الوقت- در میان نیروهای رزمی کشورهای مختلف جهان همواره نیروهای شاخص با رهبران نظامی متبهری وجود دارند که نقش تاثیرگذاری در روند پیروزیهای میدانی و گشودن گره‌های جنگ ایفا می‌کنند و نمونه‌هایی از این قبیل افراد را در سالهای اخیر در جنگهای سوریه و عراق شاهد بودیم. در جنگ سوریه «سهیل حسن» معروف به «ببر سوریه» فرمانده نیروهای تایگر از فرماندهان ارتش این کشور با پیروزیهای خود لرزه بر اندام گروههای تروریستی انداخته بود، در عراق هم «ابوعزرائیل» از اعضای سازمان بسیج مردمی که قاتل تکفیریها لقب گرفته بود، نقش مهمی در آزادسازی مناطق اشغال شده توسط تروریستها داشتند. در حال حاضر، در جنگ اوکراین هم «گروه واگنر» یکی از این گروههای تاثیرگذاری است که در کنار ارتش روسیه توانسته موفقیت‌های زیادی را کسب کند.
این گروه شبه نظامی که در بیش از یکسال گذشته دوشادوش نیروهای روسی در برابر اوکراینی‌ها جنگیده است، در زمانی که آمریکا و اروپاییها، کی‌یف را برای پیشروی در برابر روسها تجهیز می‌کردند، یکی از مناطق حساس و مهم اوکراین را ضمیمه متصرفات روسیه کرد تا کام غربیها بیش از این تلخ شود. در همین رابطه، یووگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر روز دوشنبه از به اهتزار درآمدن پرچم روسیه بر فراز ساختمان شهرداری شهر باخموت در استان دونتسک خبر داد. پریگوژین تاکید کرد:«فرماندهان واحدهای نظامی روسیه ساختمان شهرداری و کل منطقه مرکزی باخموت را تصرف کرده‌اند ولی دشمن در بخشهای غربی هنوز باقی مانده است». اعلام تصرف باخموت به دست نیروهای واگنر، نشان می‌دهد که گروههایی غیر از ارتش روسیه هم در تحولات میدانی اوکراین نقش به سزایی دارند و اینگونه پیروزی‌ها در سرنوشت جنگ هم تاثیرگذار خواهد بود و راه را برای پیشروی در مناطق دیگر باز می‌کند.
فعالیتهای گروه واگنر
«گروه واگنر» یک گروه شبه نظامی یا شرکت نظامی خصوصی با وابستگی غیرمستقیم به ارتش روسیه است که با استخدام داوطلب از بین زندانیان، افسران سابق و افراد ماهر در عرصه نظامی در جنگهای نیابتی مشارکت می‌کند. یوگنی پریگوژین مدیر و یکی از سهامداران اصلی شرکت امنیتی واگنر و از نزدیکان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه است.
گروه واگنر در سال 2022 به عنوان یک شرکت ثبت شد و دفتر مرکزی جدید خود را در سن پترزبورگ افتتاح کرد. واگنر در کشورهای دیگر در ازای دریافت پول و امتیازهای کلان تجاری برای دولتهای محلی مبارزه می‌کند اما ماجرا برای روسها فرق می‌کند و این ارتش در راستای تامین اهداف مسکو فعالیت می‌کند و نمونه‌های آنرا در سوریه و اوکراین به خوبی شاهد بودیم.
به گفته ساموئل رامانی، از اندیشکده موسسه رویال یونایتد سرویسز، گروه واگنر به طور آشکار در شهرهای روسیه عضوگیری می‌کند، تبلیغات آن روی بیلبوردها دیده می‌شود و در رسانه‌های روسی از آن به عنوان یک سازمان میهن‌پرست نام برده می‌شود. به گفته وزارت دفاع بریتانیا، گروه واگنر در حال حاضر فرماندهی 50000 جنگجو در اوکراین را برعهده دارد و به یکی از بخشهای کلیدی جنگ در اوکراین تبدیل شده است.
گزارش اوکراینی‌ها حاکی از این است که واگنر نیروهای خود را در گروههای متحرک ده یا دوازده نفره مجهز به آرپی‌جی و با استفاده از اطلاعات بی‌درنگ پهپادها به میدان می‌فرستد، اطلاعاتی که به گفته این گزارش «عنصر کلیدی» موفقیت آن‌هاست. زمانی که نیروهای واگنر موفق به گرفتن یک موقعیت می‌شوند، پشتیبانی توپخانه به آنها این امکان را می‌دهد که دستاوردهای خود را تحکیم کنند. اگرچه آماری از نوع سلاحها ی این گروه در اختیار نیست اما آنچه از اخبار و گزارشها برمی‌آید، واگنر به تجهیزات نظامی قدرتمندی مجهز است که به نیروهای آن این توان را می‌دهد بدون کمک ارتش عملیاتهای جداگانه را انجام دهند.
درباره شروع فعالیتهای واگنر اخبار و اطلاعات دقیقی در دست نیست اما به گفته تریسی جرمن، استاد درگیری و امنیت در کینگز کالج لندن، نخستین عملیات گروه واگنر به سال 2014 و در جریان الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه انجام شد. هر چند مدیران واگنر برخی از فعالیتهای خود را در مناطق مختلف جهان رسما اعلام نمی‌کنند اما شواهد و قرائن حاکی از این است که اعضای این گروه در کمک به جدایی‌طلبان شرق اوکراین در سالهای اخیر نقش مهمی داشته‌اند. در جنگ سوریه هم حفاظت از برخی تأسیسات نفتی سوریه به این گروه سپرده شده بود. حمایت از نیروهای خلیفه حفتر در جنگ داخلی لیبی، حضور در جنگ داخلی سودان، جنگ داخلی آفریقای مرکزی، کمک به ارتش ونزوئلا در بحران ریاست‌جمهوری ۲۰۱۹ و اخیرا جنگ اوکراین از جمله فعالیتهای این گروه عنوان شده است.
