الوقت_ بيست و پنجمين دوره انتخابات مجلس تركيه كه به انتخابات سراسري معروف است مهمترين و تاثيرگذارترين انتخابات در اين كشوربه حساب مي آيد، زيرا در نتيحه اين انتخابات است كه سرنوشت دولت و قوه مجريه مشخص مي شود. حزب پيروز در صورتي كه بتواند اكثريت كرسي هاي مجلس را (بيش از 275كرسي) به دست بياورد مي تواند به تنهايي و بدون ائتلاف با ساير احزاب دولت را تشكيل دهد.
يكي از ويژگي هاي خاص انتخابات مجلس تركيه كه بر اساس قانون اساسي سال 1983 (پس از كودتاي نظاميان) تعيين شده است، وجود قانون حد نصاب 10 درصد براي ورود به مجلس مي باشد، كه بالاترين حد نصاب در سطح دنيا به شمار مي رود. در واقع احزابي كه در انتخابات شركت مي كنند، در صورتي مي توانند مجوز ورود به مجلس را بگيرند كه بتوانند از سد اين حد نصاب عبور كنند. با توجه به اين ويژگي است كه كارشناسان مسائل تركيه نظام انتخاباتي تركيه را يك نظام غيردموكراتيك ارزيابي مي كنند، زيرا تعداد زيادي از احزاب كه نمي توانند اين حد نصاب را به دست آورند، از راهيابي به مجلس باز مي مانند. با اين حساب مجلس تركيه را نمي توان بيانگر خواست واقعي تمام مردم تركيه دانست.
انتخابات مجلس تركيه در حالي با شركت بيش از 20 حزب سياسي بزرگ و كوچك در روز يكشنبه 17 خرداد سال جاري (7 ژوئن 2015) براي تصاحب 550 كرسي برگزار مي شود، كه به دليل شرايط و ويژگي هاي خاص حاكم بر آن داراي اهميت زياد و تعيين كننده اي مي باشد. در انتخابات ۷ ژوئن نزديك به 57 ميليون نفر از مردم تركيه واجد شرايط لازم براي شركت در انتخابات مي باشند، با اين حال تنها ۴ حزب از شانس واقعي براي ورود به پارلمان برخوردار هستند. اين چهار حزب عبارتند از :
1- حزب حاكم عدالت و توسعه كه رهبري آن را نخست وزير فعلي احمد داوود اوغلو بر عهده دارد؛
2- حزب جمهوري خلق به رهبري كمال قليچدار اوغلو كه اصلي ترين حزب مخالف است؛
3- حزب حركت ملي به رهبري دكتر دولت باغچالي؛
4- حزب دموكراتيك خلق ها به رهبري صلاح الدين دميرتاش و خانم فيگن يوكسك داق؛
بنابراين ملاحظه مي شود مجلس آينده تركيه به احتمال قوي با شركت اين 4 حزب و نامزدهاي منفرد و مستقل تشكيل خواهد شد و اين احزاب 4 ضلع اصلي انتخابات محسوب مي شوند. احزاب كوچكتر با اينكه قادر خواهند بود آرايي را كسب كنند اما قادر نخواهند بود به پارلمان وارد شوند، مگر اينكه حداقل ۱۰ درصد آراء را كسب كرده باشند.
ورود "حزب دموكراتيك خلق ها " به عنوان يك حزب كردي (شاخه سياسي پ ك ك) به عرصه رقابت هاي انتخاباتي به دليل پيامدهايي كه مي تواند به دنبال داشته باشد، از شاخصه هاي اصلي اين دور از انتخابات مجلس تركيه به حساب مي آيد. قبل از اين دور از انتخابات نامزدهاي كردي به صورت مستقل و انفرادي در انتخابات ثبت نام مي كردند و پس از ورود به مجلس به تشكيل فراكسيون كردي اقدام مي كردند.
با توجه به اين كه حزب عدالت و توسعه و حزب دموكراتيك خلق ها رقيب اصلي يكديگر در حوزه هاي انتخاباتي مناطق كردنشين به حساب مي آيند، موفقيت حزب منستب به كردها در عبور از حدنصاب 10 درصدي باعث كاهش آراء حزب عدالت و توسعه خواهد شد و در مقابل در صورتي كه حزب مذكور موفق به كسب اين حدنصاب نشود، ضمن آن كه كرسي هاي خود را به نفع حزب حاكم از دست خواهد داد هيچ نماينده اي هم در مجلس تركيه نخواهد داشت. از اين رو انتخابات مجلس تركيه براي حزب دموكراتيك خلق ها يك قمار بزرگ تلقي مي شود.
شكست حزب دموكراتيك خلق ها در به دست آوردن حدنصاب 10 درصدي و نداشتن نماينده در مجلس مي تواند به بي ثباتي سياسي و هرج و مرج بيشتر بيانجامد. اظهارات مقامات كردها مبني بر تقلب در صورت به دست نياوردن حدنصاب 10 درصدي نشانه هاي از بروز بحران را در كشور تركيه آشكار مي سازد.
