در حالی که این روزها رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور جنجالی ترکیه با انتقادات داخلی و منطقه‌ای در ارتباط با نحوه برگزاری همه پرسی تغییر قانون اساسی در داخل کشورش روبروست، در اظهار نظری عجیب، سازمان حشدشعبی عراق را گروهی تروریستی عنوان کرد.
به گزارش الوقت، اردوغان در گفتگو با یک شبکه تلویزیونی در ابتدا مدعی تجزیه سوریه شد و در ادامه با هدف اثبات ادعای خود، اتهامات بی‌سابقه‌ای را متوجه همسایگان شرقی و جنوبی خود، یعنی ایران و عراق نمود.
اردوغان در ادامه گفتگو که با انتقاد از وضعیت سوریه شروع شده بود، حملات لفظی خود را متوجه دولت ایران، به عنوان مهمترین متحد منطقه‌ای دولت دمشق نمود و مدعی شد که سیاست‌های ایران ما را عذاب می‌دهد چون ایران سیاست گسترش زبان فارسی را در منطقه در پیش گرفته است.
با این حال اتهامات اردوغان تنها محدود به اظهارات ضدقومی و نژادپرستانه نشد و او در ادامه اتهامات خود را متوجه همسایه جنوبی، یعنی عراق نمود و مدعی شد : نیروهای حشدشعبی چه کسانی هستند؟ چه کسانی از آنها حمایت می‌کنند؟ پارلمان عراق حشدشعبی را تایید کرده است، ولی آنها یک گروه تروریستی هستند و باید دید که چه کسانی پشت این گروه قرار دارند.
با این حال این نخستین بار نبود که اردوغان بویژه طی چند ماه گذشته و از زمان آزادسازی حلب و پیشروی دولت سوریه در مناطق تحت اشغال گروه‌های شورشی و تروریستی، اتهاماتی بی‌اساس را متوجه ایران و عراق می‌سازد، اما آن چه در این میان با شگفتی ناظران منطقه و رسانه‌ها روبرو شد، تروریستی نامیدن بخشی از نظامیان دولت عراق و در واقع بکار بردن الفاظ توهین‌آمیز علیه دولت و ملت عراق بود.
بسیج مردمی عراق تحت عنوان حشدشعبی امروز سازمانی نظامی و رسمی در کنار ارتش عراق است که بخش عمده‌ای از مبارزات و عملیات‌های ضد داعش را در جریان آزادسازی موصل برعهده دارد. این سازمان از نوامبر ٢٠١٦ با اکثریت آرای مجلس عراق به عنوان یک سپاه مردمی در کنار ارتش عراق دارای ردیف بودجه از دولت شد و در حال حاضر این نیروها تحت وزارت داخله فعالیت دارند. با این حال پیش از تصویب بودجه حشدشعبی در پارلمان عراق، حیدر عبادی نخست وزیر عراق در سپتامبر ۲۰۱۵ نیز اعلام کرده بود که سازمان حشد شعبی بخشی از نیروهای دولتی هستند.
با توجه به این شرایط اظهارات اخیر اردوغان علیه حشدشعبی و تررویستی خواندن آن جز به معنای تروریستی خواندن بخشی از نیروهای نظامی عراق تفسیر نمی‌شود. نیروهایی که در حال حاضر در صف مقدم مبارزه علیه گروه تروریستی داعش قرار دارند.
از طرف دیگر جریان‌های داخلی و دولت عراق این اظهارات اردوغان را دخالت آشکار و مداخله صریح در امور داخلی کشورشان عنوان کرده و از جمله سعد الحدیثی، سخنگوی دفتر نخست وزیری عراق اظهارات رئیس جمهوری ترکیه را تجاوز به حاکمیت عراق و دخالت در امور داخلی آن شمرد. همچنین حیدر عبادی نخست‌وزیر عراق، با صدور بیانیه‌ای، اظهارات «رجب طیب اردوغان» علیه بسیج مردمی عراق را «دخالت در امور داخلی عراق»، دانست و وزارت خارجه عراق سفیر ترکیه را برای ارائه توضیحات پیرامون سخنان اردوغان فراخواند.
براین اساس چرا اردوغان اظهاراتی را مطرح کرد که هم به واکنش‌های تند علیه او در عراق منجر شد و هم کار را به احضار سفیرش در بغداد کشاند؟ آیا اردوغان از بازخورد اظهارات خود علیه بخشی از نیروهای نظامی عراق ناآگاه بوده است؟ با توجه به آن که پیش از این حشدشعبی از جانب پارلمان و دولت عراق به عنوان بخشی از نیروهای نظامی این کشور معرفی شده و نخست وزیر، مقامات دولتی و جریان‌های داخلی سیاسی عراق به دفعات متعدد حشدشعبی را مورد حمایت قرار دادهاند، بسیار بعید است که اردوغان از بازخورد منفی اظهارات خود علیه حشدشعبی در عراق ناآگاه بوده باشد. با این شرایط چرا اردوغان حشدشعبی را گروه تروریستی خواند؟ در این ارتباط سه مسئله را می‌بایست در ارتباط با تروریستی خواندن حشدشعبی از جانب اردوغان در نظر گرفت.
