تحولات سوریه این روزها به شدت متمرکز بر شهر شمالی الباب است. ترکیه مدعی است که شهر الباب تا حد زیاد به کنترل در آمده است و همزمان ارتش سوریه اعلام کرده که با کمک هم پیمانانش شهرهای المنصوره، خربه الجحش و الجدیده را در جنوب شهر الباب، آزاد کرده است. نیروهای متجاوز ترکیه در چند کیلومتری نیروهای سوری قرار دارند و در صورتی که هر دو طرف به پیشروی خود در منطقه الباب ادامه دهند، احتمال رودرویی نظامی میان دو طرف وجود دارد. نظر به اهمیت تحولات الباب در سوریه، گفتگویی را با آقای سید هادی سیدافقهی کارشناس مسائل منطقه داشته‌ایم و با او تحولات و اهمیت شهر سوری الباب را مورد بررسی قرار دادیم.
آنچه در پی می آید متن کامل این گفتگوست:
شهر الباب از موقعیت استراتژیکی برخوردار نیست و موقعیت جغرافیایی‌اش بسیار مهمتر است. الباب در واقع معبری برای رسیدن به منبج و الرقه برای عملیات‌های آتی است که توسط ترکیه و با پشتیبانی آمریکا و تروریست‌های هم پیمان ترکیه از جمله جیش الحر در حال دنبال شدن است. از طرف دیگر برای ارتش سوریه و هم پیمانان سوریه، الباب دارای اهمیت است چون این نیروها نیز برای انجام عملیات‌های آتی در منبج و الرقه نیازمند عبور از شهر الباب می‌باشند. لذا الباب حکم چهار راهی مهم است، اما دارای ارزش استراتژیک مانند حلب نیست و شهر کوچکی است.
اینکه چرا الباب برای ترکیه مهم است، باید گفت که ترکیه جنگ در حلب را باخت و در واقع در جبهه حلب شکست خورده است. این شکست ترکیه را در صحنه سوریه دچار انفعال کرد. لذا ترکیه با هدف ایجاد توازن جدید روی زمین که بتواند در مذاکرات آینده در ژنو و یا آستانه جا پای خود را محکم کند و بتواند در معادلات نقش پررنگ‌تری داشته باشد، متوجه الباب شده است. دلیل دیگر تمرکز فعلی ترکیه بر شهر الباب این است که آنکارا بدنبال ایجاد منطقه پرواز ممنوع و امن در شمال سوریه برای برگرداندن مهاجرین و پناهجویان سوری است که در خاک ترکیه اسکان داده شده‌اند و این وضعیت هزینه زیادی برای ترکیه تا کنون دربرداشته است. لذا ترکیه بدنبال ساماندهی تروریست‌ها با حمایت ناتو و آمریکا در پوشش منطقه امن می‌باشد. در واقع مشخص است که هدف و استراتژی نهایی آقای اردوغان سرنگونی دولت فعلی سوریه و شخص بشار اسد است، هرچند قبلا اردوغان این هدف را صریح اعلام می‌کرد، اما در حال حاضر بدلیل اینکه احساس می‌کند این هدف برای ترکیه هزینه‌بردار خواهد بود و ممکن است اجماع جهانی در این مورد وجود نداشته باشد،
لذا هدف سرنگونی بشاراسد را تحت عناوین دیگری از جمله ایجاد منطقه پرواز ممنوع پیگیری می‌کند. از آنجایی که در حال حاضر نوعی تفاهم چراغ خاموش میان برخی کشورهای عربی- غربی برای بقای دولت بشاراسد در سوریه وجود دارد، لذا ترکیه برای پیگیری اهداف خود در سوریه با دشواری روبروست. در حال حاضر نگاه‌ها به ترکیه به عنوان کشوری می‌باشد که کشوری دیگر را که عضو سازمان ملل، عضو سازمان همکاری اسلامی و.... می‌باشد، اشغال کرده است. در عراق نیز ترکیه همین روش را با اشغال بعشیقه در پیش گرفت و مناطقی را اشغال کرده است. لذا ترکیه بدنبال راه حل حقیقی و گفتگو میان معارضین و دولت سوریه نیست، بلکه این تغییر تاکتیکی موقت برای پیگیری هدف بلند مدت در راستای سرنگونی بشار اسد است.
