الوقت- جنگ غزه با وجود اینکه در جغرافیای محدودی رخ می‌دهد اما بر بسیاری از مسائل دیگر از جمله پیرامون منابع گاز در شرق مدیترانه سایه افکنده است. درحالی که بازار جهانی انرژی همچنان در حال تطبیق مجدد با کاهش عرضه توسط اوپک پلاس و پیامدهای حمله روسیه به اوکراین بود، تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی در غزه، بازارهای انرژی را از 7 اکتبر به اوج خود رساند.
خبرگزاری آناتولی در تحلیلی به تاثیرات جنگ غزه بر منابع گاز در شرق مدیترانه پرداخته است. دکتر علی سیمین، عضو هیئت آموزشی دانشگاه گلیشیم استانبول، در یادداشتی برای آناتولی، به تغییراتی که در شرق مدیترانه پس از جنگ اسرائیل در غزه رخ داده اشاره کرده است.
به گفته این تحلیلگر :«منطقه شرق مدیترانه با توجه به اینکه با کشورهایی مانند ترکیه، مصر، اسرائیل، قبرس شمالی، قبرس یونانی و غیره هم‌مرز است، از اهمیت ژئوپلیتیکی زیادی برخوردار است. این منطقه علاوه‌بر اهمیت ژئوپلیتیکی، از نظر منابع عظیم انرژی نیز اهمیت زیادی دارد». وی خاطرنشان کرد:«این منطقه دارای 1.7 میلیارد بشکه ذخایر نفت و 3.5 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی است و در این راستا شاهد رقابت جدی بین قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی است و شرکتهای بین‌المللی زیادی در آن حضور دارند».
در این یادداشت آمده است که به دلیل درگیری قدرت‌های منطقه‌ای از جمله ترکیه، یونان، مصر، رژیم صهیونیستی و قبرس، و همچنین مداخله آمریکا فرانسه، روسیه و انگلیس در امور شرق میدترانه، احتمال وقوع جنگ در این منطقه همواره یکی از سناریوهای محتمل بود.
این استاد دانشگاه استانبول، در ادامه افزود:مجمع گاز مدیترانه شرقی که توسط مصر، مدیریت قبرس یونان، یونان، اسرائیل، ایتالیا، اردن و فلسطین در سال 2019 تأسیس شد، رقابت در زمینه انرژی در منطقه را برجسته کرد.
معادله انرژی مدیترانه شرقی
مدیترانه شرقی در سالهای اخیر شاهد همکاری‌های جدید بر سر منابع انرژی میان کشورهای ساحلی بود و در عین حال نوعی رقابت نیز میان بازیگران موثر در این پهنه آبی به وجود آمده است. در چارچوب مجمع گاز مدیترانه شرقی که در ژوئن 2022 در قاهره برگزار شد، قرارداد سه جانبه بین مصر، اسرائیل و اتحادیه اروپا برای انتقال و صادرات گاز طبیعی امضا شد. رژیم صهیونیستی به منظور گسترش دامنه این توافق نامه، طرحی را برای افزایش صادرات گاز طبیعی به مصر از میدان «تامار» در مدیترانه را اعلام کرد.
این اولین بار نیست که فعالیت تاسیسات گازی تامار به دلیل جنگ غزه متوقف می‌شود، در جریان درگیریهای سال 2021 در پی حوادث محله «شیخ جراح»، تل‌آویو دستور بستن موقت سکوی تامار را به شورون صادر کرد. این تاسیسات در حدود 24 کیلومتری سواحل عسقلان قرار دارد و در برابر حملات غزه آسیب پذیر است. گاز میدان لویاتان هم تقریباً به طور کامل از طریق خط لوله گازی که از سواحل غزه می‌گذرد به مصر صادر می شود و از مصر از طریق سایر خطوط لوله گاز به اردن و ایتالیا صادر می‌شود.
برنامه اسرائیل برای افزایش صادرات گاز طبیعی از میدان تامار با هدف تقویت روابط سیاسی بین قاهره و تل‌آویو و افزایش صادرات انرژی به اروپا از طریق مصر بوده است. علاوه‌براین، تل‌آویو تقریباً یک سوم از تولید گاز طبیعی سالانه خود را با 28 میلیارد مترمکعب به مصر و اردن صادر می‌کند و طبق اطلاعات اسرائیل برای سال 2022 ، 63 درصد از گاز طبیعی آن به مصر و 37 درصد به اردن صادر شده است.