يكي از عواملي كه بر اهميت و حساسيت انتخابات 7 ژوئن افزده است، اهداف بلندپروازانه حزب حاكم و رئيس جمهور فعلي تركيه آقاي اردوغان مي باشد. حزب عدالت و توسعه هدف اصلي خود را تصاحب حداكثر كرسي هاي مجلس و به دست آوردن 400 كرسي اعلام كرده است. در اين صورت اين حزب موفق به تغيير قانوان اساسي تركيه و تغيير نظام پارلماني به نظام رياستي خواهد شد. اهدف اساسي حزب عدالت و توسعه در اين انتخابات را مي توان به شرح زير فهرست نمود:
هدف اول: كسب 367 كرسي (بيش از دو سوم كرسي هاي مجلس)
هر حزبي كه به اين رقم دست يابد از قدرت كامل براي انجام تغييرات در كشور برخوردار مي شود. حزب عدالت و توسعه در صورت رسين به اين حدنصاب قادر خواهد بود به طور مستقيم به تغيير قانوان اساسي تركيه و تغيير نظام پارلماني به نظام رياستي مبادرت كند. در اين صورت شخص رئيس جمهور از اقتدار و مسئوليت بيشتري براي اداره كشور برخوردار مي شود.
هدف دوم: كسب 330 كرسي ( بيش از سه پنجم كرسي هاي مجلس)
در صورتي كه حزب عدالت و توسعه به اين حدنصاب دست يابد مي تواند با درخواست برگزاري همه پرسي نسبت به تغيير قانون اساسي و تغيير نظام پارلماني به نظام رياستي اقدام نمايد.
هدف سوم: كسب 276 كرسي ( بيش از يك دوم كرسي هاي مجلس)
در صورتي كه حزب عدالت و توسعه به اين حدنصاب دست يابد قادر خواهد بود به تنهايي و بدون ائتلاف با ساير احزاب به تشكيل دولت اقدام كند ولي در تغيير قانون اساسي و تغيير نظام پارلماني به رياستي شكست خواهد خورد. حزب عدالت و توسعه در مجلس فعلي 326 كرسي را در اختيار دارد.
اگرچه نظرسنجي هاي صورت گرفته در ماه هاي اخير از احتمال كاهش آراء حزب حاكم عدالت و توسعه حكايت دارد، با اين حال پيش بيني مي شود اين حزب بتواند با كمك دستگاه قوي تبليغاتي و همچنين توسل به كارنامه و عملكرد موفق اقتصادي خود در سال هاي گذشته در اين دوره از انتخابات نيز همانند سه دوره قبل به پيروزي دست يابد. يكي از دلايل اصلي شكست احتمالي احزاب رقيب نداشتن برنامه هاي عملي قابل اجرا و كارنامه قابل قبول در دوره هايي است كه قدرت سياسي را در اختيار داشتند. در عين حال بايد به عامل تعيين كننده دين و گرايشات ديني در جامعه امروزي تركيه نيز توجه كرد. بايد قبول كرد كه تغييرات بسيار مهمي در نگاه ها و گرايشات ديني مردم تركيه در دهه هاي اخير به وجود آمده است. بايد توجه داشت، اين عامل به عنوان يك كارت برنده بسيار قوي فعلا در اختيار حزب عدالت و توسعه قرار دارد، و احزاب مخالف از چنين ظرفيتي برخوردار نيستند. يكي از دلايل مهمي كه احتمالا شكست حزب دموكراتيك خلق ها را علي رغم ظرفيت راي آوري بسيار بالا (بالغ بر 9 ميليون نفر از كردها واجد شرايط راي دادن در انتخابات اخير هستند) رقم خواهد زد ناديده گرفتن همين عامل دين و برخورداري از ديدگاه هاي ضد ديني است.
شانس حزب عدالت و توسعه براي رسيدن به هدف سوم خود (كسب 276 كرسي) بسيار زياد باشد. در مقابل شانس حزب عدالت و توسعه براي رسيدن به هدف اول (كسب 367 كرسي ) بسيار كم است. همچنين احتمال رسيدن حزب عدالت و توسعه به هدف دوم (كسب 330 كرسي) تا حدودي محتمل است.
در صورتي كه حزب عدالت و توسعه به هر يك از اين سه هدف خود دست يابد، سياست هاي داخلي و خارجي فعلي خود را ادامه خواهد داد. با اين حال در صورت دستيابي به اهداف اول و دوم در عرصه سياست خارجي سياست خاورميانه اي تركيه با شدت بيشتري دنبال مي شود. به ويژه در منطقه شامات شاهد مداخله بيشتر اين كشور در بحران سوريه و مسائل لبنان و فلسطين خواهيم بود، منطقه اي كه تضاد منافع بين تركيه و جمهوري اسلامي ايران به صورت آشكاري مشاهده مي شود.
صمد حسن زاده
