الوقت- پس از توافق ایران و عربستان سعودی در مارس 2023، که به لحاظ سیاسی موجی از همگرایی و هم‌افزایی ایرانی و عربی در منطقه شکل گرفت، اکنون در عرصه تجاری و اقتصادی هم آمارها از شتاب گرفتن توسعه روابط دو طرف حکایت دارد.
خلیج آنلاین در گزارشی به تعاملات تجاری ایران و اعضای شورای همکاری پرداخته و نوشته است که ایران و کشورهای خلیج فارس به برداشتن گامهای نزدیک به هم ادامه می‌دهند، زیرا طرف‌ها به سمت حذف بحران‌ها در منطقه و بازگرداندن روابط به حالت عادی خود حرکت می‌کنند و برای دستیابی به منافع سیاسی و اقتصادی مشترک می‌کوشند.
رشد روابط تجاری به روایت آمار
مرکز آمار شورای همکاری خلیج‌فارس اعلام کرد مبادلات تجاری ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس در سال 2022 بالغ بر 8.5 میلیارد دلار بوده که شامل صادرات خلیج فارس به ارزش 7.3 میلیارد دلار و واردات به ارزش 1.2 میلیارد دلار است و این تعاملات تجاری هر ساله در حال افزایش است.
صادرات ایران به امارات در سه ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 30 درصد رشد داشته است. گزارش دفتر غرب آسیا سازمان توسعه تجارت ایران در سه ماهه نخست سال جاری نشان داد که ارزش صادرات ایران به امارات بالغ بر یک میلیارد و 774 میلیون دلار بوده که نشان دهنده افزایش 411 میلیون دلاری است.
واردات ایران از امارات 4.491 میلیارد دلار بوده است که نشان دهنده افزایش 361 میلیون دلاری واردات از این مبدا است، زیرا بسیاری از کالاهای مهم از جمله تلفن همراه، فلزات گرانبها، ذرت، صنایع تولیدی، خوراک دام و طیور، آبزیان، دانه‌های روغنی، محصولات نساجی، کودهای شیمیایی و تجهیزات نیروگاهی وارد شده است.
عبدالامیر ربیحاوی، مدیرکل دفتر غرب آسیا سازمان توسعه تجارت ایران نیز اعلام کرد: بهار امسال 392 میلیون دلار کالا به عمان صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 40 درصد افزایش داشته است.
وی تاکید کرد: ده کالای اصلی صادرات ایران به عمان در این مدت شامل نفت خام، آلیاژهای آهن، فولاد بدون آلیاژ، سایر اوره، سنگ آهن فشرده، فرآورده‌های آهن بازیافتی، فرآورده‌های آهن اسفنجی، سایر هیدروکربن‌های حلقوی، گوجه فرنگی و سایر آلیاژها، یا میله‌های داغ از آهن یا فولاد بدون آلیاژ است. ربیحاوی افزود:«واردات ایران از عمان 104 میلیون دلار و ارزش واردات ایران از عمان در سال گذشته 198 میلیون دلار بوده است».
ربیحاوی در خصوص تجارت با قطر نیز اظهار داشت: صادرات ایران به قطر در سه ماهه نخست سال جاری حدود 30 میلیون دلار بوده است و ارزش صادرات ایران به قطر حاکی از اهمیت تجارت دو کشور در این مدت است. نسبت به مدت مشابه سال قبل که شاهد ... رشد 16 درصدی بوده است. وی مهمترین صادرات ایران به قطر را برشمرد و گفت: گوجه فرنگی، دام، طیور، محصولات پروتئینی، قیر، آبزیان، شوینده‌ها، هندوانه، پسته و زعفران 10 کالای مهمی هستند که ایران به قطر صادر می‌کند.
ابراهیم غلام زاده رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و کویت با بیان اینکه ارزش صادرات ایران به کویت بالغ بر 300 میلیون دلار است، گفت:«آرزوی دو طرف برای مبادله تجاری بالغ بر یک میلیارد دلار است». غلام‌زاده گفت:مبادلات تجاری ایران و کویت برابر است، زیرا حدود 300 میلیون دلار به این کشور صادرات داریم، اما دو کشور باید مبادلات واردات و صادرات خود را افزایش دهند». غلام‌زاده در خصوص کالاهای صادراتی به کویت تصریح کرد:«مصالح ساختمانی و صنایع غذایی از جمله کالاهای صادراتی ایران به کویت است».
