الوقت- در میانه دیپلماسی خارجی فعال دولت سیزدهم در ماههای اخیر آسمان ایران ترافیک رفت و آمدهای سیاسی هیئت‌های دیپلماتیک از اقصی نقاط جهان را شاهد بوده است. در حالی که هیئت ایرانی هنوز گرد راه از سفر دوره‌ای به قاره آفریقا را پاک نکرده امروز قرار است میزبان یکی دیگر از مقامات کشورهای منطقه برای انجام مذاکرات دوجانبه در جهت تحکیم و تقویت روابط منطقه ای باشد.
در همین راستا، بدربن حمد البوسعیدی، وزیر خارجه عمان امروز با سفر به تهران با حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی خود دیدار و گفتگو خواهد کرد. هر چند جزئیاتی از اهداف این سفر اعلام نشده است اما ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه در نشست هفتگی با خبرنگاران در این باره گفت:«عمان کشور شریک ما در مسائل دو جانبه و منطقه‌ای است و با حسن نبیت برای ایفای نقش سازنده در مسائل بین‌المللی است و این فرصتی برای گفتگوهای مشورتی است».
گفتنی است، وزیر خارجه ایران اواخر خردادماه در چارچوب سفر به کشورهای منطقه، در مسقط با همتای عمانی خود درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به گفتوگو پرداخت. از سوی دیگر، هیثم بن طارق، سلطان عمان نیز اوایل خرداد در سفر به تهران با مقامات ایرانی دیدار و گفتگو کرد.
سفرهای مکرر مقامات عمانی به ایران در راستای تحکیم روابط دوجانبه و هم‌افزایی بیشتر بین تهران با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس انجام می‌شود تا بتوانند منطقه را که بیش از یک دهه با بی‌ثباتی و ناامنی درگیر است به سمت ثبات و امنیت رهنمون سازند.
عمان که نامش با سیاست بی‌طرفی و ثبات سازی در منطقه شناخته می‌شود، با ایجاد گشایش‌های سیاسی به وجود آمده در ماههای اخیر، کلید دیپلماسی را دوباره فعال کرده است تا همگرایی بین کشورهای اسلامی را تقویت کند.
نقش تاثیرگذار عمان در بسیاری از رخدادهای منطقه چشمگیر بوده است و در ایجاد همگرایی بین ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس این مسئله به خوبی مشهود بود همانگونه که کلید مذاکرات عادی سازی روابط ایران و عربستان هم از عمان زده شد و در نهایت با چندین دور مذاکره در پکن به نتیجه رسید.
عمان همواره سیلست مستقل و متفاوت نسبت به سایر شیخ‌نشین‌های خلیج فارس در پیش گرفته و حتی در جنگ یمن هم به جای تنش‌آفرینی به دنبال صلح در این کشور بود و میانجیگری‌های زیادی را بین رهبران انصارالله و نمایندگان ائتلاف سعودی انجام داد تا شاید بتوانند به راهکاری اساسی برای پایان درگیری‌ها برسند. به نظر می‌رسد در سفر وزیر خارجه عمان به تهران هم مسئله یمن یکی از محورهای گفتگو باشد.
امنیت و اقتصاد در راس امور
مهمترین مسئله‌ای که همواره در دیدار مقامات ایرانی و عمانی مطرح بوده، توسعه روابط دوجانبه است که از زمان شروع بکار دولت سیزدهم سرعت گرفته است و بدربن حمد البوسعیدی هم تلاش دارد در دیدار با همتای امیرعبداللهیان، بر اجرای هرچه سریعتر توافقات انجام شده تاکید کند.
در همین ارتباط حسن هانی زاده، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با الوقت، اهداف متعددی را در سفر وزیر خارجه عمان به تهران دخیل دانست و گفت:«مسئله اقتصاد در روابط دوجانبه نقش مهمی ایفا می‌کند و ظرفیت بازار عمان برای پذیرش کالاهای ایرانی بسیار بالا است و این کشور تلاش دارد سقف مبادلات تجاری با تهران را به سطح قابل قبولی برساند».
