الوقت- درحالی که رویکرد سنتی آمریکا در خلیج فارس این بوده که بین ایران و کشورهای عرب خلیج فارس شکاف ایجاد کرده و حضور خود را به بهانه‌های امنیتی در این پهنه آبی تثبیت کند، اما روند تحولات در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که کشورهای عربی در مسیر موازی با سیاستهای واشنگتن حرکت می‌کنند. پس از توافق ایران و عربستان سعودی که نقطه شروعی بر پایان تنشهای دیپلماتیک بین دو کشور بود، اکنون باتوجه به تحولات یکسال گذشته، شرایط برای همکاری در عرصه‌های امنیتی بین جمهوری اسلامی و عربستان نیز فراهم شده است.
در این رابطه، فیاض بن حامد الرویلی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان روز یکشنبه در سفر به تهران با سرلشکر علی باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح دیدار و گفتگو کرد. سرلشکر باقری پس از خیرمقدم و خوشامدگویی به الرویلی گفت:معتقدیم همکاریهای بین نیروهای مسلح دو کشور با وجود اشتراکات و ظرفیتهای فراوان می‌تواند افزایش یابد.
باقری با تأکید بر ارتقای سطح همکاری در حوزه‌های دفاعی و تبادل تجربیات در بخش‌های آموزشی و ورزشی افزود:علاقه‌مند هستیم نیروی دریایی ارتش عربستان در سال آینده در رزمایش دریایی ایران با حضور یگان‌های شناور و یا به‌صورت ناظر شرکت نماید. سرلشکر باقری با اشاره به برگزاری نشست فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی در عربستان تاکید کرد:این نشست اقدامی قابل‌تحسین در همگرایی ملل اسلامی است.
بررسی روند پیشرفت روابط و همکاریهای دوجانبه دفاعی و نظامی و توسعه تعمیق روابط و مسئلهٔ فلسطین از دیگر مباحث در گفتگو‌های طرفین بود.
الرویلی نیز ضمن تشکر از مهمان‌نوازی نیروهای مسلح ایران، ارتقای سطح همکاری در حوزه‌های مختلف بین نیروهای مسلح دو کشور را مورد ارزیابی و تأکید قرار داد و گفت:توافق پکن مبنای خوبی برای افزایش همکاریهای دوجانبه دو کشور است و ما این توافق را به‌عنوان یک فرصت راهبردی تلقی می‌کنیم. این مقام سعودی، همچنین بااهمیت نقش‌آفرینی و تأثیرگذاری دو کشور در همگرایی کشورهای اسلامی و منطقه بر ادامهه مراودات سیاسی و دفاعی دو کشور تأکید کرد.
همسویی عربستان با جبهه مقاومت
باتوجه به اینکه سفر مقام ارشد نظامی عربستان در بحبوحه تنشها در منطقه انجام می‌شود از زوایای زیادی قابل بررسی است. جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با الوقت؛ درباره اهداف این سفر اظهار داشت:«سفر رئیس نیروهای مسلح عربستان به تهران با توجه به جایگاهی که ایران در جبهه مقاومت دارد و همچنین مسائلی که در منطقه به لحاظ نظامی مطرح است، مهم تلقی می‌شود. به خصوص که عربستان در همسایگی یمن نگرانیهای زیادی دارد و از آنجا که از تامین کنندگان نفت در جهان به شمار می‌رود، علاقه مند است که سیاست همزیستی را در منطقه از سر بگیرد و پس از توافق با ایران سعی کرده روابطش را در عرصه‌های مختلف گسترش دهد».
فرار از حاشیه به متن تحولات
عربستان که خود را زعیم جهان عرب می‌داند از اینکه در تحولات یکسال گذشته کم فروغ بوده است، احساس خطر می‌کند. قنادباشی نقش‌آفرینی کمرنگ عربستان در تحولات اخیر منطقه را یکی از دلایل این سفر عنوان کرد و گفت:«عربستان از موقعیت خاصی در بین کشورهای خلیج فارس برخوردار است و با توجه به نقش‌آفرینی جبهه مقاومت در منطقه، الآن در حاشیه تحولات قرار گرفته است، درحالی که قطر با وجود وسعت کم اما به دلیل روابطی که با حماس دارد، نقش مهمی در تحولات ایفا می‌کند. لذا، عربستان نمی‌خواهد در حاشیه تحولات منطقه قرار بگیرد، تحولاتی که محور مقاومت در کانون آن قرار دارد و هدف آن پایان دادن به ماجراجویی رژیم صهیونیستی و غرب در منطقه است. گروههای مقاومت تلاش می‌کنند با عملیات علیه رژیم صهیونیستی منطقه را به سمت باثبات و عاری از حضور قدرتهای بزرگ سوق دهند، تا کشورهای منطقه با همکاری جمعی تامین امنیت خودشان را برعهده بگیرند».
