الوقت - در قزاقستان که از هفته پیش ناآرام شده، همچنان عادی نیست. مقام‌های قزاقستان می‌گویند بیش از ۴ هزار نفر را در اعتراضات چند روز اخیر این کشور بازداشت کرده‌اند. جرقه اعتراضات در قزاقستان با افزایش قیمت سوخت زده شد اما با گسترش ناآرامی‌ها، معترضان خواسته‌های دیگری از جمله آزادی‌های سیاسی را مطرح کردند.
رئیس‌جمهوری قزاقستان دستور برخورد با معترضان را داده و به نیروهای امنیتی گفته می‌توانند بدون هشدار قبلی به معترضان تیراندازی کنند.
در حالی که قزاقستان شرایط آرامی را داشت، آغاز نارآمی و گسترش این اعتراضات طی 4 روز گذشته گمانه زنی های متعددی پیرامون دلایل این ناآرامی ها بوجود آورده است.
اختلاف داخلی است؟
وقتی چهارشنبه گذشته اعتراضات در قزاقستان آغاز شد، برای بسیاری این تحولات غیرمنتظره بود. اگرچه اعتراضات ریشه در نارضایتی از افزایش قیمت سوخت داشت، اما از همان ابتدا نیز برخی اعتراضات را در نتیجه اختلافات داخلی در قزاقستان عنوان کردند و گفتند اعتراضات با برنامه ریزی «قاسم توکایف»، رئیس جمهور فعلی این کشور و با هدف فشار و کاهش نفوذ نظربایف، رئیس جمهور سابق در دستگاه قدرت قزاقستان صورت گرفته است. این گمانه زنی بویژه زمانی اوج گرفت که شایعه فرار نورسلطان نظربایف از قزاقستان نیز مطرح شد، هرچند روز شنبه «آیدوس اوکی‌بای» سخنگوی نظربایف، موسس و رئیس جمهور سابق قزاقستان در حساب کاربری خود در توئیتر اعلام کرد که ادعاهایی مبنی بر خروج نورسلطان نظربایف از کشورش واقعیت ندارد. وی نوشت: «نظربایف در شهر نورسلطان پایتخت قزاقستان بوده و یک سری جلسات مشورتی برگزار کرده و با قاسم کومرت توکایف، رئیس جمهور این کشور نیز در تماس مستقیم بوده است. او با سران کشورهای دوست نیز گفت‌وگوهای تلفنی داشته است. رئیس جمهور سابق از مردم خواست تا برای غلبه بر مشکلات کنونی و تضمین یکپارچگی کشور حول محور توکایف رئیس جمهور فعلی متحد شوند.»
با وجود تکذیب شایعه خروج نظربایف، اما تردیدی نیست که توکایف از اعتراضات فعلی برای کاهش قدرت نظربایف حداکثر استفاده را کرد. نظربایف اگرچه از سال 2019 دیگر رئیس جمهور نیست، اما نفوذ و قدرت خود را در قزاقستان حفظ کرده و به نظر می‌رسد که رئیس جمهور فعلی در تلاش برای دورکردن نظربایف از قدرت است و به همین دلیل نیز در بحبوحه اعتراضات خیابانی، نورسلطان نظربایف ۸۱ ساله از سمت شورای امنیت قدرتمند این کشور برکنار شد. با وجود آنکه او در سال ۲۰۱۹ از ریاست جمهوری کنار رفت و قدرت را به توکایف داد، همچنان اصلی‌ترین عنصر در این کشور آسیای میانه باقی مانده بود.
نظربایف حدود سه دهه با مشتی آهنین بر قزاقستان حکومت کرد و در آن دوره، صدها میلیارد دلار سرمایه خارجی در بخش انرژی و فلزات جذب کرده و با مهارت مناسبات با همسایگان قدرتمندی چون روسیه و چین را متوازن کرد. اما او هیچ مخالفتی را تحمل نمی‌کرد و از سوی کشورهای غربی و گروه‌های حقوق بشری به نقض آزادی‌های دموکراتیک متهم می‌شد. گمان می‌رود بیشتر اقتصاد قزاقستان در کنترل خانواده او باشد، هرچند مشخص نیست با خلع او از ریاست شورای امنیت قزاقستان آینده او به چه سمتی خواهد رفت.
