الوقت- بحران سوریه در ماه‌های اخیر وارد فاز جدیدی شده است و ترکیه به عنوان یکی از حامیان گروههای تروریستی پس از یک دهه جنگ افروزی در سوریه، اکنون رویکرد خود را تغییر داده و در پی عادی سازی روابط با دمشق است و در راستای این هدف دیدارهای متعددی بین مقامات اطلاعاتی و وزرای دفاع دو کشور انجام شده است. در این دیدارها، بحث عادی سازی روابط و فراهم کردن مقدمات دیدار روسای جمهور دو کشور، بحث مبارزه با تروریسم، تضمین و حفظ ثبات در سوریه و همچنین بحث بازگشت آوارگان مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان جهوری اسلامی به عنوان مهمترین بازیگر خارجی عرصه تحولات سوریه طی یک دهه گذشته به نقش‌آفرینی کلیدی در این عرصه نیز پرداخته است اگرچه این نقش‌آفرینی به صورت حضور مستقیم در نشست‌های ترکی- سوری نبوده نیست.
موضع مثبت ایران به عادی سازی روابط ترکیه و سوریه
هر چند دولت سوریه تاکنون نشان داده است که اعتماد کاملی به نیات و صداقت طرف ترک برای جبران اشتباهات گذشته خود ندارد و به همین دلیل شروطی را تعیین کرده است تا میزان جدیت آنکارا را در این مسیر بسنجد، اما با این حال همچنان به باز ماندن کانال‌های دیپلماتیک ادامه داده است. در این میان ایران نیز در کنار روسیه، که نقش میانجی اصلی در روند عادی سازی روابط ترکیه و سوریه را بازی می‌کند، از این اقدامات سیاسی که با هدف بازگشت ثبات به سوریه انجام می‌شود حمایت می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای ضامن توافقات آستانه، از ابتدای بحران سوریه همواره گفتمان سیاسی را تنها راه حل بحران این کشور اعلام کرده و از اینکه ترکیه هم اخیرا مواضع خصمانه خود را کنار گذاشته و به سمت دمشق روی آورده است، استقبال می‌کند. پرونده حل نشده بحران ادلب و حضور گسترده جبهه تروریستی در این استان مهم سوریه موضوعی که همچنان ذهن بازیگران طرف آستانه را به خود مشغول داشته و طبیعتاً با کمک ترکیه می‌تواند با هزینه بسیار کمتری حل و فصل شود.
از سوی دیگر، یکی از شروط سوریه برای عادی سازی روابط با ترکیه، خروج نیروهای نظامی این کشور از مناطق اشغالی است و جمهوری اسلامی سعی دارد با حمایت از روند عادی سازی، آخرین چالش امنیتی دمشق را هم حل کند.
این موضع اصولی تهران در طول مذاکرات آنکارا- دمشق بارها به طرفین اعلام شده است چنانکه پیشتر و تاریخ 8 آذرماه حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران وزیر خارجه ترکیه ضمن اشاره به درک جمهوری اسلامی از نگرانیهای امنیتی ترکیه و لزوم رفع این نگرانیها، تاکید کرده بود که تحقق این امر مستلزم تداوم گفتگوهای امنیتی فیمابین دو کشور بوده و توسل به عملیات نظامی زمینی نه تنها کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد، بلکه موجب ایجاد خسارت و پیچیده تر شدن وضعیت خواهد شد. همچنین در این تماس امیرعبداللهیان از آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای ارائه هر گونه کمک بمنظور حل و فصل سیاسی مشکلات موجود میان دو کشور خبر داده بود.
از دیدگاه تهران با وجود دستاوردهای بزرگ دولت سوریه و متحدانش در محور مقاومت در پرونده‌های نظامی و امنیتی، اما عبور کامل از بحران و بازگشت آرامش به سوریه نیازمند حل و فصل پرونده‌های انسانی همانند آوارگان، تسریع روند بازگشت دمشق به جامعه بین المللی و حل مشکلات اقتصادی است.
