الوقت- حکومت خاندان آل سعود که همواره به تبعیض علیه اقلیت‌های دینی و عمدتا از شیعیان در جهان شهرت دارد، طی روزهای اخیر با اعدام چند شهروند شیعه بار دیگر دلهره و نگرانی از شروع دور جدید فشار، دستگیری و اعدامها را در دل جامعه شیعیان عربستان به راه انداخته است.
روز گذشته (دوشنبه) وزارت کشور عربستان از اجرای حکم اعدام سه جوان از اهالی شهر «قطیف» در شرق این کشور خبر داد. اتهام این سه جوان اهل قطیف طبق ادعای وزارت کشور عربستان، آموزش کار با سلاح و ساخت بمب در یک پادگان خارج از این کشور و متعلق به یکی از گروه‌های ضد عربستان سعودی عنوان شده اما منابع مخالف عربستان علت را صرفاً سیاسی دانسته‌اند.
سعودیها در ادامه ادعاهای خود این سه جوان شیعه را به جمع‌آوری سلاح و مهمات و همچنین تلاش برای خارج کردن افراد تحت تعقیب در عربستان به خارج از این کشور متهم کرد. وزارت کشور عربستان روز سه‌شنبه هم از اعدام یک جوان شیعه اهل منطقه شیعه‌نشین شرقیه خبر داد و ادعا کرد که این فرد برای یک کشور متخاصم جاسوسی می‌کرده است.
عربستان که با ساختار به شدت استبدادی اداره می‌شود همواره برای از میان برداشتن مخالفان، از ابزار اتهامات مربوط به تروریسم استفاده می‌کند و همین امر موجب شده تا ادعاهای حکومت همواره مورد تردید مراجع بین المللی و حقوق بشری قرار گیرد.
شرق عربستان عمدتا شیعه نشین است و اهالی آن عموماً به دلایل سیاسی بازداشت و محاکمه می‌شوند. این منطقه که بیشتر منابع نفتی عربستان هم در آن قرار دارند، برای حاکمان سعودی اهمیت به سزایی دارد و همواره سعی کرده‌اند تا شیعیان را تحت کنترل و زیرنظر داشته باشند.
اگرچه رهبران شیعه عربستان برای رسیدن به حقوق شهروندی و رفع تبعیضات سیاسی و اقتصادی هیچگاه از قیام مسلحانه علیه نظام سیاسی حاکم حمایت نکرده اند و عمدتاً بر مبارزه مدنی تأکید دارند، اما بسیاری بر این اعتقادند که ریشه دواندن تفکرات وهابیت در بدنه سیاسی و اجتماعی و حتی حکومت، موجب نگاه سرکوبگرانه به خواسته‌های مشروع شیعیان شده است. تفکرات وهابیت، شیعیان را رافضی و از دین خارج شده می‌داند که ریختن خون آنها مباح است و با این اعتقادات تند سلفی‌گری در دهه‌های گذشته صدها تن از شیعیان بی‌گناه به دار مجازت آویخته شده‌اند.
بر اساس گزارشها، ماجرای زندان‌ها، شکنجه‌های سیستماتیک، بازداشت‌های ظالمانه و محاکمه‌های غیرقانونی بخشی از روال جاری رویکرد حکومت سعودی در برابر شهروندان شیعه است که معمولا به اعدام علنی در خیابان‌ها و دفن کردن جسد آنها در قبرستان‌های گروهی نامشخص ختم می‌شود.
این اعدامها چنان گسترده شده است که حتی صدای سازمانهای حقوق بشری جهانی هم درآمده است. «سازمان حقوق بشری اروپایی سعودی» روز سه‌شنبه با انتشار بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی از تکرار اعدامها برای افرادی که به دلیل امور آزادی بیان بازداشت هستند، گفت که این اعدامها نشان دهنده دروغ بودن ادعای مقامات سعودی درباره محدود شدن مجازات اعدام به جرایم بسیار خطرناک است. اعدام چهار نفر از متهمان آزادی بیان، نگرانی را دوچندان می‌کند.
وضعیت بد شیعیان در عربستان
از زمان شروع بهار عربی در سال 2011، شیعیان عربستان هم برای رهایی از وضعیت استبدادی این کشور اعتراضات خود را شروع کردند اما سعودیها با خشونت گسترده این اعتراضات را سرکوب کردند تا پایه‌های لرزان حکومت خود را تثبیت کنند. همچنین صدها نفر از معترضان شیعه و رهبران روحانی دستگیر و زندانی شدند و برخی از آنها اعدام و شماری نیز به حبس‌های طولانی مدت محکوم شدند.
شیعیان با اینکه شهروند عربستان هستند اما از دید حکومت، شهروندان درجه سه قلمداد می‌شوند که به دلیل تبعیض سیستماتیک، حتی از بسیاری از حقوق اولیه و شهروندی هم محروم هستند. شیعیان در عربستان کمتر در مشاغل رسمی به کار گرفته می‌شوند و فرصت‌های حضور در نهادهایی همچون پلیس و ارتش، نهادهای امنیتی، شهرداری، کلانتری، مناصب دانشگاهی و معاونت ساده یک مدرسه هم برای شیعیان بسیار محدود است و اگر فردی نیز در چنین نهادهایی به کار گرفته شود چشم‌انداز ارتقاء شغلی آن بسیار محدود خواهد بود. همچنین، ورود شیعیان به دستکم ۵۰ درصد از دانشگاه‌های عربستان ممنوع است و آنان از حق شهادت دادن در دادگاه‌ها نیز محروم هستند و هیچ قاضی شیعه وجود ندارد و اینگونه تبعیض‌های سیاسی و اجتماعی سبب به حاشیه‌رانده شدن شیعیان شده است.
