الوقت- پس از 15 روز از برگزاری اولین جلسه دادگاه دیوان بین‌المللی دادگستری برای رسیدگی به شکایت آفریقای جنوبی از رژیم صهیونیستی به اتهام انجام نسل‌کشی در غزه، بالاخره هیئت منصفه دادگاه روز جمعه رای موقت خود را صادر و رژیم صهیونیستی در ارتکاب جنایت جنگی گناهکار دانست.
در حالی که آفریقای جنوبی در شکایت خود خواستار صدور حکم دادگاه لاهه برای جلوگیری از جنگ در در غزه شده بود، این دادگاه دستور داد دولت اسرائیل برای جلوگیری و مجازات تحریک مستقیم به نسل کشی در جنگ علیه غزه اقداماتی را انجام دهد.
در این حکم آمده است:"دولت اسرائیل ... باید همه اقداماتی که در امکانش است را برای جلوگیری از ارتکاب همه فعالیت های تحت ماده دوم توافقنامه نسل کشی اجرا کند".
رای دادگه لاهه اکنون بحث‌های فراوانی درباره نتایج این تصمیم بر تحولات جنگ در غزه و عواقب حقوقی آن برای رژیم صهیونیستی به دنبال داشته است که به منظور بررسی این پرسش‌ها و بیشتر از آن، الوقت به گفتگو با «صباح زنگنه» کارشناس مسائل سیاسی و حقوق بین الملل پرداخته است.
الوقت: با محکومیت رژیم صهیونیستی در رای دادگاه لاهه، اکنون چه تبعات حقوقی می‌تواند دامنگیر صهیونیست‌ها شود؟ آیا پیش‌تر نیز دیوان بین‌المللی علیه کشور دیگری چنین رایی درباره ارتکاب به نسل کشی صادر کرده است؟
صباح زنگنه: قبلا موضوع «genocide» مطرح بوده است. ولی دارای دو بعد حقوقی و کیفری است. در جنبه حقوقی، مشابه این دادگاه در افریقای جنوبی قبل از تحول در سیستم حکومتی رخ داده است. زمانی که حکومت آپارتاید با حکومت نژاد سفید بر این کشر حکفرما بود. کشورهای زیادی معترض بودند و شکایت هایی صورت گرفت و رژیم آپارتاید افریقای جنوبی محکوم شد. البته در دادگاه بین المللی دادگستری ICJ احکام جنبه اجرایی و الزام آور ندارند. اما در دادگاه کیفری افرادی که مرتکب جرم و جنایت می شوند محکوم شده و به انواع محکومیت ها گرفتار می شوند.
حکمی که اخیرا در دادگاه بین المللی دادگستری صادر شده جنبه اعتباری و سیاسی اش بسیار بالاتر از سایر جنبه‌های مورد انتظار از این حکم است. در واقع ممکن است برخی انتظار داشته باشند که (ICJ)بلافاصله محکومیت رژیم صهیونیستی را اعلام کرده و سپس نسبت به بازداشت سران این رژیم اقدام کنند. در حالی که فعلا انچه که اتفاق افتاده است درحد اعلام این موضوع است که رژیم صهیونیستی مرتکب جنایت ضد بشری شده و به نابودی نسل بشر در غزه اقدام کرده و این محکوم است. از این رژیم خواسته شده است که به نیروهای خود دستور دهد که مفاد کنوانسیون نسل‌کشی را رعایت کنند و مرتکب کشتار غیر نظامیان نشوند. رژیم صهیونیستی هم ادعا کرده است که به ارتش دستور داده تا مردم غزه را مورد حمله قرار ندهد.