برای سوریه، الباب به عنوان سرزمین اشغال شده توسط همسایه شمالی به حساب می‌آید و وظیفه دولت و ارتش سوریه است که اشغالگر را اخراج و این منطقه را آزاد کند. حال علاوه بر این اهمیت ذاتی، اهمیت دیگر الباب برای ارتش سوریه متاثر از موقعیت الباب در مسیر پیشروی ارتش سوریه به سمت منبج، فرودگاه الطبقه، الرقه و اخراج داعش از این منطقه می‌باشد که این توان را ارتش سوریه دارد. هرچند وضعیت سوریه در حال حاضر در الباب گره خورده است. در این ارتباط چند پیش فرض را می‌توان در نظر گرفت:
نخست آن که وضعیت در همین حالت باقی خواهد ماند و با میانجی‌گری ایران و روسیه، ترکیه قانع به وضعیت فعلی در الباب خواهد شد و شهر الباب به دو قسمت الباب ترکیه و الباب سوریه تقسیم خواهد شد و ترکیه به این وضعیت رضایت می‌دهد. همین دیدگاه را اردوغان به موصل داشت و تصمیم داشت با ورود به موصل این شهر را به بخش های موصل ترکیه، موصل پیشمرگه‌های کرد و موصل سنی تقسیم کند. این برنامه را اردوغان برای الباب در نظر دارد. در حالی که این وضعیت نه قابل قبول و نه قابل تحقق خواهد بود.
حالت دوم اینکه، ارتش سوریه بعد از بیرون راندن مزدوران و گروه‌های وابسته به ترکیه از جمله گروه تروریستی جیش الحر در نهایت با ارتش ترکیه روبرو خواهد شد. در این جا به لحاظ قوانین بین‌المللی ارتش سوریه می‌تواند و حق دارد با ارتش ترکیه درگیر شود، هرچند موقعیت مناسب برای این درگیری در حال حاضر محل بحث است. با این حال درگیری ارتش سوریه و ترکیه چندان واقع بینانه نیست به دلایلی از جمله هم پیمانی روسیه و سوریه و در این حالت روسیه به حمایت از سوریه وارد عمل خواهد شد و مسکو موضع بی طرفانه و بینابینی اتخاذ نخواهد کرد چون مسکو و دمشق پیمان نظامی دارند. همچنین حمایت قبلی روسیه از ترکیه در راستای جنگ علیه داعش بوده است و در شرایطی که ترکیه در مقابل سوریه بایستد، روسیه در مقابل ترکیه خواهد ایستاد. از طرف دیگر در صورت رودررویی ترکیه و سوریه، بطور قطع ایران جانب ارتش سوریه را خواهد گرفت که در این زمینه نیز کار برای ترکیه دشوارتر خواهد شد.
حالت سوم میانجی‌گری در الباب خواهد بود تا وضعیت متشنج و بحرانی‌تر نشود. در این خصوص ایران و روسیه در حال تلاش هستند تا به نوعی ترکیه را در شرایط فعلی متوقف کنند.
در صورتی که درگیری نظامی میان ارتش ترکیه در مقابل ارتش و دولت سوریه رخ دهد، که البته احتمال آن بسیار کم است، بطور قطع کنفرانس آستانه متوقف و شکست خواهد خورد. در این شرایط نه کنفرانس نه چیزی بنام آتش بس وجود نخواهد داشت چون بیشتر گروه‌هایی که در این گفتگوها شرکت کرده‌اند، گروه‌های وابسته به ترکیه می‌باشند و در صورت درگیری مذاکرات و گفتگوها محکوم به شکست خواهد بود.
لذا تلاش روسیه و ایران براین است که جنگ جاری در الباب متوقف شود و ترکیه را متقاعد به عقب نشینی کنند. بطور یقین سوری‌ها به وضعیت فعلی تن نخواهند داد، چون ارتش سوریه در پی آن است که با آزادی الباب، راه برای ادامه عملیات نظامی علیه گروه‌های نظامی در شرق به سوی الرقه ادامه یابد. مسئله اشغال الباب برای سوریه، هم مسئله حیثیتی و هم مسئله تمامیت ارضی آن کشور است.
لذا الباب چهارراه عبور ارتش سوریه برای آزادسازی الرقه است. در حال حاضر آمریکایی‌ها واحدهای خلق کردی را همراه با نیروهای دموکراتیک سوریه برای آزادسازی الرقه پشتیبانی می‌کنند. در این میان اردوغان نیز مدعی است بدنبال تصرف الباب برای حرکت به سمت منبج می‌باشد تا پس از آن راهی رقه شود. ترکیه با این هدف به زعم خودش هم بدنبال جلوگیری از نفوذ کردها در رقه می‌باشد و هم با این اقدام موقعیت میدانی خود را پس از شکست در حلب بهبود خواهد داد تا بتواند در مذاکرات آتی برگه‌های سیاسی بیشتری برای چانه‌زنی درباره سوریه در اختیار داشته باشد. با این حال در حال حاضر مسئله در الباب متوقف است.