جایگاه تهران در تحولات سیاسی سوریه
هر چند برخی عادی سازی روابط ترکیه و سوریه را تهدیدی برای نفوذ ایران قلمداد می‌کنند و ادعا می‌کنند که این کشور در مذاکرات دو کشور کنار گذاشته شده است اما سفرهای حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه به آنکارا در تیرماه و هفته گذشته که با هدف بررسی پرونده سوریه انجام شد، بیانگر این است که تهران در تحولات سوریه نقش مهمی ایفا می‌کند و خود مقامات ترکیه هم به این مسئله واقف هستند. سفر وزیر خارجه به آنکارا که بلافاصله پس از دیدار با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه انجام شد به خوبی گویای این است که مقامات آنکارا آگاه به جایگاه تعیین کننده تهران در روند تحولات سوریه و امکان پیشبرد بهتر مذاکرات با وساطت جمهوری اسلامی هستند. در واقع جایی که به نظر می‌رسد ترک‌ها مسیر مذاکرات برای ترتیب دادن دیدار اردوغان و اسد تا پیش از انتخابات سال آینده را رو به بن بست می‌بینند ایران را تنها معبر عبور از این بن بست یافته‌اند.
جمهوری اسلامی همیشه از سیاست ثابت و پایدار در قبال سوریه پیروی کرده و از هر ساز و کاری که در این چارچوب باشد حمایت خواهد کرد. حفظ تمامیت ارضی سوریه، حل و فصل سیاسی بحران، حفظ صلح و ثبات در این کشور از جمله اصولی است که ایران بر روی آنها تاکید اکید دارد و عادی سازی آنکارا هم می‌تواند این اهداف را محقق کند و لذا سیاست جدید ترکیه با طرحهای ایران همخوانی دارد.
ایران ازسرگیری روابط ترکیه و سوریه را در مسیر بازگشت ثبات به سوریه می‌داند و جدا شدن ترکیه از صف دولت‌های ضد نظام کنونی سوریه از اهداف راهبردی جمهوری اسلامی در قبال تحولات این کشور است و فرآیند عادی سازی هم بیانگر این است که ترکیه به بازنگری سیاست‌های خود در قبال سوریه روی آورده است که این امر می‌تواند به کاهش حمایت از ترویست‌ها و حفظ تمامیت ارضی سوریه بیانجامد.
مقامات آنکارا به خوبی این مسئله را درک می‌کنند که بحران سوریه به زودی پایان خواهد یافت و ایران که از ابتدا در کنار دولت سوریه بوده است در تحولات آتی این کشور جایگاه مهمی خواهد داشت و به همین دلیل می‌خواهد از قدرت و نفوذ تهران در این زمینه نهایت بهره برداری را بکند. درخواست مقامات آنکارا از تهران برای میانجیگری در روند عادی سازی هم به معنای مهر تایید بر نقش تاثیرگذار ایران در تحولات سوریه است. بشار اسد هم بارها گفته که در بازسازی سوریه اولویت با کشورهایی است که در کنار دولت و ملت سوریه ایستادند که روسیه و ایران جایگاه ویژه‌ای در این عرصه خواهند داشت. لازم به ذکر است که چرخش مواضع ترکیه در برابر سوریه هم پس از نشست آستانه در تهران انجام شد و بیانگر تاثیرگذاری تهران و مسکو در روند تحولات سیاسی سوریه است.
تجربه یازده سال بحران سوریه نشان داد که هر گونه تغییر و تحول سیاسی در این کشور بدون هماهنگی با ایران راه به جایی نخواهد برد و برنامه عادی سازی روابط ترکیه هم از این قاعده مستثنی نیست و در صورتی که آنکارا با شروط دمشق موافقت کند، تهران می‌تواند در جوش دادن این روابط دیپلماتیک بین دو طرف نقش مهمی ایفا کند.
