الوقت- با وجود سنگ اندازی‌های آمریکا در مسیر تعاملات عراق و ایران، اما رهبران دو کشور سعی دارند روابط دوجانبه را تقویت کنند. در همین رابطه، عبداللطیف رشید، رئیس جمهور عراق روز شنبه در صدر هیأتی بلندپایه برای انجام سفری یک روزه وارد تهران شد و با سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور دیدار و گفتگو کرد. رئیسی پس از دیدار با همتای عراقی خود گفت، مذاکرات بسیار خوبی میان ما انجام شد و در رابطه با موضوعات بسیاری توافق کردیم. در حوزه سیاسی، اقتصادی و تجاری و حوزه‌های فرهنگی میان ما تاکنون مناسبات خوبی رقم خورده و اراده دو کشور توسعه مناسبات و روابط است. رئیس جمهور عراق در ادامه رایزنی‌های خود، با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب هم دیدار و گفتگو کرد.
برای بررسی ابعاد سفر رئیس جمهور عراق به تهران، الوقت؛ با سعدالله زارعی، کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا گفتگو کرده است.
رئیس جمهور عراق در راس هیئت بلندپایه به تهران سفر کرده تا با مقامات ارشد ایران دیدار و گفتگو کند، این سفر در شرایط کنونی با چه هدف و انگیزه‌هایی انجام می‌شود؟
موضوعات متعددی بین ایران و عراق وجود دارد از جمله مسائل اقتصادی، سیاسی، استراتژیک و رایزنی درباره تحولات کلان منطقه و محور مقاومت و موضوعات امنیتی و مرزی در برنامه کاری سفر رشید به ایران قرار دارد. سفر هر مقام ارشد به پایتخت همدیگر در حکم اضافه شدن یک برگ به کتاب قطوری است که از سال 2003 بین دو کشور تنظیم شده است و ما به سمت عمق روابط حرکت می‌کنیم. یکی از موضوعات مهمی که در این دیدارها مورد رایزنی قرار خواهد گرفت ارتقای سطح روابط اقتصادی است. بر اساس آمارها حجم تجارت سالانه ایران و عراق حدود 12 میلیارد دلار است و در این سفر یک گام به سمت ارتقای روابط تا 15 میلیارد دلار و پس از آن تا سقف 20 میلیارد دلاری که هدف گذاری شده است حرکت می‌کنیم. طی توافقاتی که در دولتهای قبلی دو کشور انجام شده، قرار است طی دوره 10 ساله حجم تجاری را به 30 میلیارد دلار برسانیم هر چند که در این میان کم‌کاری شده است اما تلاش می‌شود تا به این هدف دست پیدا کنند و این مسئله برای اقتصاد هر دو کشور مهم تلقی می‌شود.
در توسعه روابط اقتصادی، یک مسئله مهمی که وجود دارد بحث بازگرداندن مطالبات ایران از عراق است که همواره با مشکل اساسی مواجه بود، آیا در این زمینه گشایشی به وجود آمده است؟
بر اساس اظهارات مقامات بانک مرکزی ایران، بخش اعظم مطالبات ایران در عراق وصول شده و بخش اندکی باقی مانده است. در این مورد هم بیش از آنکه عراقیها مقصر باشند، آمریکا مانع تراشی می‌کند، زیرا داراییهای خزانه داری عراق به خزانه داری آمریکا واریز می‌شود و بر اساس فرمول‌هایی که در دوره صدام حسین ایجاد کردند یعنی قاعده «نفت در برابر غذا»، بعد از آن وارد یک سیستم دیگر آمریکایی می‌شود و پس از آن به عراق منتقل می‌شود. آمریکایی‌ها به دلیل اینکه گردنه اقتصادی عراق را در اختیار گرفتند به بغداد برای تعامل با ایران فشار می‌آورند. هر چند دولت عراق توانسته معافیت شش ماهه بگیرد تا به نوعی درآمدهای ایران را انتقال دهد ولی با این حال واشنگتن همچنان به فشارهای خود ادامه می‌دهد تا جمهوری اسلامی از منابع ارزی خود بهره‌مند نشود.
