به گزارش الوقت با روی کار آمدن حکومت منتسب به طالبان در افغانستان، اقتصاد این کشور با دشواری‌های زیادی روبه رو شده است از تورم افساگسیخته مواد غذایی و کاهش ارزش پول ملی تا رشد منفی اقتصادی و ریزش محسوس درآمدهای خارجی دولت.
ترکیبی از تحریم‌ها، خاتمه کمک‌های بین‌المللی و خروج صدها هزار افغان باعث شده است که اقتصاد این کشور از اوت 2021 حدود 30 درصد کوچک شود. برنامه توسعه سازمان ملل تخمین می‌زند که از سال گذشته، اقتصاد نزدیک به 5 میلیارد دلار را از دست داده است. همچنین به دلیل بیکاری گسترده، تقریباً 50 درصد از جمعیت از بحران ناامنی غذایی رنج می برند.
غربی‌ها علاوه بر اینکه کمک‌های اقتصادی خود را قطع کرده‌اند اجازه دسترسی طالبان به وجوه ارزی این کشور در خارج را نمی‌دهند. نیمی از دارایی های افغانستان از ماه آگوست 2021 با حکم دادگاه های ایالات متحده به دلیل شکایت قربانیان 11 سپتامبر و خانواده هایشان مسدود شده است. واشنگتن اخیراً نیمی دیگر را به بانک تسویه بین‌المللی سوئیس، انتقال داده است تا برای ثبات اقتصاد افغانستان و در عین حال اجتناب از هرگونه تعامل با طالبان استفاده شود. سازوکار این کمک ها مبهم باقی می ماند و احتمالاً دور از دسترس مردم افغانستان خواهد بود.
از طرف دیگر بانکها به دلیل قطع ارتباط با سیستم مالی جهانی، دیگر قادر به مشارکت در نقل و انتقالات بین المللی برای تسهیل تجارت خارجی کشور نیستند. هر روز، مشتریان ساعت 5 صبح برای برداشت هفتگی 400 دلار صف می کشند، محدودیتی که توسط طالبان اعمال شده است. تمام بانک ها به شدت فعالیت های خود را کاهش داده اند و تنها در چند شهر بزرگ افغانستان شعبه هایی باقی مانده است.
با این حال دولت طالبان امیدوار است که با گسترش روابط با اقتصادهای قدرتمندی همانند چین و هند، و با استفاده از جایگاه ژئواستراتژیک افغانستان به عنوان دروازه اوراسیا، بتوانند تجارت خارجی خود را فعال کرده و رونق ببخشند و ازین طریق مشکلات اقتصادی همانند بیکاری و تورم و کاهش درآمد سرانه و افت تولید ناخالص داخلی بهبود یابد.
در این رابطه قدرت الله جمالزاده، معاون وزیر صنعت و تجارت گفته که امارت اسلامی، به ویژه وزارت صنعت و تجارت، دوش به دوش تاجران ایستاده است و هر مشکلی را با مشورت تاجران حل خواهیم کرد.
آمار وزارت مالیه نشان می دهد که افغانستان در هفت ماه گذشته بیش از یک میلیارد دلار کالا صادر کرده است. بر اساس اطلاعات وزارت صنعت و تجارت نیز افغانستان در سه ماه نخست امسال، صادراتی به ارزش بیش از ۳۳۰ میلیون دلار کالا به دیگر کشورها داشته است که در مجموع عددی بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون می‌شود که در مقایسه با سال 2021 رشد سیصد میلیون دلاری را ثبت کرده است.
بیشترین صادرات افغانستان را زغال سنگ و میوه تازه تشکیل می‌دهد. اخیراً نیز یک محموله بزرگ از این محصولات راهی اروپا شد.
سناالله نوید رئیس گمرک کابل 26 نوامبر (5 آذر) گفت: 120 تن زعفران و میوه خشک به سمت کشورهای اروپایی در راه است که ارزش این محموله 2 میلیون دلار است و به آلمان، هلند، بلژیک و اتریش صادر خواهد شد.
او گفت: «در حالی که افغانستان با چالش‌های اقتصادی، بیکاری، فقر، و اقتصاد آن وابسته به کمک‌های خارجی است، این خبر خوبی است.»
همچنین ماه گذشته 20 تن دانه کاج (که پیگنولی یا پینون نیز نامیده می شود) به چین، 12 تن دانه کاج به ارزش 400 هزار دلار به آلمان و حدود 75 تن دانه کاج از طریق دالان هوایی به چین صادر شد. ارزش سالانه صادرات دانه کاج افغانستان دو میلیون دلار تخمین زده می شود.
