الوقت- در ادامه سلسله نشستهای منطقه‌ای برای حل مشکلات افغانستان، نشست چهارجانبه بررسی مشکلات مهاجران افغان با حضور نمایندگان ایران، پاکستان، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و دولت موقت طالبان روز دوشنبه در تهران برگزار شد. در این نشست موضوع بازگشت داوطلبانه مهاجران، ادغام مجدد پایدار و مساعدت به کشورهای میزبان با احتساب راه اندازی ساز و کار حمایتی ویژه در امور پناهندگان افغان بررسی شد.
رضادوست، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور درباره توافقات انجام شده در این نشست گفت که قرار بر این شد تا کشور افغانستان مقدمات و شرایط لازم برای بازگشت داوطلبانه مهاجرین به افغانستان را فراهم کند. به گفته وی، مهم ترین مولفه‌های آماده سازی، امکان اسکان، امکان معیشت باثبات، آموزش و تحصیل و امکان بهره‌مندی خدمات بهداشتی و درمانی از جمله موارد دیگر این نشست بود و طرف افغانستانی قول داد با کمک کمیساریای سازمان ملل این اقدامات مقدماتی برای بازگشت داوطلبانه مهاجران افغانستانی از ایران و پاکستان به افغانستان فراهم شود. همچنین به طرف افغانستانی وعده داده شد تا مهاجرین داوطلب بازگشت به افغانستان شناسایی شوند و در یک برنامه زمان بندی تمهیدات لازم برای بازگشت آنان فراهم شود.
در این نشست عبدالله مبینی، رئیس سازمان ملی مهاجرت ایران پیشنهاد داد که به منظور ارزیابی دوره‌ای میزان اجرایی شدن توافقات به عمل آمده در نشست‌ها و ارائه گزارش تفصیلی و نیز مشخص شدن میزان عمل به تعهدات از سوی همه طرف‌ها، دبیرخانه دایمی کمیته راهبری چهارجانبه در تهران تشکیل گردد که با استقبال طرفهای حاضر در نشست همراه شد.
مولوی عبدالرحمن راشد معاون وزیر امور مهاجرین افغانستان هم ضمن تقدیر و تشکر از ملت و دولت ایران به خاطر مهمان نوازی از هموطنان خود، قول دادند که درخواست‌های ایران را به حکومت مرکزی منتقل و کشور افغانستان را نیز آماده جذب آوارگان و پناهندگان از کشورهای همجوار نماید.
نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل هم قول داد تا تلاشهای زیادی انجام داده و بتوانند اعتبارات و کمکهای مالی را جهت کمک به آوارگان جذب کنند و از جامعه جهانی هم خواست تا در این مسیر به این نهاد کمکهای لازم را انجام دهند.
از زمان اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی سابق در سال 1980، و پس از آن حمله ائتلاف ناتو در سال 2001، میلیونها افغان آواره شده‌اند. هر چند با خروج آمریکا از افغانستان برخی پیش بینی می‌کردند که اوضاع در این کشور تا حدی بهبود یابد اما برخلاف تصورات، وضع بدتر از قبل شد و علاوه بر مشکلات اقتصادی و بحران سیاسی، مشکل مهاجران این کشور هم تشدید شد.
میلیونها نفر از مردم افغانستان در کشورهای ایران، پاکستان و جمهوریهای آسیای مرکزی ساکن شده‌اند که بیش از یک میلیون نفر پس از قدرت‌گیری طالبان از کشور فرار کرده‌اند. اگرچه بسیاری به دلیل بحران اقتصادی افغانستان را ترک کرده‌اند اما برخی هم به دلیل نبود افق روشن از حکومت طولانی‌مدت طالبان و ترس از مجازات ترجیح میدهند تا در کشورهای دیگر سکنی گزینند.
