الوقت- ضرب المثل معروفی می‌گوید «مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید هم می‌ترسد». این ضرب المثل اکنون حکایت بسیاری از عراقی‌هایی است که وقتی سخن از اردوگاه‌های نگهداری از خانواده داعشی‌های سابق می‌شود داغ تابستان سیاه سال 2014 برایشان تازه می‌شود؛ تجربه تاریخی هولناکی که ملت عراق با ظهور مخوف‌ترین گروه ترویستی که بشریت تاکنون نظیر آن را به خود ندیده است از سر گذراندند اما سالها پس از پایان این خلافت ترس و وحشت، هنوز با آلام و تأثیرات منفی روحی و روانی و اقتصادی و اجتماعی و ... آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
ترس عراقی ها اما چندان هم بیراه نیست زیرا از اردوگاه‌های نگهداری از خانواده‌های اعضا داعش به عنوان مرزعه پرورش تروریسم تعبیر شده است جایی که کودکان و نوجوانان توسط زنان و مردان با اندیشه های تکفیری شست و شوی مغزی شده و مستعد تبدیل شدن به نسل جدید سربازان داعش هستند.
نگرانی و ترس از خطرات شیوع مجدد ویروس تروریسم تکفیری تنها محدود به شیعیان و یا اقلیت‌های مذهبی هم نمی‌شود و مردم اهل سنت که خود قربانی نخست اقدامات تکفیری‌ها بوده اند نیز بوی خطر را استشمام کرده اند تا جایی که اخیراً «جبار المعموری» رئیس اتحادیه علمای اهل سنت عراق با هشدار نسبت به تهدیدی که اردوگاه الهول بر امنیت عراق و منطقه دارد، از نقش سرویس اطلاعاتی آمریکا در ترویج تفکر تروریستی خطرناک در میان افراد ساکن در این اردوگاه سخن گفت.
وی در گفتگو با پایگاه خبری المعلومه با تأکید بر این که "اردوگاه الهول به مأمنی برای ترویج میراث تفکر افراطی افرادی همچون اسامه بن لادن و الزرقاوی و البغدادی تبدیل شده است"، افزود: از سالها پیش نسبت به خطر اردوگاه الهول سوریه در تولید تفکر تروریستی با نظارت آمریکایی‌ها بر امنیت عراق هشدار داده‌ایم.
المعموری همچنین اعلام کرد که در این اردوگاه بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ زن بیوه سران گروهک تروریستی داعش زندگی می‌کنند که شوهران آنان در عراق، سوریه و دیگر نقاط کشته شدند، اما اکنون زنان بیوه آنان با شستشوی مغزی و ترویج تفکرات افراطی در جمع کودکان و دختران آنان را با فرهنگ مرگ و قتل آشنا می‌کنند.
گفتنی است، اردوگاه «الهول» در حومه جنوبی شهر الحسکه در شمال سوریه و نزدیکی مرزهای این کشور با عراق واقع شده است.
آمارهای متفاوتی در مورد تعداد افراد حاضر در اردوگاه‌های بازماندگان خانواده‌های داعشی وجود دارد اما به صورت میانگین برآورد می شود که در این اردوگاه‌ها حدود 60000 نفر از حدود 60 کشور جهان حضور داشته باشند که اکثر آنها سوری و عراقی هستند. پیشتر وزیر مهاجرت و آوارگان عراق خبر داده بود که بیش از 8000 خانواده عراقی در اردوگاه الهول سوریه حضور دارند و اکثر آنها را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند. دو سوم این کودکان زیر ۱۸ سال و بیش از نیمی از آنها زیر ۱۲ سال هستند.
ترس از وفاداری به دیدگاه‌های تکفیری در میان بازماندگان این اردوگاه موجب شده تا موضوع بازگشت این افراد به کشورهایشان تاکنون به تأخیر بیافتد.
وجود این تعداد از افراد با سن کم و مستعد پذیرش ایدئولوژی تکفیری از مدتها قبل توجه مسئولان عراقی را به خود جلب کرده است و تنها محدود به اکنون نمی‌شود چنانکه در تیر ماه سال گذشته (1401) ایوب الربیعی، عضو سابق کمیته امنیت پارلمان عراق، نسبت به ظهور نسل چهارم داعش ظرف چهار سال آینده در اردوگاه الهول هشدار داد.
الربیعی گفت: خطر اردوگاه الهول دارای ابعاد مختلفی است اما مهم‌ترین و اساسی‌ترین آنها، وجود ۹ تا ۱۲ هزار نوجوان در این اردوگاه است که ذهن آنها با توجه خلاء فکری، آماده پذیرش افکار افراطی است.
در همین ارتباط قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی عراق نیز در نشستی که در خردادماه در مرکز مطالعات استراتژیک النهرین در بغداد برگزار شد، هشدار داد: «حضور کودکان در اردوگاهی که در آن نفرت و جنایت در حال گسترش است، نسل جدیدی از تروریست ها را ایجاد خواهد کرد. این کودکان قربانی هستند. تروریست ها باید طبق قوانین پاسخگو باشند و از مجازات فرار نکنند.» وی از جامعه جهانی خواست تا از کشورها بخواهد اتباع خود را از اردوگاه بازگردانند. وی همچنین پیشنهاد برگزاری کنفرانس بین المللی وزیران را با هدف یافتن راه حلی برای تعطیلی این اردوگاه داده بود.
الاعرجی همچنین مجدداً طی هفته گذشته در جریان دیدار با «ژان ژروم کازابیانکا» رئیس هیئت بین المللی صلیب سرخ در عراق، نسبت به اقدام مقامات اردوگاه الهول مبنی بر آزادی برخی از ساکنان این اردوگاه، واکنش نشان داد و خاطر نشان کرد که کشورش منطقه شرق فرات در شمال شرق سوریه را منطقه خطرناکی می‌داند. وی همچنین تأکید نمود که دولت عراق آمادگی دارد در تمامی پرونده ها با ماموریت بین المللی صلیب سرخ همکاری کند.