با اینکه شیعیان جمعیتی بالغ بر 15 درصد کشور را تشکیل می‌دهند اما حاکمان سعودی، به این اقلیت شیعه به چشم بزرگترین دشمن علیه امنیت ملی و حکومت نگاه می‌کنند و به همین دلیل بسیاری از زندانیان و اعدام شده‌ها از شیعیان هستند. سنانسو و عدم شفافیت حکومت موجب شده تا حتی آمار دقیقی از تعداد زندانیان شیعه و شمار محکومان به اعدام در دسترس نباشد اما تخمین سازمانهای حقوق بشری نشان می‌دهد صدها نفر از نوجوانان زیر 18 سال شیعه به دلایل نامعلوم و اتهامات واهی به اعدام محکوم شده‌اند، حتی در بین این افراد کودکان زیر 10 سال هم حضور دارند و نشان می‌دهد آل سعود حتی از کودکان شیعه هم وحشت دارد.
کارنامه وحشتناک عربستان در اعدام
عملکرد حکومت عربستان در مورد شیعیان موجب شده تا این کشور کارنامه سیاسی در زمینه حقوق بشری از خود به ثبت برساند و در اعدام مخالفان داخلی، همیشه در رتبه‌های بالای لیست سیاه جهانی قرار دارد و در سال 2021، پس از مصر در جایگاه دوم قرار داشت. ناظران امور عربستان می‌گویند که کارنامه ریاض در شکنجه و اعدام و قتل خارج از چارچوب دستگاه قضایی و ناپدید شدن افراد و بازداشت‌های ظالمانه سبب شد تا نهادهای بین‌المللی عربستان را بدترین کشور جهان رتبه بندی کنند. اگرچه انتقادات گسترده‌ای از وضعیت حقوق بشر در عربستان وجود دارد اما با این حال حاکمان آل سعود، بدون توجه به این فشارهای جهانی به روند اعدامها ادامه می‌دهند و حتی در برهه‌هایی شیعیان قربانی تسویه حساب‌های بین المللی حکومت با دولت‌های رقیب شده اند.
فقط در سال 1400، عربستان 100 نفر را به خاطر ارتکاب جرم‌های مختلف اعدام کرد که بیشتر آنها از بین شیعان این کشور بودند که موجی از انتقادات را در جهان به همراه داشت. سازمان اروپایی سعودی حقوق بشر در گزارشی اعلام کرد که در نیمه اول 2022، میزان اعدام در عربستان به دوران قبل از شیوع ویروس کرونا رسیده و در مسیر فراتر رفتن از رکورد 186 اعدام در سال 2019 است. بر اساس این گزارش، عربستان سعودی از ژانویه تا ژوئن 2022، 120 نفر را اعدام کرده که نسبت به کل اعدامها در طول سال 2021، 80 درصد افزایش داشته است.
طبق قوانین عربستان، مجازات اعدام برای جرایمی از جمله قتل، مواد مخدر، ارتداد، جادوگری و تروریسم قابل اجراست. از آنجا که قوانین مدونی در ساختار قضایی عربستان وجود ندارد، دادرسی عادلانه‌ای هم انجام نمی‌شود و قضات در اجرای حکم بنابه تفسیرهای خاصی که از شریعت مدنظر خود که تلفیق کاملی از آموزه‌های وهابیت است، رأی خود را صادر می‌کنند. هر چند بن سلمان در راستای سیاست‌های اصلاح طلبانه سعی کرده تاساختار سیاسی حکومت را تا حدی از تفکرات وهابیت پالوده کند، اما با این حال در مسئله شیعیان و تعریف از تهدیدات امنیت ملی همچنان بعد ایدولوژیکی نگرش وهابیت بر قوانین قضایی سیطره خود را حفظ کرده است.
دور جدید اعدام شیعیان در عربستان این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چرا در برهه کنونی که با حصول توافق ارسرگیری روابط میان تهران و ریاض، منطقه به سمت ثبات پیش می‌رود آل سعود دست به این اقدام تنش‌زا می‌زند. اینکه آیا این اقدام بن سلمان برای ضرب شست نشان دادن به مخالفان و ارسال سیگنال عدم نرمش در برابر انتظارات سیاسی و حقوقی فزاینده جامعه صورت گرفته است و یا هشداری در مورد عدم تأثیرپذیری ریاض از تنش زدایی های منطقه برای اعمال تغییراتی در وضعیت داخلی بویژه در رابطه با شیعیان؟ پاسخ هرچه باشد آنچه مسلم است اینکه تداوم سرکوب شیعیان ثابت می‌کند که آنها خارج از دایره اصلاحات بن سلمان قرار دارند و نمی توانند به تغییر محسوس وضعیتشان امیدوار باشند.