هر چند این سطح از تعاملات تجاری دوجانبه خوشایند دو کشور نفت‌خیز و همسایه نیست، اما مقامات کویتی هم اخیرا در گفتگو با دکتر مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران گفته‌اند که سطح روابط خود را در دولت جدید ارتقا خواهند داد و به نظر می‌رسد که اعراب تعامل با تهران را برای بهبود وضعیت اقتصادی در داخل و منطقه، عنصر قابل توجهی در نظر می‌گیرند.
با اینکه عربستان روابط تجاری چندانی با ایران ندارد اما پیش‌بینی می‌شود در آینده سطح همکاری تجاری بین دو کشور بزرگ منطقه گسترش یابد و مقامات سعودی هم آمادگی خود را برای افزایش سطح همکاری و سرمایه‌گذاری در بازار جذاب ایران اعلام کردهاند و انتظار می‌رود در دولت چهاردهم که راهبرد نگاه به همسایگان را ادامه خواهد داد، تعاملات بین تهران و شیوخ عرب نیز به سطح قابل توجهی ارتقا یابد.
از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم به ریاست شهید رئیسی و در پیش گرفتن سیاست اولویت بخشی به روابط با همسایگان، تجارت بین کشورهای خلیج فارس و ایران شاهد رشد قابل توجهی بوده است و ارزش مبادلات تجاری بین طرفین افزایش قابل توجهی داشته است.
با توجه به چالش‌های اقتصادی و سیاسی کنونی منطقه ای و بین‌المللی، همکاری‌های اقتصادی بین کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و ایران فرصتی واقعی برای دستیابی به توسعه اقتصادی مشترک و ثبات منطقه‌ای است، اما این مستلزم تعهد به تقویت روابط تجاری و مبادلات اقتصادی بین طرفین است، به گونه‌ای که فرصتهای رشد و شکوفایی پایدار را هم برای اعراب خلیج فارس و هم برای ایران افزایش دهد.
عوامل موثر در همگرایی ایرانی-عربی
احمد ذكرالله، کارشناس اقتصادی عرب موضوعات مهمی را در همگرایی ایرانی و عربی موثر می‌داند و در این باره به خلیج آنلاین گفت:«عوامل متعددی در رشد تجارت كشورهای خليج فارس با ايران در سال‌های اخير نقش داشته است كه مهمترين آنها عوامل سياسی در عادی‌سازی روابط ميان كشورهای خليج فارس به رهبری امارات و عربستان با تهران است».
ذکر الله تاکید کرد که این نزدیکی باعث افزایش محسوس در تعداد تجارت داخلی بین امارات و ایران و همچنین قطر، عمان و بقیه کشورهای خلیج شده است و بیشترین جهش در تجارت بین ایران و امارات بوده است.
این کارشناس معتقد است که عوامل دیگر نیز شامل نزدیکی ترکیه و ایران، توافق مبادلات تجاری و توافقات تجاری و آزادسازی تجارت با کشورهای خلیج فارس است. ذکرالله تاکید کرد: ترکیه در این زمینه گامهای موثرتر و فعالتری برداشته است، اما این توافقات چند جانبه در رشد روابط تجاری ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس به ثمر نشسته است.
وی در خصوص موانع تقویت روابط تجاری بین اعراب خلیج فارس و ایران توضیح می‌دهد که تحریم‌های بین‌المللی ادامه دار علیه ایران ممکن است اولین مانع برای ادامه رشد سهم تجارت دوجانبه بین دو طرف برای دوره آتی باشد.
ذکرالله معتقد است که در قراردادهای جدید ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس - در صورت اجرایی شدن آنها - این تحریم‌ها چه در مورد کالاها و چه شرکتها برای اجتناب از آنها و جلوگیری از افتادن در دام مجازات‌های مختلف در نظر گرفته می‌شود.
وی بر این باور است که کشورهای حوزه خلیج فارس می‌توانند با توسل به تامین نیازهای خلیج فارس به دارو، غذا و موارد دیگر، از کالاهای تحریم شده ایرانی اجتناب کنند که این امر نشان دهنده یک پیشرفت بزرگ در تحکیم روابط با ایران خواهد بود.
گسترش مناسبات تجاری ایران با شورای همکاری خلیج فارس، علاوه‌بر اینکه تجارت در منطقه را رونق خواهد داد، در صورت همگرایی و تحکیم روابط در حل منازعات سیاسی و ایجاد ثبات و امنیت در منطقه نیز کمک فزاینده‌ای خواهد کرد.