اوایل هفته گذشته جیهان حنان، مسئول اداری اردوگاه الهول به العربی الجدید گفت: 96 خانواده با مجموع 360 نفر از اردوگاه الهول خارج می شوند تا به مناطق و خانه های خود بازگردند.»
این دومین گروه از ساکنان سوری است که اردوگاه الهول را در طول سال 2023 ترک می کنند. پیش از این نیز اداره خودمختار نیروهای دموکراتیک سوریه در پایان سال گذشته میلادی گروهی از ساکنان شهر منبج، استان حلب را بازگرداند که شامل 61 خانواده با تعداد 225 نفر بود.
دولت عراق نیز به نوبه خود حدود 3000 عراقی را به صورت دسته جمعی به اردوگاه الجدعا واقع در 20 کیلومتری جنوب موصل در عراق بازگرداند.
همچنین قرقیزستان روز چهارشنبه گذشته از بازگشت 100 زن و کودک از اردوگاه های بازداشت در سوریه خبر داد. این سومین اقدام به بازگرداندن اتباع قرقیزستان از سوریه یا عراق پس از دو عملیات در مارس 2021 (79 کودک) و در فوریه 2023 (59 زن و کودک) بوده است.
گفتنی است هزاران نفر از جمهوری‌های آسیای مرکزی - قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان - به ویژه در سال‌های 2013-2015 به سازمانهای تروریستی مختلف در سوریه و عراق، از جمله گروه داعش پیوستند.
تعدادی از کشورهای اروپایی همانند کانادا، فرانسه و دانمارک، نیز برخی از اتباع خود را بازگرداندند اما همچنان کشورهای خارجی بویژه غربی‌ها همکاری لازم را برای بازگرداندن تمامی اتباع خود صورت نداده اند و از بازگشت آنها امتناع می ورزند.
در این میان یکی از خطرناکترین سناریوها برای ثبات عراق و سوریه و حتی کل منطقه نگرانی‌های فزاینده از برنامه‌ریزی سازمان اطلاعاتی و امنیتی آمریکایی و صهیونیستی برای بهره‌برداری از وضعیت اردگاه الهول به منظور پرورش نسل جدید تروریست‌های داعش در جهت پیشبرد پروژه بی ثبات سازی و بحران سازی است بویژه اینکه برنامه‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در سوریه عمدتاً با شکست مواجه شده و پس از حل بحران نظامی و امنیتی با بازگشت دمشق به اتحادیه عرب شرایط برای سربرآوردن سوریه جدید قوی فراهم شده است و این به معنای نزدیک شدن پایان حضور اشغالگرانه آمریکا در سوریه (پس از عراق) خواهد بود.
هم اکنون نیز حضور اشغالگرانه آمریکا که با غارت منابع نفت استان های شمال غرب سوریه همراه بوده است با مخالفت و قیام قبایل و عشایر منطقه مواجه شده و این ساکنان محلی برای بیرون کردن اشغالگران و نیروهای مزدور تحت امر آنها دست به سلاح برده اند.
قرار گرفتن در چنین وضعیت بن بست‌گونه ای موجب شده تا آمریکا بهترین راه برای گریز از این وضعیت را دامن زدن مجدد به بحران امنیتی از طریق بازمانده های داعش ببیند. آنگونه که از سخنان و اظهارات مقامات عراقی و سوریه‌ای برمی‌آید اخبار و اطلاعاتی از منابع مختلف به دست آنها رسیده است که آمریکا با تحرکات و اقدامات خطرناک خود به دنبال بسیج نیرو‌ها و همچنین آموزش افراد و گروه‌های مستعد حاضر در اردوگاه «الهول» سوریه برای ایجاد و شکلگیری هسته‌های جدیدی از تروریست‌های داعشی در این کشور و کلید زدن دور جدیدی ناامنی‌ها و درگیری‌ها با هدف بحرانی کردن وضعیت کشور سوریه است.
بسیاری بر این اعتقادند که حتی برپایی اردوگاه الهول با این وضعیت و سروشکل برنامه‌ای آمریکایی بوده تا مانع از نابودی کامل موقعیت تروریست‌ها در سوریه و عراق شود.
با این حال در صورت عزم جدی کشورهای منطقه برای همکاری، چاره جویی برای خطرات اردوگاه الهول و دیگر اردوگاه های از این دست در خاک سوریه میسر است. یکی از راه‌های کاهش بحران جداسازی و پخش خانواده‌های ساکن الهول بویژه زنان و کودکان به مناطق دیگر است تا مانع از شکلگیری شبکه های مرتبط با سازمان های تروریستی شد. در دستو رکار قرار دادن برنامه های بازپروری و آموزشی برای زنان و کودکان راه حل اصلی فراهم کردن بستر لازم برای بازگشت امن آنها به جامعه بدون ترس از عواقب امنیتی آن است.
غربالگری افراد حاضر در اردوگاه الهول بویژه مردان سوری و عراقی، برای تعیین تکلیف وضعیت قضایی آنها و سپس فراهم کردن شرایط برای اشتغال زایی و کسب حرفه درآمدزا می تواند در کاهش توانایی سازمانهای تروریستی در جذب مجدد این افراد نقش بسزایی داشته باشد. این امر کاملا نیازمند همراهی جامعه بین المللی و کشورهای منطقه است تا به وضعیت اقتصادی مناطق جنگ زده سوریه و عراق کمک کنند.