قنادباشی، تغییر سیاستگذاری هم‌جهت با تحولات منطقه در بین حاکمان سعودی را با مسائل داخلی این کشور مرتبط دانست و تاکید کرد:«افکارعمومی عربستان نمی‌خواهند ریاض در جبهه‌بندی کنونی در طرف نادرست تاریخ قرار بگیرد، زیرا عربستان به عنوان حامی غرب در منطقه شناخته می‌شود و سعودیها سعی دارند تا چهره‌ای که از کشورشان در بین افکارعمومی به عنوان متحد غرب شکل گرفته را تغییر دهند. حضور مقام ارشد نظامی عربستان در تهران، علاوه‌بر نشانه گسترش روابط بین دو کشور، کاهش فاصله ریاض با محور مقاومت هم تلقی می‌شود. لذا توسعه روابط با ایران می‌تواند همسویی با کشورهای منطقه درنظر گرفته شود که از دید افکارعمومی هم مثبت تلقی می‌شود».
شایان ذکر است که عربستان در دهه‌های اخیر بیشتر با سیاستهای آمریکا همسو بوده است و در پرونده‌های مهم منطقه از جمله سوریه، یمن و لبنان، به نوعی در مقابل محور مقاومت صف‌آرایی کرده بود و لذا اگر حاکمان سعودی واقعا دنبال برقراری مناسبات سازنده با جمهوری اسلامی هستند، باید حسن نیت و برداری خود را نشان دهند. از آنجا که همسویی با جبهه مقاومت و آزادی عمل عربستان در عرصه امنیتی، در تعارض با منافع آمریکا است، بنابراین اگر سعودیها می‌خواهند توافقات و همکاری با جمهوری اسلامی رنگ و بوی واقعی به خود بگیرد باید اراده سیاسی در عربستان وجود داشته باشد. جنگ غزه و تحرکات نظامی آمریکا در دریای سرخ، تلنگری به حاکمان ریاض بود که مسبب اصلی ناامنی در منطقه و به خطر افتادن امنیت آبراه‌های بین‌اللملی که برای سعودیها حیاتی است، سیاستهای خصمانه واشینگتن بود و لذا لازم است تا سعودیها در سیاستهای خود تجدیدنظر کرده و مسیر درست را انتخاب نند.
قنادباشی در ادامه گفتگو، پرونده یمن را یکی از موارد مهم در سفر الرویلی عنوان کرد و گفت:«با همکاری عربستان با ایران، زمینه تنش‌زدایی با یمن هم فراهم می‌شود و نگرانیهای عربستان از مرزهای یمن پایان می‌یابد. قدرتمندتر شدن یمن به منزله تقویت جبهه مقاومت خواهد بود و رایزنی‌هایی که در تهران صورت می‌گیرد، می‌تواند تاثیر مثبتی در منطقه داشته باشد. ایران همیشه در مانورهای نظامی پیام صلح به همسایگان ارسال کرده است، لذا سفر مقام نظامی سعودی می‌تواند پاسخ مثبت به اقدامات نظامی ایران و همچنین ورود به عرصه همکاریهای سیاسی در منطقه خواهد بود».
از آنجا که انصارالله در یکسال گذشته با حملات موشکی به کشتی‌ها و ناوهای آمریکایی و صهیونیستی، دست برتر را در دریای سرخ دارد، لذا سعودیها سعی دارند با پایان دادن به جنگ یمن و توافق با صنعا، از مسیرهای دریایی صادرات نفت خود به خارج اطمینان حاصل کنند. تجربه ده ساله نشان داد که ادامه جنگ در یمن نه تنها منافع سعودی را تامین نخواهد کرد، بلکه ممکن است ضربات جبران ناپذیری به منافع اقتصادی عربستان وارد کند، همانطور که در حملات دوگانه انصارالله به تاسیسات آرامکو در سالهای گذشته، خسارتهای زیادی را متحمل شدند.
