي زيادي ميان آذربايجان، گرجستان و ارمنستان مشاهده مي شود. به همين دليل تمام پولهايي كه وارد آذربايجان مي شود بايد به هر ترتيبي از آذربايجان خارج شود. بدين منظور بايد رشد و توسعه فساد در آذربايجان ، دموكراسي در گرجستان و علم و تحصيل در ارمنستان به طور يكجا توسعه يابد. بدين ترتيب پولهاي وارد شده به آذربايجان بايد از طريق فساد اداري و اقتصادي خرج شود. از اين رو اجراي برنامه ها و پروژه هاي نمايشي بي هدف، بي دليل و بدون توجيه اقتصادي مانند يورو ويژن ، بازيهاي المپيك اروپايي و ساخت و سازهاي بي ثمر در دستور كار قرار گرفته است، تا پولهاي آذربايجان خرج شود. روندي كه همچنان با شتاب ادامه دارد .
با اين استدلال هزينه بيش از 10 ميليون دلار در برنامه "عيد گل" ، هزينه سالانه 4 الي 5 ميليارد دلار براي ساخت و سازهاي غيرضروري و در مقابل عدم سرمايه گذاري در امرتوليد، بي اعتنايي به ساخت كارخانجات و بي توجهي به بخش بهداشت و آموزش و پرورش در راستاي "توسعه همگون قفقاز" انجام مي پذيرد .
در تمامي اين موارد منافع امريكا و اروپا با منافع مسئولين حكومت آذربايجان هم خواني دارد. چرا كه هيات حاكمه آذربايجان نيز خواهان هزينه مبالغ هنگفت در پروژه هاي بي هدف هستند. زيرا آن ها سهم خود را از چنين هزينه كردهايي به دست مي آورند. در تمامي پروژه ها 45 الي 50 درصد از كل هزينه ها از سوي مسئولين حكومتي به مقامات بالاتر پرداخت مي شود. البته بيش از نيمي از اين مقدار نيز از سوي خود همين مسئولين صرف مي شود. به همين ترتيب يك "هرم فسادي" ايجاد مي شود. مقدار پولي كه سالانه بدين ترتيب حيف و ميل مي شود نزديك به 2 الي 2.5 ميليارد دلار است .
بازيهاي المپيك اروپايي نيز يكي از شاخص ترين و بزرگترين اين نوع پروژه ها به حساب مي آيد. تاكنون به طور رسمي نزديك به 4 ميليارد دلار فقط براي برگزاري بازيهاي اروپايي هزينه شده است. ساخت و يا تكميل زيرساختها ، برگزاري بازيها و هزينه اقامت بازيكنان بخشي از اين هزينه هاي هنگفت مي باشد. فقط هزينه ساخت و ساز نزديك به 3ميليارد دلار مي باشد. اگر در نظر بگيريم كه حدود 45 الي 50 درصد از مجموع هزينه ها حيف و ميل شده است در آن صورت نزديك به 1.5ميليارد دلار از سوي همين مسئولين به تاراج رفته است. يك ميليارد مابقي هزينه ها نيز صرف هزينه رفت و برگشت، اسكان و تغذيه بازيكنان خواهد شد. البته هزينه هاي مربوط به هتل ها، رستوران ها، وسايل نقليه و غيره كه متعلق به همين مسئولين مي باشد دوباره به خودشان بازگردانده خواهد شد .
اين ادعا مبني بر اينكه بازيهاي اروپايي براي كشور آذربايجان سودآور خواهد بود ادعايي دروغ و كذب محض است. چرا كه حضور حتي 25 الي 30 هزار گردشگر نيز در اين بازيها محل ترديد است. از طرف ديگر حضور بيش از اين تعداد گردشگر و اسكان آنها در هتل ها غيرممكن مي باشد. محل اسكان در نظر گرفته شده براي گردشگر ها در مجموع 25 هزار نفر است. در واقع اگر تمامي اين اماكن گفته شده تا روز برگزاري بازيها آماده شود در آن صورت حداكثر 25 هزار نفر گردشگر در اين بازيها حضور خواهند يافت. كار اسكان گردشگر ها در ساير هتل ها مدنظر نمي باشد و اگر انجام پذيرد خيلي محدود خواهد بود. از طرف ديگر زير نظر قرار گرفتن تمامي اين گردشگر ها امري بسيار دشوار است. همه اين گردشگر ها "باب ميل" حاكميت نيستند. اگر اين گردشگر ها بدون كنترل و نظارت هاي لازم حكومت در شهر به گشت و گذار بپردازند تصاوير بدي را از كشور منعكس خواهند كرد و اين موضوع با هدف دولت آذربايجان در ارائه يك تصوير جديد و مدرن از كشور در تعارض خواهد بود. به همين دليل اسكان گردشگرها در ساير هتل ها پيش بيني نشده است. بدين ترتيب تعداد گردشگر ها يي كه در بازيهاي اروپايي عازم آذربايجان خواهند شد، بيشتر از 30 هزار نفر نخواهند بود. در چنين حالتي ميزان ارزي كه هر يك از اين گردشگر ها به كشور وارد خواهند كرد 1500 الي 2000 دلار خواهد بود. اين مقدار پول شامل هزينه كرد آنها در رستوران ها و ساير مراكز تفريحي طي 15 الي 20 روز اقامت خواهد بود. اگر سوغاتي هاي آنها را نيز 1000 دلار در نظر بگيريم حداكثر هزينه اي كه هر يك از گردشگرها خواهند كرد، بيش از 3000 دلار نخواهد بود. بدين ترتيب مجموع ارزي كه گردشگران وارد كشور مي كنند در حالت كلي 90 الي 100 ميليون دلار خواهد بود. با اين حساب مي توان استدلال كرد كه 100 ميليون دلار ارز وارد شده توسط گردشگرها در مقابل 4 ميليارد هزينه بازيهاي المپيك كاري بي فايده و بي توجيه است .