افغانستان نیازمند کمکهای فوری جهانی
هر چند افغانستان به دلیل بحران‌های گسترده اقتصادی شرایط لازم برای پذیرش میلیونها افغان پناهنده را ندارد اما حضور این مهاجرین برای همسایگان هم آثار منفی دارد و به همین خاطر این کشورها سعی دارند تا هرچه سریعتر شرایط را برای بازگشت افغانها به کشورشان فراهم کنند. ایران و دیگر همسایگان افغانستان در 16 ماه گذشته نشستهای زیادی را برای حل بحرانها در افغانستان برگزار کرده‌اند، زیرا ادامه بی‌ثباتی‌ها در افغانستان و سرایت ناامنی‌ها از این کشور به منطقه هزینه‌های زیادی را روی دوش همسایگان خواهد گذاشت.
اگرچه در دهه‌های گذشته چندین کشور منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا با خشونت و جنگهای داخلی روبرو بوده‌اند، اما بر اساس گزارش کمیسرعالی سازمان ملل در امور پناهندگان، از 103 میلیون انسانی که در جهان مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند، شهروندان افغانستان بزرگترین رقم پناهجویان و آوارگان را تشکیل میدهند که این مقدار پس از جنگ جهانی دوم بی‌سابقه است. بر اساس آمارها، حدود 7 میلیون مهاجر افغان در سایر کشورها مستقر هستند و ایران به تنهایی نیمی از آنها را در خود جای داده است. ایران پذیرای بیش از سه میلیون (و بر اساس برخی آمارها تا 6 میلیون) مهاجر افغانی است که هزاران نفر از آنها در یکسال گذشته به سمت ایران سرازیر شده‌اند.
بر اساس گزارشی که اخیرا سازمان ملل از وضعیت اقتصادی افغانستان منتشر کرده است، بیش از 90 درصد مردم زیر خط فقر زندگی می‌کنند و پیش‌بینی شده است اگر کمکهای خارجی فورا به این کشور ارسال نشود، وضعیت بدتر از این نیز خواهد شد و به همین خاطر در هفته‌های اخیر میلیونها دلار کمک خارجی از طریق سازمان ملل به دولت موقت طالبان اعطا شده است.
با توجه به اینکه افق روشنی برای پایان دادن به بحرانها در افغانستان دیده نمی‌شود بنابراین، با بازگشت میلیونها آواره افغان وضعیت اقتصادی در افغانستان بدتر از این نیز خواهد شد و لازم است تا کمکهای خارجی بیش از پیش به این کشور انجام شود. بیش از 7 میلیارد دلار از دارایی‌های افغانستان در بانکهای آمریکایی و اروپایی دارد مسدود شده‌اند و در صورت بازگشت این منابع ارزی، بخش زیادی از مشکلات افغانها حل خواهد شد.
این مسئله به دولت طالبان هم بستگی دارد که تا چه اندازه حاضر است با جامعه بین‌الملل همکاری کند. در یکسال گذشته که هیچ اقدام موثری از سوی طالبان برای مجاب کردن کشورها برای به رسمیت شناختن دولت خود انجام نشده است و تا زمانی که این گروه روی اصول خود پافشاری کند، حتی کشورهای منطقه نیز حاضر نمی‌شوند قدمی برای حل بحران‌های این کشور بردارند.
در نشست اخیر کشورهای منطقه درباره افغانستان که در مسکو برگزار شد، این مسئله به خوبی مشهود بود و روسها از نمایندگان طالبان برای حضور در این نشست منطقه‌ای دعوت نکرده بودند. این مسئله سیگنالی به طالبان بود که اگر خواسته‌های جامعه بین‌الملل را اجرایی نکند و دولتی فراگیر تشکیل ندهد، روی همسایگان خود هم نباید حساب باز کند.
وضعیت کنونی افغانستان بسیار فاجعه بار است و بحران اقتصادی در این کشور بیداد می‌کند و اگر جامعه بین‌المللی اقدامی برای کاهش این بحران انجام ندهد هر گونه تلاشهای دیپلماتیک برای بازگرداندن مهاجرین افغان بی‌ثمر خواهد بود و بلکه با ادامه ناامنی اقتصادی و گسترش فقر، میلیونها نفر دیگر هم راه آوارگی را در پیش خواهند گرفت و کنترل کردن دشوار خواهد بود.