گاز طبیعی که رژیم صهیونیستی به اردن صادر می‌کند در بازار داخلی مصرف می‌شود، درحالی که مصر گاز طبیعی را که از سرزمینهای اشغالی وارد می‌کند پس از تبدیل کردن آن به گاز مایع صادر می‌کند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت دو طرف در مورد آن بر اساس فرمول «برد-برد» به توافق رسیده‌اند.
در این میان با توجه به اینکه بحران انرژی که کشورهای اروپایی به دلیل جنگ روسیه و اوکراین شاهد آن بودند، اروپا را به بازار مهمی برای تولیدکنندگان گاز مایع تبدیل کرده است، قاهره با مایع سازی گاز طبیعی از اسرائیل و فروش آن به کشورهای اروپایی سود اقتصادی زیادی به دست می‌آورد.
شایان ذکر است که در ژوئن 2022، اتحادیه اروپا برای تامین کمبود گاز مورد نیاز خود پس از توقف صادرات گاز روسیه، با رژیم صهیونیستی و مصر قراردادی را امضا کرد. لذا، در صورت توقف صادرات گاز از مدیترانه، کشورهای اروپایی بیش از پیش با بحران انرژی مواجه خواهند شد و تا پیدا کردن مسیرهای جایگزین سالها و شاید دهه‌ها زمان لازم است.
بعد از 7 اکتبر چه تغییری رخ می‌دهد
از آنجا که جنگ غزه بر بسیاری از همکاری ها و و تجارت و امنیت منطقه ای و بین المللی تاثیر منفی گذاشته است، منابع گاز در دریای مدیترانه هم از ترکش‌های این بحران منطقه‌ای در امان نمانده است.
سه روز پس از آغاز حملات ارتش صهیونیستی به غزه، وزارت انرژی این رژیم اعلام کرد که به طور موقت تولید در میدان گاز تامار را به حالت تعلیق درآورده و برای تامین نیازهای خود به دنبال منابع سوخت جایگزین خواهد بود.
به احتمال زیاد این اعلامیه تاثیر منفی بر قراردادهای انرژی امضا شده بین تل‌آویو و مصر خواهد داشت زیرا به نظر می‌رسد رژیم صهیونیستی به دلیل ناتوانی در صادرات گاز خام طبیعی به همکاری با مصر نیاز دارد اما به دلیل حملات به غزه، صادرات گاز اسرائیل به مصر حدود 60 درصد کاهش یافت.
بر این اساس با توجه به اینکه انتظار می‌رود جنگ غزه پیامدهای بلندمدتی نیز بر آینده میادین گازی شرق مدیترانه داشته باشد، در این میان غول انرژی آمریکایی شورون و سایر شرکت‌ها در حال برنامه‌ریزی برای توسعه فعالیت خود در میادین گازی تامار و لویاتان هستند.
لذا علاوه‌بر خطوط لوله اضافی که به مصر کشیده خواهد شد، ایجاد تاسیسات شناورLNG در میدان لویاتان برای انجام صادرات از طریق مصر نیز در نظر گرفته خواهد شد.
بر این اساس، انتظار می‌رود این سکوی شناور در خدمت میدان آفرودیت باشد که به یک پایانه گاز طبیعی در سواحل قبرس یا تاسیسات LNG در خشکی مجهز است.
در این مقاله همچنین به این مسئله پرداخته شده که حملات اسرائیل به غزه نه تنها امنیت انرژی در شرق مدیترانه را تهدید می‌کند. بلکه توافقات عادی سازی را که بین اسرائیل، امارات، بحرین و مراکش در سپتامبر 2020 امضا شد، نیز با تهدید رو به رو کرده است.
در واقع حمله به غزه هرگونه توافق با تل‌آویو در شرق مدیترانه را تهدید می‌کند و در نتیجه روند رشد بخش انرژی رژیم صهیونیستی را در میان مدت و بلند مدت کند خواهد کرد.
اکتشافات اخیر گازی رژیم صهیونیستی در آب‌های مدیترانه، چشم انداز انرژی در منطقه را تغییر داده و میلیاردها دلار سرمایه گذاری خارجی را جذب کرده است، اما درگیری شدید این رژیم در غزه ممکن است سرعت سرمایه‌گذاری در میادین گاز نزدیک نوار غزه را کاهش می‌دهد.