نقش واگنر در جنگ اوکراین
اگرچه گروه واگنر در درگیریهای منطقه‌ای زیادی مشارکت داشته است اما نام و آوازه این گروه نظامی در جنگ اوکراین و پیش از آن لیبی بیشتر بر سر زبانها افتاد. گروه واگنر که بیشتر اعضای آن روسی هستند، در کنار ارتش این کشور نقش مهمی را در پیروزیهای میدانی داشتند و خود مقامات مسکو هم به این مسئله اذعان دارند.
گروه واگنر معمولا در مناطقی که ارتش روسیه در تصرف آنها ناکام بود، وارد عمل می‌شود تا با استفاده از توان نظامی خود، آنها را تحت کنترل خود گرفته و کمربند امنیتی روسیه را سفت کند. در ابتدای جنگ اوکراین که ارتش روسیه پیشروی‌های زیادی داشت، نقش گروه واگنر چندان به چشم نمی‌آمد ولی با طولانی شدن جنگ و عقب‌نشینی روسها از کی‌یف و برخی مناطق دیگر، این گروه با سربازگیری از بین افراد زبده، تشکیلات نظامی خود را قدرتمندتر کرد تا بتواند در جبهه‌های نبرد به روسها کمک کند و مزد شجاعت‌های خود را گرفت.
اولین موفقیت واگنر در میدان اوکراین، دی‌ماه گذشته بود که توانست شهر «سولدار» در 20 کیلومتری باخموت را تصرف کند که پیروزی قابل توجهی برای روسها به شمار می‌رفت و پس از آن تمرکز خود را روی باخموت گذاشت و این شهر استراتژیک را پس از چند ماه درگیری توانست از دست اوکراینی‌ها خارج کند. باخموت یکی از طولانی‌ترین و خونین‌ترین نبردها در اوکراین را تجربه کرده است و تصرف آن هم در سایه تلاشهای نیروهای واگنر حاصل شد که حاضر نشدند از این شهر عقب‌نشینی کنند.
این گروه علاوه بر نبردهای میدانی، درباره جمع‌آوری اطلاعات از ارتش اوکراین هم فعالیت می‌کند و دو هفته پیش، رئیس آن در نامه‌ای به وزیر دفاع روسیه از تدارک و برنامه اوکراینی‌ها برای حمله قریب‌الوقوع با هدف قطع ارتباط نیروهای واگنر از نیروهای اصلی ارتش روسیه در شرق اوکراین خبر داد و از مسکو خواست تا مانع چنین عملیاتی شود.
باتوجه به پیروزیهای واگنر در اوکراین و افزایش تعداد نیروهای آن تا 50000 نفر و همچینن کسب تجارب بیشتر در یک جنگ بزرگ، در صورت پایان جنگ اوکراین، گروه واگنر در قامت یک ارتش کوچک قدرت‌نمایی خواهد کرد و بیش از پیش مورد توجه دولتهایی خواهد بود که درگیر جنگهای داخلی هستند و این مسئله برای فرماندهان آن موفقیت بزرگی به شمار می‌رود.
تحریم از سوی غرب
گروه واگنر معمولا به کمک دولتهایی می‌شتابد که همسو با سیاستهای روسیه باشند و این مسئله خود به خود این گروه را در برابر منافع غرب قرار می‌دهد، به همین خاطر کشورهای غربی دل خوشی از این گروه شبه نظامی ندارند و سعی دارند با ابزارهای تنبیهی خود دامنه فعالیتهای آنرا محدود کنند. به همین دلیل، این گروه از ژوئن ۲۰۱۷ در لیست تحریم ایالات متحده قرار گرفته است اما دامنه تحریمهای آن با شروع جنگ اوکراین افزایش یافت.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در ژانویه 2023، به دلیل مشارکت واگنر در جنگ اوکراین، 8 نفر٬ 16 شرکت و 4 هواپیمای مرتبط با این گروه را تحریم کرد. اتحادیه اروپا هم که در آذر۱۴۰۰، گروه واگنر را همراه با پنج فرد و سه نهاد مرتبط با آن را تحریم کرده بود، در واکنش به حضور نیروهای این گروه در جنگ اوکراین، در اسفند گذشته هم 11 فرد و 7 نهاد مرتبط با آنرا به لیست تحریمهای خود اضافه کرد.
دولت‌ها و نهادهای غربی، بارها این گروه را به ارتکاب جنایات جنگی و نقض حقوق بشر متهم کرده‌اند. آمریکا و متحدانش از گروهها و کشورهایی که احساس خطر بکنند با اهرم تحریم سعی می‌کنند دامنه فعالیتهای آنرا محدود کنند و تحریم گروه واگنر هم از این قاعده مستثنی نیست، زیرا توانسته در کنار ارتش روسیه، ضربات سختی را به غربیها وارد کند.
به رغم کمکهای گسترده نظامی غربیها به اوکراین برای پیشروی در برابر روسیه، اما روند تحولات میدانی برخلاف خواست آمریکا و متحدانش پیش می‌رود. درحالی که غربیها مدعی هستند با عقب راندن ارتش روسیه، جنگ را به نفع خود خاتمه خواهند داد اما غافل از اینکه علاوه بر نیروهای رسمی روسیه، گروهی به نام واگنر هم حضور دارد که دست کمی از ارتش ندارد و پیروزی در باخموت هم نشان داد که آمریکایی‌ها باید بعد از این روی دو ارتش قدرتمند متمرکز شوند.