حاميان و مبلغان بازيهاي اروپايي چنين ادعا مي كنند كه كشور از سوي اين گردشگر ها در خارج تبليغ و در عرصه جهاني كشور ما شناخته مي شود. اين در حالي است كه چنين مسافرتهايي كاملا به ضرر كشور تمام خواهد شد. بي ترديد"گردشگرهاي با انصاف" اگر هزينه برگزاري بازيها را با ميزان سودآوري اين بازيها مقايسه كنند به نتايج نامطلوبي خواهند رسيد. آنها به اين نتيجه خواهند رسيد كه چطور ممكن است در اين كشور با وجود اين همه گدا و تا اين حد بيكار حكومت تا اين اندازه به صورت بي دليل و بدون محاسبه هزينه و فايده خرج مي كند. بنابراين سوالات مهمي در ذهن گردشگران خارجي به وجود خواهد آمد. سوالاتي مانند اين كه چرا حكومت به خاطر اين هزينه ها به مردم خود گزارش نمي دهد؟ چرا حكومت به جاي ساخت كارخانه و كارگاه فقط زمين بازي و رستوران مي سازد؟ چرا حكومت به جاي هزينه در بخش بهداشت و تحصيل تا اين ميزان در ورزش و يورويژن و عيد گل هزينه مي كند؟ و ديگر سئوالات مشابهي كه در ذهن توريستها به وجود خواهد آمد. بدون شك اين گردشگران با مردم عادي صحبت خواهند كرد. آنها چشم بسته نيستند، بي ترديد آن ها به گوشه و اطراف خود با نگاه دقيق تري نگاه خواهند كرد. بدين ترتيب حكومت آذربايجان؛ به واسطه بازي هاي اروپايي ميزان زيادي از پايگاه مردمي خود را از دست خواهد داد .
البته مشكلات به اينجا ختم نمي شود. مهم ترين مسئله اين است كه بعد از پايان بازيهاي اروپايي مشكلات و كمبودها خود را در بخش اقتصاد بيشتر نشان خواهد داد. به طوري كه كاهش قيمت نفت، ارزش پول ملي را در مرز خطر قرار خواهد داد. احتمال زيادي وجود دارد كه دوباره ارزش منات بعد از بازيهاي اروپايي كاهش يابد. البته ممكن است دولت به طور تصنعي ارزش منات را تا زمان برگزاري انتخابات مجلس در سال جاري همچنان حفظ كند. اما ترديدي نيست كه ارزش منات بعد از انتخابات پارلماني با كاهش جدي روبرو خواهد شد. همچنين به دليل استفاده از بودجه ملي براي برگزاري بازيهاي اروپايي، بودجه كشور با كسري شديدي مواجه خواهد بود، كه حل آن تنها با كاهش ارزش منات و دريافت وام هاي كلان امكان پذير است .
در مجموع مي توان گفت، بازي هاي المپيك اروپايي باكو براي دولت و ملت آذربايجان نتيجه و دستآوردي نخواهد داشت و بيشتر شبيه يك نمايش بزرگ تبليغاتي با صرف هزينه هاي هنگفت است. در شرايطي كه كاهش قيمت نفت فشار اقتصادي مضاعفي را بر مردم آذربايجان وارد مي كند منافع ملي اقتضا مي كند، ثروت ملي كشور با دقت بيشتري و در راستاي منافع عمومي مردم هزينه شود .
صمد حسن زاده