آمارهای وزارت صنعت و تجارت نشان می‌دهند که بخش زیاد از کالاهای بازرگانی کشور به پاکستان صادر شده است.
بر اساس آخرین گزارش آژانس نظارتی ایالات متحده(SIGAR) در ماه نوامبر، افغانستان از جولای 2021 تا ژوئن 2022 مازاد تجاری 79 میلیون دلاری با پاکستان را به ثبت رساند . در این بازه زمانی، مجموع صادرات به پاکستان به ارزش 796.4 میلیون دلار امریکایی بوده است در حالی که صادرات پاکستان به افغانستان 717 میلیون دلار امریکایی بوده است.
بر اساس گزارش SIGAR، بیشتر محصولات صادراتی افغانستان به پاکستان مواد معدنی، نفت و محصولاتی، از جمله زغال سنگ است. دیگر اقلام صادراتی افغانستان، محصولات نساجی و مواد غذایی مانند میوه و سبزیجات می‌باشد. عمده واردات نیز محصولات غذایی و پس از آن محصولات دارویی و چوب است. در این گزارش به نقل از وزارت معادن طالبان آمده است که افغانستان روزانه حدود 10 هزار تن زغال سنگ به پاکستان صادر می کند. گزارش SIGAR می گوید که زغال سنگ روزانه توسط صدها کامیون از طریق سه گذرگاه اختصاصی مرزی به پاکستان منتقل می شود و طبق گزارش ها، هر دو طرف در برنامه ریزی هستند که به جای 12 ساعت فعلی، ساعات بیشتری را برای کار گمرکات در نظر بگیرند.
طالبان اعلام کرده است که به دنبال تنوع بخشیدن به شرکای تجاری این کشور هستند. در 27 سپتامبر، طالبان اعلام کرد که یک قرارداد موقت با روسیه برای واردات سالانه یک میلیون تن بنزین، یک میلیون تن گازوئیل، 500000 تن گاز مایع و دو میلیون تن گندم امضا کرده است. یکی از مقامات می گوید که این توافق برای یک دوره آزمایشی نامشخص اجرا می شود و پس از آن انتظار می رود در صورت رضایت طرفین یک قرارداد زمانی امضا کنند.
در اوایل ماه جاری میلادی، یک هیئت از طالبان به روسیه سفر کرد تا در مورد قرارداد مبادله محصولات نفت خام روسیه با محصولات افغانستان گفتگو کند. نورالدین عزیزی، وزیر صنعت و تجارت طالبان، در ماه اوت به رسانه های دولتی روسیه گفته بود که "از آنجایی که روسیه کشور دوست ما است، ما برای تولید نفت و فرآورده های نفتی با روسیه به توافق رسیده ایم."
اهمیت بازگشایی کریدورهای هوایی تجاری
بخشی از تجارت خارجی افغانستان در دولت پیشین اشرف غنی با دالان هوایی انجام می‌شد اما با روی کار امدن طالبان صادرات کالا از طریق مسیر هوایی متوقف شد. تحليلگران معتقدند که با بازگشایی مسیرهایی هوایی صادراتی، دولت بهتر می‌تواند از فرصت هاي اقتصادي موجود بهره ببرد و روابط اقتصادي جديدی با دیگر کشورها برقرار کند.
وزارت تجارت و صنعت در اواخر ماه اکتبر از بازگشایی مسیر هوایی میان کابل- دهلی‌نو برای ارتقای تجارت با هند خبر داد. روابط اقتصادی افغانستان و هند در یک سال گذشته تقریباً متوقف شد و بازگشایی مسیر هوایی گامی مهم برای تقویت روابط تجاری بین دو کشور بود. این خط هوایی سه سال پیش فعال شده بود. مسیر هوایی کابل به چین نیز در نوامبر 2018 در دوران اشرف غنی افتتاح شده بود.
خان جان الکوزی، عضو هیئت رئیسه اتاق تجارت و سرمایه گذاری گفته است که گشایش کریدور هوایی میان هند و افغانستان تأثیر مثبت بر اقتصاد افغانستان خواهد داشت زیرا بخش عمده ای از خشکبار، زعفران، انجیر، کنف و گیاهان دارویی افغانستان به هند صادر می شود. او گفت که حجم تجارت بین افغانستان و هند 600 تا 800 میلیون دلار است.
طالبان امید زیادی به گسترش تجارت با کشورهای همسایه بویژه دو قدرت هند و چبن بسته است تا بتواند باری از دوش مشکلات اقتصادی خود بردارد اما در نبود شناسایی بین‌المللی و عدم سرمایه‌گذاری خارجی ماشین تجارت خارجی افغانستان با شتابی کمتر از انتظار حکومت پیش خواهد رفت.