به گزارش «مرکز مطالعات استراتژیک مصر» یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در بخش گاز طبیعی سرزمینهای اشغالی در سال 2020 صورت گرفت، زمانی که شرکت آمریکایی شورون با خرید انرژی نوبل به مبلغ حدود چهار میلیارد دلار، سهام دو میدان گازی تامار و لویاتان را به دست آورد. بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، اسرائیل دومین تولید کننده بزرگ گاز طبیعی در شرق مدیترانه پس از مصر است که به طور متوسط سالانه 276 میلیارد فوت مکعب تولید می‌کند. بر اساس گزارش این موسسه مصری، «سرعت فزاینده درگیری در غزه، می‌تواند به شدت بر توانایی رژیم صهیونیستی برای صادرات گاز به کشورهای همسایه و یا کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران تأثیر بگذارد.
با این اوصاف، در صورتی که آثار جنگ غزه بر منابع گاز مدیترانه تاثیر گسترده‌ای بگذارد، دست صهیونیست‌ها از کسب درآمدهای هنگفت فروش گاز کوتاه خواهد شد.
رژیم صهیونیستی در سالهای اخیر روی منابع گازی در مدیترانه حساب ویژه‌ای باز کرده است و دولت بنیامین نتانیاهو در ماه اکتبر اعلام کرد که حدود 12 مجوز اکتشاف جدید را به شرکتهای ایتالیایی انی و بریتیش پترولیوم اعطا کرده است. این امر به دلیل جاه‌طلبی این رژیم برای افزایش حدود 15 میلیارد مترمکعبی نرخ تولید گاز طبیعی تا سال 2025، از طریق توسعه میادین گازی در مدیترانه و افزودن ذخایر جدید صورت گرفته است.
از سوی دیگر جنگ غزه، انتظار می‌رود در آینده منجر به ایجاد مشکلات جدی برای امنیت انرژی در شرق مدیترانه شود به‌ویژه با توجه به بحران انرژی که در اروپا پس از جنگ اوکراین شکل گرفته است.
با ادامه جنگ در غزه، آینده صنعت گاز شرق مدیترانه و پتانسیل آن برای تبدیل شدن به یک صادرکننده اصلی به بازارهای اروپایی یا دیگر بازارها در هاله‌ای از ابهام باقی خواهد ماند. بدون شک، تشدید تنش که منجر به خسارات گسترده به دارایی‌های گازی می‌شود، بدترین رویداد را برای این بخش رقم خواهد زد.
باتوجه به اینکه حزب‌الله هم بر سر مرزهای دریایی با رژیم صهیونیستی مناقشه جدی دارد و ماجرای مناقشه میدان گازی «کاریش» پس از سالها هنوز حل نشده است، در صورت ورود حزب‌الله به عرصه درگیریهای غزه، امنیت و ژئوپلتیک گاز در شرق مدیترانه بیش از پیش به خطر خواهد افتاد. چرا که حزب‌الله بارها هشدار داده در صورتی که توافقات مرزی با اسرائیل به شکست منجر شود، تاسیسات این رژیم در کاریش را هدف قرار خواهد داد. بنابراین، اگر دامنه جنگ به جبهه‌های دیگر نیز گسترش یابد، رژیم صهیونیستی و دیگر شرکای آن در مدیترانه در بهره‌برداری از منابع انرژی این منطقه متضرر خواهند شد و دود این تنش‌آفرینی بیش از همه به چشم صهیونیست‌ها خواهد رفت.
بسیاری از کشورهای جهان، به‌ویژه اروپایی‌ها، با تمام توان تلاش می‌کنند تا بازارهای انرژی را از افتادن در چنگال بحرانهای عرضه که منجر به افزایش قیمت و کاهش امنیت تأمین انرژی خواهد شد، نجات دهند. اما جنگهای اوکراین و غزه نشان داد که بازارهای انرژی همچنان در برابر بحرانهای جهانی متزلزل هستند و این رویدادها معادله انرژی در جهان و نقشه جهانی گاز را تغییر داده است. همزمان با افزایش نرخ تقاضا برای برق و گاز، اما این سوال همچنان باقی خواهد ماند که در صورت توقف صادرات گاز در شرق مدیترانه چه جایگزین‌هایی برای جهان وجود دارد؟