با فرض اینکه این فشارها بر عراق ادامه و ایران هم دنبال این است که این مراودات را افزایش دهد آیا تمهیداتی اندیشیده شده تا خارج از مکانیسم آمریکایی بتوان طلب‌ها را برگردانیم؟
ما مکانیسم آنرا داریم و اینکه تا چه حد پیشرفت داشتیم باید مسئولین ذیربط در حوزه اقتصاد به آن پاسخ دهند. به عنوان مثال، ما به دانه‌های روغنی و غلات نیاز داریم و سالانه بخش زیادی از دارایهایی ارزی خود را به واردات این محصولات اختصاص می‌دهیم که از روسیه و سایر کشورها تامین می‌شود. الآن، عراق ظرفیتهای بسیار خوبی در زمینه تامین غلات دارد و ما می‌توانیم این روابط اقتصادی را به گونه‌ای تنظیم کنیم که ما در ازای خدماتی که به عراق می‌دهیم، غلات مورد نیازمان را از این کشور تامین کنیم و می‌توانیم معاملات پایاپای ایجاد کنیم و بخش‌های خصوصی دو کشور با هم مراوده داشته باشند که نیازی به تبادل دلار نباشد. هر چند در شرایط کنونی، جهان به سمت کاهش مراودات دلاری پیش می‌رود و کاهش اقتدار دلار هم ساز و کار تحریم‌ها را مختل خواهد کرد.
رئیس جمور عراق از کردها و حزب اتحادیه میهنی است و اخیرا در سفر علی شمخانی به بغداد، توافق امنیتی بین ایران و عراق برای مقابله با گروهک‌های معاند و تروریستی امضا شد. عراق در این زمینه چقدر به تعهداتش عمل کرده است؟
عراقیها تقریبا تعهداتشان را اجرا کرده‌اند ولی ما درباره کشوری صحبت می‌کنیم که وضعیت معیشتی و زیرساختهای درمانی و بهداشتی آن دچار بحران شدیدی است و به همین خاطر همواره تظاهرات گسترده‌ای در شهرهای مختلف علیه دولت مرکزی وجود داشته است و بغداد با این دشواری‌ها روبرو است. از طرفی، بسیاری از تصمیمات خارج از اراده رهبران عراقی است و همان سیستم تحریمی مشکل ایجاد می‌کند و باید به این مسئله هم توجه کنیم که دست عراقیها در این زمینه باز نیست که هر وقت خواستند مبادله دلاری را انجام دهند. عراقیها چند وقت پیش اعلام کردند که می‌توانند مطالبات ایران را با «یورو» بپردازند و بخشی از مطالبات هم با یورو پرداخت شد، ولی اقتصاد عراق با دلار کار می‌کند و این مشکلی است که وجود دارد.
آیا دولت محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق تمایل و اراده جدی برای افزایش سطح روابط اقتصادی با ایران را دارد. در سیاست خارجی نشان داده که بیشتر به سمت تقویت روابط با ترکیه و اعراب پیش می‌رود. در عرصه اقتصادی هم آیا اینگونه است؟
در محیط پیرامونی عراق تنها کشوری که برای بقای تمامیت ارضی آن متعهد و جان فدا است، جمهوری اسلامی است که برای امنیت و ثبات آن تلاش می‌کند، اما ترکیه و سعودیها علاقه‌ای به ثبات و امنیت در عراق ندارند. اساسا این سرنوشت است که عراق را به ایران یک گره راهبردی زده است و لذا عراقیها تا جایی که بتوانند با ما کار کنند به سمت دیگران نخواهند رفت. ولی ما هم نمی‌توانیم نیازهای عراق را تامین کنیم و در مسئله برق به خاطر مشکلات داخلی که داشتیم مجبور شدیم برق عراقیها را قطع کنیم و بی‌اعتمادی ایجاد شد. کالایی که از ایران به سمت عراق می‌رود همیشه مرغوب‌تر و ارزانتر از کالاهایی است که از سایر کشورها به عراق صادر می‌شود و عراقیها هم تمایل دارند که محصولات مورد نیاز خود را از ایران تامین کنند.
در سفر رئیس جمهور عراق آیا مسئله امنیتی و تنشهایی که بین آمریکا و گروه‌های مقاومت وجود دارد، مورد بررسی قرار خواهد گرفت؟ احتمال دارد که رشید حامل پیامهایی از سوی آمریکا باشد یا نه؟
گفتگوی ما با عراقیها همیشه جامع و چند بعدی بوده و این بار هم اینگونه است. به نظرم، الان ما تنش امنیتی شدیدی نداریم و در داخل عراق هم فضا نسبت به چند سال پیش بهتر شده است و بعید می‌دانم که حجم زیادی از گفتگوهای مقامات ایرانی با رشید درباره مسئله امنیتی باشد. فکر نمی‌کنم که رئیس جمهور عراق حامل پیامهایی از سوی آمریکا باشد و ما هم منتظر نیستیم که واشنگتن پیام ارسال کند و درباره برجام هم فضای قبلی وجود ندارد و موضوعیت آن ضعیف شده است.
