الوقت- بحران انسانی در اردوگاه‌های فلسطینی یکی از تبعات مهم تداوم بحران سوریه در چهار سال اخیر بوده است. به نظر می‌رسد، معادلات منطقه‌ای در غرب آسیا و استفاده جریان محافظه کار این منطقه از فلسطینیان در جهت اهداف خود موجب کشیده شدن جنگ به داخل اردوگاه‌ها شده است.
در واقع جریان محافظه کار، جریان مقاومت را به عنوان تهدید کننده خود تلقی کرده و به موازنه با این تهدید اقدام نموده است. این جریان قصد تغییر جهت سیاست خارجی سوریه به عنوان یکی از محورهای جریان مقاومت را دارد و در این راه همه روش‌ها از جمله استفاده از پتانسیل آوارگان فلسطینی مقیم در این کشور را به کار گرفته است.
در این شرایط، موضع گیری گروه‌های فلسطینی از یک سو و فعال بودن گروه‌های سلفی فلسطینی در برابر نظام سوریه موجب کشیده شدن بحران به اردوگاه‌های فلسطینی شده است. برخی گروه‌های فلسطینی هر چند به شکل اعلامی، بی طرفی خود را اعلام کرده‌اند، ولی هر از گاهی موضع گیری هایی بر علیه نظام سوریه می‌کنند.
اما مشکل اصلی، گروه‌های سلفی فلسطینی است که دارای روابط پیچیده با برخی کشورها همچون عربستان سعودی و قطر هستند. در مورد دلایل نفوذ سلفیان در میان آوارگان فلسطینی باید گفت که فقر فرهنگی و اقتصادی بستر مناسبی برای گسترش افکار سلفی می‌باشد . زیرا این گروه‌های سلفی با توجه به داشتن حامیان مالی قدرتمند، ضمن ارائه کمک‌های مالی به آوارگان، افکار خود را نیز در میان آن ها ترویج می‌کنند و این گروهها همراه با دیگر گروه های سلفی اصلی ترین نقش را در مبارزه مسلحانه با نظام سوریه دارند.
در کنار مباحث فوق، دولت‌های میزبان آوارگان نیز به طور معمول از ورود و دخالت نظامی در امور اردوگاه‌ها به دلیل پر هزینه بودن تبعات سیاسی آن اجتناب می‌کنند. به همین دلیل شبه نظامیان افراطی یکی از مقرهای فعالیت خود بر علیه نظام سوریه را در این اردوگاه ها قرار داده‌اند. برای مثال اردوگاه یرموک در شش کیلومتری دمشق که در حدود دویست هزار ساکن دارد از مقرهای اصلی شبه نظامیان محسوب می‌شود.
با توجه به موارد مطرح شده به تدریج بحران سوریه به اردوگاه‌های فلسطینی در این کشور کشیده شد و مشکلات زیادی را برای حدود نیم میلیون فلسطینی ساکن در سیزده اردوگاه در سوریه ایجاد کرده است. این امر موجب آوارگی مجدد فلسطینیان شده است. وارد شدن آوارگان فلسطینی به کرانه باختری به دلیل مانع شدن اسرائیل از ورود این آوارگان غیر ممکن است.
دولت اردن نیز به دلیل ترس از افزایش تعداد فلسطینیان ( درصد بالایی از مردم اردن فلسطینی تبار هستند) در این کشور به کنترل و ایجاد کمپ‌هایی در مناطق مرزی کرده و تا حد ممکن از ورود آوارگان فلسطینی و سوری به داخل این کشور جلوگیری می‌کند.
اما لبنان به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح و شرایط سیاسی خاص در این کشور و وابستگی فامیلی میان مردم فلسطین و لبنان به مقصد اصلی آوارگان فلسطینی تبدیل شده است.
اگر چه آوارگان فلسطینی در لبنان از بدترین وضعیت کاری و اقامتی به دلیل محدودیت اشتغال نسبت به دیگر کشورهای عربی برخوردارند. این امر را در کنار مشکل کمبود زیرساخت‌ها، برق و خدمات عمومی در لبنان باید قرار داد.
قبل از بحران سوریه کشورهای عربی و اسلامی و همین طور مؤسسات خیریه کمک‌هایی را به این اردوگاه‌ها ارسال می‌کردند، اما این کمک‌ها به دلایلی چند همچون تقسیم بین آوارگان سوری و فلسطینی و صرف شدن در تامین هزینه تسلیحاتی و معیشتی شبه نظامیان به شدت کاهش پیدا کرده است.
بر این اساس وضعیت آوارگان فلسطینی در اردن و لبنان از لحاظ افزایش فقر، گسترش بیماری، ایجاد مشکلات امنیتی و رشد آمار خودکشی به بحران انسانی تبدیل شده است.
برای جلوگیری از عمیق تر شدن این بحران، تلاش طرف‌های درگیر داخلی و بین المللی برای حل بحران سوریه، تصمیم جدی برای آینده آوارگان فلسطینی توسط کشوزهای عربی و جهان اسلام و اقدام جدی مجامع بین المللی و سازمان‌های حقوق بشری برای فشار بر رژیم صهیونیستی در بازگشت آوارگان فلسطین به سرزمین اجدادی خود، ضروری به نظر می رسد.
علاوه بر این چند راه کاری که بایستی در کوتاه مدت مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
1 . بی طرفی اعلامی و اعمالی فلسطینیان در بحران سوریه و عدم همکاری و کمک به خروج شبه نظامیان از اردوگاه‌های فلسطینی؛
2 . کمک به انتقال آوارگان فلسطینی و اسکان موقت در کشورهای دیگر عربی برای تقسیم و کاهش حجم ورودی به کشورهای همسایه؛
3 . افزایش تحرکات نهادهای بین‌المللی در امداد رسانی فوری در زمینه غذایی، بهداشتی و خدماتی به آوارگان فلسطینی؛
4 . کمک به کشورهای میزبان برای رسیدگی بهتر به امور آوارگان فلسطینی.
به طور کلی باید گفت که با گذشت بیش از شش دهه از موضوع فلسطین، مسئله آوارگان نه تنها حل نشده بلکه با توجه به شرایط جدید منطقه ای بر مشکلات آن ها افزوده شده است. این موضوع نیازمند اقدام جدی همه کشورهای منطقه و جهان می‌باشد، زیرا آوارگان فلسطین بیشتر از راه حل موقتی و کمک‌های مالی مقطعی به راه حل دائمی احتیاج دارند.
