الوقت- به نظر می‌رسد فضای سیاسی عراق در حال ورود به دوره جدیدی از تنش است و در این میان احزاب سنی عراق دچار اختلافات و تغییراتی شده‌اند که ممکن است منجر به از هم پاشیدن بزرگترین اتحاد سنی‌ها در پارلمان این کشور شود.
با نزدیک شدن به تاریخ انتخابات استانی در ماه دسامبر، جریانهای سنی مذهب به دنبال تغییر رهبری خود در راس پارلمان برآمده اند. محمد الحلبوسی رهبر ائتلاف سنی «تقدم» که از سال 2018 ریاست پارلمان عراق را برعهده دارد اکنون با موجی از مخالفان خود در بین احزاب متحد روبرو است که قصد دارند او را از اریکه قدرت به زیر بکشند.
در همین راستا، شیخ عبدالستار الدلیمی، یکی از شیوخ و سرشناسان استان الانبار روز یکشنبه از گسترش حلقه احزاب مورد حمایت شخصیتهای قبایل مخالف محمد الحلبوسی خبر داد. الدلیمی به خبرگزاری المعلومه گفت:«تعدادی از شیوخ و سرشناسان الانبار در دوره گذشته شاهد نشست‌های سیاسی با حضور شخصیتهای بانفوذ قبایل برای متحد کردن جریانهای سیاسی و دیدگاه‌ها، و در مرحله بعدی اقدام مشترک با حمایت شخصیتهای سیاسی و نیروهای ملی در بغداد برای سرنگونی رئیس مجلس پارلمان بودند».
به گفته الدلیمی، «جناح‌ها و احزاب راه‌های ارتباطی با شخصیتهای سیاسی خارج از استان را باز کرده‌اند و من به آنها گفته‌ام که در کنار جریانهای سیاسی الانبار بایستند و پس از نزدیک شدن به دستیابی به نصف به علاوه یک در پارلمان، در تحقق خواسته‌شان مبنی بر برکناری الحلبوسی از سمت خود، از این گروهها حمایت کنند».
الدلیمی خاطرنشان کرد:«احزاب سیاسی و شخصیتهای قبایل الانبار به دلیل حمایت خود از تغییر الحلبوسی و سپردن این وظیفه به شخصیت دیگری پس از ناکامی وی در مدیریت پرونده امور استان و همچنین دست داشتن رهبران حزب در بسیاری از پرونده‌های فساد که منجر به کاهش محبوبیت الحلبوسی به پایین‌ترین سطح از زمان او شد، چراغ سبز نشان دادند». الدلیمی درحالی الحلبوسی را فاقد صلاحیت برای سکان ریاست پارلمان می‌داند که به اذعان او شخصیتهای واجد شرایطی وجود دارند که می‌توانند منافع سنی‌ها به ویژه خواسته‌های مردم الانبار را بهتر تامین کنند.
احمد الفهداوی، سیاستمدار مستقل سنی هم در روزهای اخیر وجود یک جنبش سنی در استان الانبار برای منزوی کردن الحلبوسی و برکناری او از قدرت را تایید و ادعا کرد که چراغ سبز شیعیان برای ادامه این جنبش به ویژه پس از تخلفات الحلبوسی و اعضای حزبش وجود دارد. الفهداوی گفت:«الحلبوسی در دوران تصدی خود به عنوان رئیس مجلس نمایندگان تخلفات زیادی را مرتکب شده است، علاوه بر اینکه اعضای حزب «تقدم» او نیز تخلفاتی انجام داده‌اند و بنابراین دیگر چهره مطلوبی در قدرت نیست. برخی از احزاب سیاسی در استان انبار پس از یک سری تخلفاتی که الحلبوسی مرتکب شد، حرکت به سمت جایگزینی الحلبوسی را آغاز کردند».
افزایش مخالفتهای جریانهای سنی با الحلبوسی درحالی است که اخیرا نیز برخی سران قبایل و شیوخ سنی عراق با محمد شیاع السودانی، نخست وزیر این کشور دیدار کردند که به گفته ناظران سیاسی، به نظر می‌رسد محتوای این جلسات در مورد الحلبوسی باشد.