لازم به ذکر است که در سفر اخیر سلطان عمان به تهران، مقامات دو کشور چهار سند در حوزه همکاریهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری، همکاری در مناطق آزاد و همکاری در حوزه انرژی به امضا رساندند و طبق توافقات انجام شده قرار است در سالهای آینده حجم روابط تجاری دوجانبه به سطح قابل قبولی ارتقا پیدا کند. همچنین مقامات دو کشور گفته‌اند سند برنامه جامع همکاریهای راهبردی در آینده نزدیک به امضا خواهد رسید که می‌تواند تعاملات دوجانبه را ارتقا دهد.
بر اساس آمار گمرک ایران، میزان صادرات ایران به عمان در سال ۱۴۰۱ معادل ۱.۰۸۷ میلیارد دلار بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ معادل ۷۱۶ میلیون دلار بوده است. در مقابل، حجم واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ نیز نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۲۹ درصدی را نشان می‌دهد. واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ معادل ۸۰۰ میلیون دلار بوده است و حجم واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۰ معادل ۶۱۹ میلیون دلار برآورد شد. بر اساس گزارشها، بیش از دوهزار شرکت ایرانی در بخش‌های مختلف اقتصادی عمان فعالیت می‌کنند و این آمارها نشان می‌دهد که روابط دو کشور در دولت سیزدهم افزایش یافته و مهمترین همکاریها در عرصه انرژی بوده است که قرار است ایران بخشی از نیازهای طرف عمانی را تامین کند.
هانی زاده با بیان اینکه مسئله افزایش همکاریهای امنیتی بین ایران و عمان یکی از مسائل کلیدی بین دو کشور را شامل می‌شود، اظهار داشت:«شکلگیری نیروی دریایی مشترک بین ایران و کشورهای عرب خلیج فارس برای بومی سازی امنیت خلیج فارس از برنامه‌های اصلی عمان است و به طور جدی از سوی کشورهای منطقه دنبال می‌شود تا دخالت قدرتهای فرامنطقه‌ای در منطقه را کمرنگ‌تر کند».
در شرایطی که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در سالهای اخیر سیاست کاهش اتکای نظامی و امنیتی به آمریکا و تقویت روابط با قدرتهای شرقی همانند چین و روسیه را در پیش گرفته اند، در این شرایط با از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان، خواست همیشگی تهران برای شکلگیری همکاریهای نظامی و امنیتی بین کشورهای منطقه اکنون مجال بیشتری برای تحقق یافته است. در این راستا، عمان اخیرا باب جدیدی از همکاریها در حوزه نظامی با تهران را نیز کلید زده است که بسیار حائز اهمیت بوده و می‌تواند سکوی پرشی در مناسبات دو سوی خلیج فارس باشد.
در اردیبهشت گذشته تعدادی از مقامات ارشد نظامی به ریاست سرلشگر علی باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح به مسقط سفر و با مقامات نظامی عمانی گفتگو کردند. در این دیدارها، دو طرف آمادگی خود را برای افزایش همکاریهای نظامی و ایجاد امنیت در خلیج فارس اعلام و تاکید کردند که صلح باید توسط خود همسایگان ایجاد شود و نه توسط قدرتهای خارجی. بنابراین، همکاری نظامی ایران و عمان می‌تواند مقدمه‌ای برای همکاری با دیگر کشورهای عربی هم باشد تا نوعی همگرایی در عرصه نظامی هم به وجود آید.
در هفته‌های اخیر هم برخی رسانه‌های عربی، از توافقات ایران و عربستان برای تشکیل ائتلاف دریایی خبر داده‌اند و به نظر می‌رسد توافقات پشت پرده‌ای در این زمینه در جریان است و در صورت تمایل اعراب، این امر دور از ذهن نیست و همه این تحرکات با میانجیگری عمان انجام می‌شود.
میانجیگری بین تهران و قاهره
باتوجه به اینکه عمان همگرایی بین جمهوری اسلامی و کشورهای عربی را گام اصلی برای برقراری ثبات در منطقه می‌داند، به همین منظور ایجاد پل‌های گفتگو و مذاکره میان تهران و کشورهای عربی را در دستور کار قرار داده است و در این زمینه نقش مسقط در شکلگیری گفتگوهای تنش‌زدایی میان ایران و مصر از مهمترین پرونده‌های در دست اجرای عمانی‌هاست.