سفر الرویلی در چارچوب توافق پکن
کامران کرمی، کارشناس مسائل غرب آسیا نیز در گفتگو با الوقت، درباره اهداف سفر رئیس ستاد نیروهای مسلح عربستان به تهران تاکید کرد:«سفر الرویلی بخشی از توافق پکن است که قرار بود دیدارهای دوره‌ای بین مقامات ارشد دو کشور در سطوح سیاسی و نظامی برگزار شود. آنچه در این سفر مهم است و واکنشهایی متفاوتی را به دنبال داشت، این است که در شرایط کنونی همکاری نظامی بین تهران و ریاض پررنگتر شده است و این مسئله برای دو کشور می‌تواند دارای منافع کوتاه مدت و میان باشد. در کوتاه مدت عربستان می‌تواند از ظرفیت ایران که از انصارالله در دریای سرخ حمایت می‌کند، برای کنترل و مدیریت رفتار یمنی‌ها استفاده کند. از طرفی، اگر ایران بتواند عربستان را قانع کند که وارد ائتلاف دریایی و رزمایش نظامی مشترک دوجانبه و چندچانبه بشود، برای تهران هم در شرایط کنونی قابل توجه خواهد بود».
کرمی با بیان اینکه مسئله اقتصاد و تامین آبراه‌های دریایی برای عربستان در اولویت قرار دارد، تاکید کرد:«واقعیت این است که عربستان در سالهای گذشته با تمرکز بر ثبات سیاسی و اقتصادی برای پیشبرد چشم انداز 2030، لاجرم به همکاری با تهران نیاز دارد و از زمان احیای روابط دیپلماتیک شاهد هستیم که روابط بر مبنای یک نقشه راه پیش می‌رود اما با این حال انتظاراتی که جمهوری اسلامی از طرف سعودی داشت تاکنون برآورده نشده اما سطوح همکاری طبق توافق نامه در جریان است. با توجه به اینکه عربستان به دنبال کنترل و تامین امنیت دریای سرخ است و نقشی که این آبراه در چشم انداز اقتصادی این کشور دارد، این مسئله برای سعودیها مهم است و به کمک جمهوری اسلامی برای توقف عملیات درایی انصارالله نیاز دارد. اما اینکه بتوان گفت با توافقات تهران و ریاض، انصارالله بخشی از عملیات دریایی خود را متوقف کنند با قطعیت نمی‌توان اظهارنظر کرد».
ظرفیت همکاریهای تسلیحاتی
تقویت همکاری امنیتی بین ایران و کشورهای عربی گامی در جهت کاهش تنشها و افزایش ثبات منطقه است. آمریکا در چند دهه گذشته با حضور قدرتمند در خلیج فارس، ثبات و امنیت این منطقه را به خطر انداخته بود اما اکنون سران عرب به این باور رسیده‌اند تنها چیزی که از حضور آمریکایی‌ها در منطقه نصیب آنها شده، بی‌ثباتی و ناامنی است.
ایران همواره حضور قدرتهای خارجی در منطقه را عامل تشدید بحران توصیف نموده و تأمین امنیت منطقه را برعهده کشورهای حوزه خلیج فارس دانسته است. این درحالی است که دولت‌های عربی نقش آمریکا را در خلیج فارس برای بقای رژیمهای خود حیاتی می‌دانستند.
ایران همیشه از به دست گرفتن امنیت منطقه توسط همسایگان استقبال کرده و درصدد است از فرصت همگرایی سیاسی به وجود آمده بین تهران و ریاض استفاده کرده و پلی به سمت همکاریهای نظامی بزند.
ایران و عربستان به عنوان دو قدرت بزرگ در خلیج فارس، ظرفیتهای زیادی در عرصه نظامی دارند که می‌توانند با همکاری در این عرصه بسیاری از مشکلات امنیتی به وجود آمده در یک دهه اخیر را حل کنند. ایران یکی از قدرتهای برتر دنیا در تولید موشک و پهپاد است و می‌تواند این دستاوردها را به کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی انتقال دهد. عربستان و دیگر شیوخ خلیج فارس در سالهای اخیر قراردادهایی را برای خرید پهپادها از ترکیه و حتی رژیم صهیونیستی امضا کرده‌اند که در صورت موافقت اعراب، ایران می‌تواند با هزینه‌های کمتر این سلاحهای بومی را در اختیار اعراب قرار دهد.
ایران در جنگ با تروریستها در سوریه و عراق به خوبی نشان داد که در کمک به همسایگان از هیچ اقدامی دریغ نمی‌کند و بدون چشم داشتی حاضر است تجارب خود را در اختیار متحدانش قرار دهد و این مسئله برای شیخ‌نشین‌ها هم صدق می‌کند و اگر آنها هم نیاز به کمک داشته باشند، تهران دریغ نخواهد کرد. ایران همواره در راستای تنش زدایی با اعراب گام برداشته و حسن نیت خود را در این زمینه اثبات کرده است و اکنون همه چیز به سران عرب بستگی دارد تا در این زمینه تصمیم‌گیری کنند تا با کمک همدیگر آرامش و امنیت را به خلیج فارس برگردانند.