محمد الحلبوسی از دل «حزب راه حل» بیرون آمد که او را چهره‌ای امیدوارکننده و جوانی عمل‌گراتر می‌دانستند که پیچیدگی‌های سیاسی عراق را درک می‌کرد اما این روزها ماه عسل این ائتلاف رو به پایان است و الحلبوسی مغضوب متحدان سابق شده است که حاضر نیستند همکاری با او را ادامه دهند.
لازم به ذکر است که ائتلاف یکپارچه الانبار هسته یک جبهه سیاسی گسترده را تشکیل می‌دهد که هدف آن حفظ نفوذ ائتلاف حاکمیت سنی، به ویژه رهبری محمد الحلبوسی است که نفوذ او در سالهای اخیر به طرز چشمگیری افزایش یافته و در انتخابات پارلمانی عراق مجدداً موفق به کسب ریاست پارلمان به نیابت از سنی‌ها شد. الحلبوسی در سالهای اخیر از خلاء سیاسی در عرصه سنی عراق و نبود رهبران کارآمد استفاده کرد که بسیاری از آنها به دلیل پیگردهای قضایی مجبور به ترک کشور شدند و صحنه برای الحلبوسی بازتر شد تا خود را در نشان دهد.
ناظران می‌گویند الحلبوسی که از طایفه معروف الدلیم در استان الانبار است، توانست شبکه گسترده‌ای از روابط را به ویژه با قدرت‌های مهم منطقه مانند ترکیه برقرار کند و همچنین در برخورد با نیروهای شیعه و کرد که صحنه عراق را تجهیز می‌کنند، عمل‌گرایی افراطی از خود نشان داد.
ائتلافهای جدید موازی الحلبوسی
در هفته‌های اخیر تحرکات احزاب سنی عراق برای ورود قدرتمند به عرصه سیاسی افزایش یافته است و در تازه‌ترین اقدام، چهار حزب سنی یک ائتلاف سیاسی جدید به نام «ائتلاف قاطعانه ملی» برای شرکت در انتخابات استانی را تشکیل دادند که چالشی جدی برای حزب الحلبوسی است.
این ائتلاف شامل 4 رهبر سنی به نام‌های اسامه النجیفی، رئیس سابق پارلمان، جمال الکربولی، رئیس حزب راه‌حل، رافع العیساوی، وزیر دارایی سابق، ثابت العباسی وزیر دفاع عراق و دیگر رهبران سیاسی اهل سنت است. تشکیل این ائتلاف جدید در تلاش نیروهای سنی ضد حلبوسی برای متحد کردن صفوف خود در استانهای عراق، به ویژه الانبار، قبل از رقابت در انتخابات شورای استانی صورت می‌گیرد.
احزاب اپوزیسیون تازه تأسیس معتقدند که الحلبوسی در اجرای وعده‌هایی که به انتخاب کنندگان سنی خود داده بود، مانند حل مسئله ناپدید شدگان، بازگرداندن آواره‌گان و بازسازی و توسعه مناطق سنی‌نشین، ناتوان عمل کرده و از جایگاه سیاسی به نفع خود سوء استفاده می‌کند. اثیل النجیفی، از رهبران اهل سنت و فرماندار سابق نینوا گفت:«الحلبوسی اگر حمایت شیعیان از وی نبود، شرایط لازم برای ماندن در سمت رئیس پارلمان عراق را ندارد».
اتهاماتی از جمله پرونده فساد مالی و تضعیف جایگاه سیاسی الحلبوسی، فرصتی برای سایر رقبا است تا شانس خود را برای نشستن بر کرسی ریاست مجلس امتحان کنند.
به اعتقاد کارشناسان، با وجود ائتلافهای جدید در بین جریانهای سنی، اما حزب تقدم و ائتلاف حاکمیت به رهبری الحلبوسی و خمیس الخنجر بیشترین شانس را برای کسب اکثریت کرسی‌های محلی در شوراهای استانی دارند.