در ارتباط با نقش آمریکا در مسئله الباب باید به چند نکته توجه داشت. نخست باید به این مسئله توجه داشت که چرا نخستین سفر آقای مایک پمپئو، رئیس جدید سازمان سیا به ترکیه است؟ چرا وقتی ترامپ مسئله ایجاد منطقه امن در سوریه را مطرح کرد، ترکیه از این پیشنهاد استقبال کرد و این پیشنهاد تا اندازه‌ای زمینه را برای نزدیکی دوباره ترکیه به امریکا فراهم آورد؟ چرا در حال حاضر برخی مقامات غربی از جمله خانم ترزا می، نخست وزیر انگلیس به ترکیه می‌روند؟ دلیل این موضوع مرتبط با این است که آمریکایی‌ها احساس کردند ترکیه در حال حرکت به سمت روسیه و ایران است و چون ترکیه در ناتو و منطقه نقش آفرین است، لذا در حال حاضر تلاش می‌شود ترکیه به غرب بازگردد. مسئله دوم مرتبط با ایجاد منطقه امن در سوریه است. اردوغان در حال حاضر بدنبال ایجاد منطقه امن و منطقه پرواز ممنوع در سوریه است. اردوغان از این موضوع باخبر است که ایجاد منطقه امن تنها با مجوز شورای امنیت مطرح است و در صورتی که طرح ایجاد منطقه امن به شورای امنیت ارجاع داده شود این طرح با وتوی روسیه روبرو خواهد شد. لذا در حال حاضر اردوغان با هدف ایجاد منطقه امن، در حال جلب حمایت امریکا و ناتو است تا بتواند طرح خود را عملی کند و دولت سوریه را با فشار غرب در طرح انجام شده قرار دهد. در عین حال از آن جا که ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه به تنهایی برای ترکیه امکان پذیر نیست، لذا ترکیه برای هدف خود نیاز به وارد کردن غرب و ناتو برای اجرای این طرح بر روی زمین است و ورود ناتو و امریکا در سوریه برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع به معنای رو در رو قرار گرفتن غرب با روسیه می‌باشد و قطعا روسیه واکنش نشان خواهد داد. اما ترامپ در شرایط فعلی تصمیمی برای تقابل با روسیه در سوریه ندارد و این موضوع را هم اعلام کرده بود تا بتواند به قول خودش روسیه را از ایران و چین دور کند. لذا پیچیدگی مسئله هم امکان درگیری‌های جدید میان روسیه، آمریکا و ترکیه را محتمل می‌سازد و هم احتمال جدایی ترکیه از تفاهم سه گانه با روسیه و ایران و در نهایت فروپاشی گفتگوهای آستانه را بیشتر محتمل خواهد ساخت.
همچنین احتمال دیگری که ممکن است به ضرر ترکیه منجر شود، ناشی از فاصله گیری ترکیه از ایران و روسیه خواهد بود. لذا در صورتی که ترکیه از ایران و روسیه فاصله بگیرد، مجددا رابطه ترکیه و روسیه تخریب خواهد شد که این مسئله به نفع ترکیه نیست، چون روس‌ها قبلا از طریق محاصره اقتصادی، انرژی و مرزی ترکیه را تحت فشار قرار داده بود تا آنجا که اردوغان مجبور به سفر به مسکو و عذرخواهی رسمی از پوتین شد. بنابراین در صورت فاصله‌گیری ترکیه از روسیه، وضعیت دو کشور به وضعیت متشنج زمان سرنگونی سوخو-24 باز خواهد گشت که به نفع ترکیه نیست. از طرف دیگر ترکیه تا کنون درگیری مستقیم و نظامی با ارتش سوریه نداشته است، اما شرایط فعلی نشان می‌دهد، هم آمریکا و هم عربستان و حتی رژیم صهیونیستی علاقه مند به درگیر کردن ترکیه در سوریه و حتی وارد کردن ترکیه به یک جنگ فرسایشی مستقیم با ارتش سوریه می‌باشند. وضعیتی که به هیچ عنوان به نفع ترکیه نیست.