با این حال ادامه اعتراضات در قزاقستان نشان می دهد که موضوع بسیار فراتر از اختلاف داخلی بر سر قدرت است، اگرچه این اعتراضات فرصت خوبی را برای تسویه حساب‌های سیاسی نیز بوجود آورد. روز شنبه نیز کمیته امنیت ملی قزاقستان اعلام کرد که «کریم ماسیموف»، رئیس سابق این نهاد که به دنبال اعتراض‌های اخیر از سمت خود برکنار شد بازداشت شده است. کریم ماسیموف که متحد نزدیک نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری پیشین قزاقستان محسوب می‌شود دو بار بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ و سپس ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ نخست‌وزیر قزاقستان بود و حال در جریان اعتراضات، رئیس جمهور قزاقستان در حال تسویه و قطع نفوذ نظربایف است.
بن بست انقلاب رنگی در قزاقستان
اعتراضات در قزاقستان با واکنش های گسترده بین المللی همراه بوده و واکنش روسیه تا آن جا جدی بوده که موضوع اعزام نیروهای نظامی در قالب نیروی حافظ صلح پیمان امنیت جمعی آسیای مرکزی را اجرا کرد. در حال حاضر حدود 2500 نیروی نظامی با ادوات و تجهیزات سنگین از مجموع چند کشور آسیای مرکزی به فرماندهی نیروهای روسی تحت عنوان نیروهای حافظ صلح در قراقستان مستقر شده اند و روسیه استقرار این نیروها را به درخواست رئیس جمهور قزاقستان عنوان کرده است. هم زمان با اعزام نیروهای روسیه به قزاقستان، خبرنگار بی‌بی‌سی می‌گوید که میدان مرکزی شهر آلماتی به میدان جنگ تبدیل شده است و صدای رگبار مسلسل طی شب در بزرگ‌ترین شهر قزاقستان شنیده می‌شود.
روسیه بسیار نگران است که بی ثباتی ها و ناامنی ها در قزاقستان به روسیه نیز کشیده شود و از همین رو تحت هیچ شرایطی ناآرامی در قزاقستان را نمی پذیرد.
از سوی دیگر استقرار نیروهای حافظ صلح به فرماندهی روسیه در قزاقستان با واکنش آمریکا روبرو شده و سخنگوی کاخ سفید گفته است که مشخص نیست استقرار این نیروها مشروع و قانونی باشد. تا کنون واکنش آمریکا به تحولات قزاقستان با محافظه کاری بوده، اما همزمان بسیاری دیگر گفته اند که تحولات و اعتراضات قزاقستان ریشه در برنامه ریزی و توطئه غرب علیه روسیه دارد. به عبارت دیگر، غربی ها و آمریکا در تلاشند تا با سوار شدن بر موج اعتراضات قزاقستان، تمرکز روسیه را از تنش در اوکراین به وضعیت قزاقستان درگیر کنند. در این صورت اعتراضات قزاقستان را می‌توان توطئه غرب علیه روسیه در برابر تنش در اوکراین عنوان کرد و در همین ارتباط نیز برخی کارشناسان اعتراضات قزاقستان را انقلاب رنگی عنوان کرده اند.
با این حال در طی تحولات اعتراضی در قزاقستان، رهبران کشورهای منطقه از جمله ترکیه، تاجیکستان، ارمنستان، آذربایجان و بلاروس هم سو با مقامات کرملین در تماس با رئیس جمهور قزاقستان حمایت خود را از دولت مرکزی اعلام کرده اند تا نشان دهند که در برابر تحولات قزاقستان در کنار روسیه قرار دارند.
براین اساس با توجه به این که کشورهای منطقه نیز با روسیه برای حفظ دولت مرکزی قزاقستان همسو هستند، به نظر نمی رسد که انقلاب رنگی مورد نظر غربی ها در این کشور بزرگ و مهم آسیای مرکزی به نتیجه ای دست یابد.