در همین رابطه هانی زاده مسئله وساطت عمان بین ایران و مصر را یکی از اهداف اصلی سفر وزیر خارجه عمان عنوان کرد و گفت:«با اینکه تاکنون مذاکراتی بین نمایندگان ایران و مصر در عمان و عراق شکل گرفته است، اما عمانی‌ها سعی دارند دیدگاه‌های دو کشور را به هم نزدیک کرده و به مسیر عادی سازی روابط سوق دهند».
این درحالی است که پس از توافق ایران و عربستان سعودی، مصری‌ها هم آمادگی خود را برای ازسرگیری روابط با ایران اعلام کردند و مذاکراتی هم بین نمایندگان دو طرف انجام شده است و حتی دولت مصر به نشانه حسن نیت، برخی محدودیتها را برای ورود گردشگران ایرانی به این کشور لغو کرده است.
شبکه العربیه اواخر خردادماه به نقل از منابع خود گزارش داد که مصر و ایران بر سر تشکیل کمیته مشترک که برای تجدید روابط و هماهنگی امنیتی بین دو طرف تلاش خواهد کرد به طور اصولی به توافق رسیده‌اند. باتوجه به همگرایی بیشتر بین ایران و اعراب در ماههای اخیر، مسیر ازسرگیری روابط بین تهران و قاهره هم هموار شده است.
«برجام» پای ثابت در سفر مقامات عمان
علاوه بر مسائل دوجانبه و موضوعات منطقه‌ای، مسئله هسته‌ای هم در سفر مقامات عمانی به تهران همواره پای ثابت گفتگوها بوده است و سفر امروز وزیر خارجه عمان هم از این قاعده مستثنی نیست. سفر البوسعیدی به تهران تنها چند هفته پس از سفر امیرعبداللهیان به مسقط صورت می‌گیرد که در آن برهه رسانه‌های داخلی ایران موضوع گفتگوهای مربوط به رفع تحریم‌ها را در محوریت مذاکرات وزیر خارجه ایران و مقامات عمانی عنوان کردند. عمان در یک دهه گذشته کانال ارتباطی بین ایران و آمریکا بوده است و در رسیدن به توافقات برجام در سال 2015 هم نقش تاثیرگذاری داشت و در حال حاضر هم که زمزمه‌های توافق احتمالی بین تهران و واشنگتن به گوش می‌رسد، عمان باز هم به عنوان میانجی نقش‌آفرینی می‌کند.
هانی زاده در بخش دیگری از گفتگوی خود با الوقت، مسئله برجام و میانجیگری بین ایران و آمریکا را از اهداف این سفر عنوان کرد و گفت:«عمان روابط پایداری با غرب دارد و کشور مورد اعتماد بین ایران و آمریکا است و جنجالی که پس از برکناری رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در هفته‌های اخیر به راه افتاد الان شرایطی پیش آمده تا دیدگاه‌های تهران و واشنگتن به هم نزدیک شود و عمان برای ازسرگیری مذاکرات غیرمستقیم بین ایران و آمریکا تلاش می‌کند».
این درحالی است که ماه گذشته مذاکرات غیرمستقیم بین نمایندگان ایران و آمریکا در عمان در جریان بود اما بلافاصله پس از اخبار مربوط به برکناری رابرت مالی مدیر میز ایران و مسئول مذاکرات غیرمستقیم هسته ای با تهران در وزارت خارجه آمریکا، مذاکرات بین دو کشور هم متوقف شد. هر چند برخی رسانه‌های غربی با فضاسازی، برکناری رابرت مالی را موجب پیچیده و سختتر شدن روند حصول توافق در مذاکرات هسته‌ای اعلام کردند اما ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه درباره کنار گذاشتن رابرت مالی اظهار داشت: ارزیابی خاصی منفی یا مثبت در این رابطه نداریم و به رفتار دولت آمریکا توجه داریم و در خصوص تغییر افراد ارزیابی خاصی نداریم و واکنشی در این رابطه نخواهیم داشت.
در روزهای اخیر آبرام پیلی، جانشین رابرت مالی گفت که دفتر نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و تمامی اعضای گروه در وزارت خارجه همچنان درگیر اجرای سیاست این کشور در قبال ایران هستند. مقامات کاخ سفید گفته‌اند که برای آنها منافع ملی اهمیت دارد و تغییر افراد خللی در این زمینه ایجاد نخواهد کرد.