الوقت: قرار است که نتایج دادگاه برای بررسی به نشست شورای امنیت ارسال شود. وضعیت حکم دیوان بین الملی دادگستری پس از برگزاری نشست شورای امنیت چه خواهد بود؟
صباح زنگنه: وقتی کار به شورای امنیت برسد آنجا اگر آمریکا و انگلیس موافق رای صادره نباشند، که پر واضح است نیستند، به سد بلند این دو کشور برخورد خواهد کرد. موارد متعددی از قطعنامه‌ها وجود داشته و امریکا مانع تصویب آن قطعنامه‌ها علیه رژیم صهیونیستی شده است این بار هم اگر موضوع محکومیت این رژیم به شورای امنیت انتقال پیدا کند با سد امریکا و انگلیس مواجه خواهد شد. البته این مورد به سرعت به شورای امنیت انتقال داده نخواهد شد مگر اینکه کشور افریقای جنوبی و کشورهای دیگر بخواهند که پرونده به شورای امنیت ارجاع شود.
در حال حاضر به مدت چند ماه باید هم جزئیات ادعاهای افریقای جنوبی در مورد پرونده نسل کشی و هم جزئیات دفاعیه رژیم صهیونیستی مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد. بنابراین ما با بازه زمانی چند ماهه به منظور بررسی‌ها روبه رو خواهیم بود .
در حقیقت باید گفت رژیمی قاتل که علناً و عامداً و با اقدامات واضح مرتکب کشتارمردم غزه شده و این جنایت آنان ثابت شده است به دادگاه احضار و در برابر چشمان باز مردم دنیا محکومیت سیاسی و رسانه ای آن احزار شده است و این در واقع پیروزی بزرگی برای افریقا و فلسطین خواهد بود.
الوقت: آیا موج حمایت‌های بین المللی کشورها از شکایت افریقای جنوبی می تواند این پتانسیل را داشته باشد تا شورای امنیت را تحت فشار بگذارد؟ پیش بینی می‌کنید راهکار کشورها برای مقابله با وتوی امریکا چه باشد؟
صباح زنگنه: راه های متعددی همچنان وجود دارد. صدها حقوقدان بین المللی وارد صحنه شدند و می‌توان گفت آن سد ترس و نگرانی اقدام علیه رژیم صهیونیستی شکسته شده است. و موضوعات متعددای وجود دارد که هم در دادگاه بین المللی دادگستری و هم کیفری می تواند مورد تحقیق قرار بگیرد. در احکامی که از سوی ICJ صادرشده گفته شده است این دادگاه فعلا فقط به موضوع نسل کشی که محور شکایت افزیقای جنوبی بوده بررسی و پرداخته است. به موضوعات دیگر پرداخته نشده چرا که بایددرخواستی صورت بگیرد. این وظیفه حقوقدانان بین الملی است که می توانند به صورت دولت یا به صورت سازمان‌های حقوقی بین‌المللی خواستار محاکمه رژیم صهیوینیستی در باره اقدامات دیگرش مانند ممانعت از ورود مواد غذایی به باریکه غزه و یا مسموم و غیرقابل استفاده کردن آب شرب مردم غزه یا بازداشت‌های غیرقانونی اسرائیل نسبت به فلسطینی‌ها و موارد متعدد دیگر که می‌توانند آنها را در صحن دادگاه و دیوان عدالت مطرح کرده پیگیری کنند. بنابریان اگر حقوقدانان و یا دولت‌ها درخواست کنند می‌توانند سران رژیم صهیونیستی به دادگاه احضار و محاکمه کنند، همانطور که برای مقامات صربستان این اقدام صورت گرفت. حتی در صورتی که امریکا قصد داشته باشد که مخالفت کند و رأی در شورای امنیت به نتیجه نرسید در مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌توانند مطرح کنند . مجمع عمومی در مواردی علی‌رغم مخالفت یکی از اعضای دائم توانسته قوی‌تر از شورای امنیت نیز عمل کند.
الوقت: آیا رای دادگاه لاهه عواقبی را هم متوجه سران سیاسی و نظامی این رژیم به جرم ارتکاب به نسل کشی می کند؟
صباح زنگنه: فعلا خیر. موردی در حکم و رای دادگاه مطرح نشده است. اما زمینه محکومیت و احضار سران رژیم صهیونیستی را می تواند در پی داشته باشد.