چشم طمع رقبا به کرسی ریاست الحلبوسی
هر چند الحلبوسی با کمک احزاب سنی پله‌های ترقی را زودتر از تصورات طی کرد اما اکنون خود را در برابر رقبا تنها می‌بیند که برای کرسی ریاست او چشم دوخته‌اند. یکی از رقبای سرخت الحلبوسی، خمیس الخنجر رهبر ائتلاف موسوم به «العزم» است که در سالهای اخیر اختلافات زیادی با هم داشتند و در برهه‌هایی به جنگ لفظی یکدیگر هم کشیده شد. الخنجر در یکی از اظهارات خود با لحنی تند خطاب به الحلبوسی گفته بود:«یادت باشد که من تو را به این مقام رساندم و انشاالله تو را سر جایت خواهم نشاند که حد تو همان مترجم و راهنمای گردشگران خارجی است».
الخنجر و الحلبوسی دو رقیب جدی در انتخابات اخیر عراق بودند که کشمکش آنها نهایتا به پیروزی چشمگیر الحلبوسی و ناکامی بزرگ الخنجر انجامید و متعاقبا با مداخله ترکیه و امارات، به طور موقت، بین این دو رهبر سیاسی اهل سنت آشتی برقرار شد.
الخنجر حتی پیش از این با همکاری اسامه النجیفی و شماری از دیگر سران سیاسی اهل سنت ائتلافی را تشکیل داد تا الحلبوسی را از ریاست مجلس برکنار کند، اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید. اما با تضعیف جایگاه الحلبوسی در بین جریانهای سنی، الخنجر این شانس را دارد تا در آینده رهبری اهل سنت را به دست گرفته و بتواند جایگاه الحلبوسی را تصاحب کند.
«رافع العیساوی»، از شخصیت سیاسی برجسته اهل سنت عراق هم یکی از افرادی است که در سودای تکیه زدن بر مسند ریاست پارلمان بوده و در سالهای اخیر تلاش زیادی کرده است تا نفوذ خود را در بین سنی‌ها افزایش دهد. العیساوی که در فرودین 1401 توسط دادگاه عراق از اتهام پرونده‌های فساد مالی تبرئه شد به گفته ناظران، این اقدام مسیر او برای بازگشت به قدرت سیاسی در عراق را باز کرد.
«علی حاتم سلیمان» از قطب‌های عشایری استان الانبار هم که سالها از سیاست دور بود سال گذشته به یکباره آمادگی خود را برای بازگشت به عرصه قدرت اعلام کرد و در بیانیه‌ای گفت که استان الانبار پس از رهایی از دست تروریستها، اکنون به مرحله دیکتاتوری و انحصارگرایی و فساد مالی پیش می‌رود اما او جلوی این اقدامات را خواهد گرفت. اعلامیه‌ای که برخی تحلیلگران مخاطب اصلی آنرا الحلبوسی می‌دانند که در سالهای اخیر در این استان یکه‌تازی می‌کند.
از سوی دیگر، اسامه النجیفی هم که این روزها ائتلافی را علیه الحلبوسی تشکیل داده، یکی از افراد سرشناس در بین سنی‌ها است که می‌تواند چالش جدی برای کرسی ریاست الحلبوسی باشد و از شهروندان عراقی خواسته تا از ائتلاف جدید حمایت کنند تا بتوانند قانون را در این کشور جاری کرده و از حقوق شهروندان دفاع کنند.
با توجه به موج اختلافات سیاسی که در بین سنی‌ها به وجود آمده است به نظر می‌رسد، کرسی ریاست الحلبوسی در پارلمان آتی متزلزل خواهد شد و شاید او شانس مجدد برای نشستن بر کرسی ریاست را پیدا نکند. چرا که برخی رهبران جریانهای شیعی از جمله السودانی هم با الحلبوسی اختلاف نظر زیادی دارند و حتی گفته می‌شود برکناری رئیس صندوق بازسازی عراق که ماه گذشته انجام شد برای کاستن از قدرت الحلبوسی بود که در سالهای اخیر با بده و بستان‌هایی که با رئیس این صندوق داشت توانسته بود قدرت خود را افزایش دهد.