حشدشعبی مانع تحقق اهداف ترکیه در شمال عراق شده است
تروریستی خواندن حشدشعبی از جانب اردوغان چندان موضوع عجیب و دور از انتظاری نیست. حشدشعبی بخشی از کارآمدترین نیروهای نظامی عراق به شمار می‌روند که امروز در مناطقی از عراق مشغول نبرد با گروه تروریستی داعش است که همزمان نظامیان ترکیه در تلاش برای دخالت در همان مناطق می‌باشند. به عبارت دیگر حضور حشدشعبی در شمال عراق به ایجاد مانعی در برابر پیشروی نظامیان ترکیه در دیگر مناطق منجر شده و بسیار طبیعی است که آنکارا حضور این گروه نظامی را به هیچ عنوان برنتابد. ترکیه از آذرماه 1394 با اعزام نیرو به منطقه بعشیقه در شرق موصل مناطقی از شمال عراق را به بهانه مبارزه با تررویست مورد تجاوز قرار داد. اگرچه امروز با گذشت نزدیک به دو سال از مداخله نظامی ترکیه در شمال عراق، این مداخلات محدود به منطقه بعشیقه در شرق موصل شده است، اما یکی از مهمترین اهداف ترکیه از دخالت در شمال شرق عراق حرکت به سمت مناطق شمال غرب بویژه شهر تلعفر در غرب موصل بوده است. شهری که در حال حاضر در کنترل نیروهای حشدشعبی قرار دارد و در واقع حشدشعبی مهمترین مانع تداوم و تسری تجاوز نظامی ترکیه از شمال شرق عراق به شمال غرب بویژه شهر تلعفر به شمار می‌رود.
در آبان‌‍ماه 1395 نیز ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه در کنفرانس مطبوعاتی بطور علنی نسبت به ورود و تسلط نیروهای حشدشعبی در شهر تلعفر هشدار داد و مدعی شد که" آمریکا تعهد داده که نیروهای حشد شعبی وارد شهر تلعفر نشوند اما به نظر می‌رسد این نیروها وارد تلعفر شده‌اند." این موضع‌گیری به روشنی نارضایتی آنکارا از حضور حشدشعبی در شمال عراق را نشان داد.
تقابل اردوغان و حشدشعبی در قالب تقابل دولت ترکیه و دولت عراق قابل تحلیل است
از طرف دیگر اختلاف ترکیه تنها محدود به نظامیان حشدشعبی در عراق نیست و آنکارا در حال حاضر و طی دو سال گذشته بارها تقابل با دولت عراق را دنبال نموده است. لذا ایراد اتهامات و تروریستی خواندن حشدشعبی از جانب اردوغان به عنوان بخشی از تقابل آنکارا و بغداد ارزیابی می‌شود که طی 17 ماه گذسته و از زمان تجاوز نظامیان ترکیه به شمال عراق همواره تداوم داشته است. بغداد به شدت با دخالت نظامی ترکیه در مناطق شمالی عراق مخالف است و این موضوع به تداوم تنش‌های لفظی میان دو طرف دامن زده است. طی هفده ماه گذشته و از زمان تجاوز نظامی ترکیه در شمال عراق، بغداد حداقل پنج نوبت سفیر ترکیه را به وزارت خارجه احضار کرده که در آخرین مورد این احضار مرتبط با سخنان اردوغان در مورد تروریستی خواندن حشدشعبی صورت گرفته است.
براین اساس اظهارات ضد حشدشعبی اردوغان بطور کلی در چارچوب کلی‌تر تنش و اختلافات آنکار و بغداد طی هفده ماه گذشته و متاثر از دخالت نظامی ترکیه در شمال عراق قابل ارزیابی است.
تلاش اردوغان برای محدود نمودن حشدشعبی به عنوان گروهی شیعی
همچنین ایراد اتهامات اردوغان علیه حشدشعبی، بخشی از تلاش آنکارا در راستای محدود نمودن حشدشعبی به گروهی قومی و مذهبی است. از آن جا که شکل‌گیری و حضور حشدشعبی در عراق به عنوان مهمترین مانع پیشروی نظامیان ترکیه در عراق به شمار می‌رود، لذا آنکارا تلاش وسیعی را در راستای محدود کردن و قومی جلوه دادن نظامیان حشدشعبی بکار می‌گیرد که در این راستا تروریستی خواندن حشدشعبی بخشی از تلاش برای قومی نمودن این گروه از جانب آنکارا به نظر می‌رسد. در واقع هرچند حشدشعبی عراق پس از فتوای مرجیعت شیعه عراق، آیت الله سیستانی برای مبارزه علیه داعش شکل گرفت، اما در حال حاضر این گروه، دارای ساختار فراقومی و فرامذهبی است که علاوه بر شیعیان عراق، سایر شهروندان سنی و حتی مسیحی عراقی نیز در آن مشغول به فعالیت می‌باشند. تنها چند ماه پس از تشکیل حشدشعبی و حضور در مناطق عملیاتی علیه داعش، برخی عشایر سنی عراق از استان صلاح‌الدین و استان نینوا و استان انبار و نیز افراد فیلی و مسیحیان عراقی نیز به آن ملحق شدند تا آن جا که مقامات استان «الانبار» عراق در تیرماه 1394 اعلام کردند، بیش از ۱۰۰۰ تن از عشایر سنی عراق برای مقابله با داعش، به نیروهای بسیج مردمی یا حشدشعبی پیوستند.
تلاش آنکار برای محدود کردن و قومی نشان دادن حشدشعبی حتی در مقطعی باعث شد تا آنکارا با هدف موازی سازی حشدشعبی و کاهش نفوذ و موقعیت این گروه در دولت عراق به تاسیس گروه‌های مشابه و قومی در حومه موصل روی آورد، هرچند این تلاش در عمل نتوانست نتیجه دلخواه آنکارا را بدنبال داشته باشد و شبه نظامیان مورد حمایت ترکیه از جمله حشدوطنی هیچگاه نتوانستند مشروعیت و حمایت لازم را جانب بغداد بدست آورند.
براین اساس ایراد اتهامات اردوغان علیه حشدشعبی به عنوان بخشی از تلاش آنکارا در راستای محدود نمودن و قومی نمودن حشدشعبی قابل تحلیل خواهد بود.
