الوقت- با توجه به نقش متغیرهای سه گانه داخلی، منطقه ای و بین المللی در روند تحولات بحرین، و با در نظر گرفتن تمامی فرصت‌ها و محدودیت‌های انقلابیون در صحنه بحرین، طرحی جامع كه در آن استفاده همه جانبه از ظرفیت‌های انقلابیون دیده شده باشد، می تواند در بهبود شرایط جاری و رسیدن به پیروزی تا حد زیادی اثرگذار باشد.
در حال حاضر دو دیدگاه اصلی « توافق و مشاركت» و « مقاومت و تغییر» مورد توجه حامیان داخلی و منطقه ای انقلاب بحرین است که به اختصار اشاره می شود :
- دیدگاه توافق و مشاركت
براساس این دیدگاه، بحرین به دلیل آنكه كشوری كوچك و با جمعیت اندك است، از استقلال كافی برخوردار نیست و از گذشته نیز همواره تحت تاثیر سیاست دولت های خارجی به خصوص غربی بوده است. این كشور كوچك از یك سو حیات خلوت سعودی ها محسوب می شود و از سوی دیگر محل استقرار پایگاه پنجم آمریكایی هاست. بنابراین در اداره امور خود از استقلال لازم برخوردار نیست.
از آنجا كه عربستان سعودی سعودی و آمریكا اجازه ایجاد تغییرات اساسی در بحرین را نمی‌دهند و سرمایه گذاری مالی و نظامی لازم در این خصوص را انجام می دهند،بحران بحرین به اسانی حل نخواهد شد. بنابراین با توجه به شرایط خاص این كشور، راه حل بحران، توافق و مشاركت مخالفان با آل خلیفه و رضایت به وضعیت موجود است. مساله ای كه هرچند نمی تواند تغییرات اساسی ایجاد كند،اما می تواند به اعطای برخی امتیازات حداقلی به شیعیان بحرین بیانجامد.
- دیدگاه مقاومت و تغییر
دیدگاه دوم برخلاف دیدگاه اول معتقد است كه عربستان سعودی سعودی و آمریكا دیگر همانند گذشته از قدرت، شرایط و امكانات لازم برای مدیریت و هدایت بحران های منطقه ای برخوردار نیستند، به نحوی كه عربستان دچار ضعف و آمریكا تغییر راهبرد در سیاست های منطقه ای خود شده است. ناكامی های آمریكا در حوزه هایی مانند سوریه، عراق ، افغانستان و عدم موفقیت سعودی ها در حوزه هایی مانند لبنان و سوریه نشانگر افول تاثیرگذاری دو كشور در تحولات منطقه ای و بین المللی است. بر این اساس در شرایط نوین منطقه ای و جهانی، گزینه مقاومت مردم بحرین و تداوم اعتراضات و تاكید آنها بر اصلاح یا تغییر ساختار قدرت می تواند به تدریج با نتایج مهم و موفقیت آمیزی همراه باشد. با این حال در این رویكرد باید از تشدید منازعات و رادیكال شدن شرایط ممانعت كرد و با مقاومت و تداوم فعالیت ها ،برای حصول نتیجه مطلوب در آینده برنامه ریزی كرد .
لازم به ذكر است كه در تحقق این سناریو می بایست به محدودیت های بازیگران منطقه ای و بین المللی در ارائه پشتیبانی ار رژیم آل خلیفه و عربستان به صورت جدی توجه كرد. هرچند كه بررسی و واكاوی درباره منابع قدرت و آسیب پذیری نیروهای موثر در حمایت از حامیان دیدگاه مقاومت بویژه جمهوری اسلامی ایران بسیار موثر و ضروری خواهد بود .
در مجموع باید گفت كه گرچه بحرین از لحاظ وزن كوچك‌ترین كشور و حلقه در بین كشورهای انقلاب زده بوده و سرنوشت تحولات سیاسی و انقلاب این كشور كاملاً با شرایط و مقتضیات منطقه‌ای و بین‌المللی گره خورده است، اما ضروری است تا بدور از هرگونه عقب نشینی و با ارائه راهكارهای مقتضی، زیرساخت مناسب به لحاظ روانی و مادی در بدنه جامعه برای یك مقاومت میان مدت و حتی بلندمدت فراهم گردد. مضاف برآنکه ارائه ایده های بدیل و بدیع برای مقاومت با هزینه های محدود می تواند رغبت عمومی در استمرار حركت را افزایش دهد. جلوگیری از هزینه های گسترده عمومی نیز در این مسیر می بایست به یك رویكرد استراتژیك تبدیل می شود. استفاده از ظرفیت مرجعیت و دولت عراق و همچنین نیروهای شیعی مهم موجود در عراق از یك سو و فعال سازی مرجعیت و جوامع دینی و سیاسی در افغانستان و پاكستان و سایر كشورها از سوی دیگر از ضروریات صحنه به حساب می آید. یكی از كارویژه های جریانات شیعی عراقی می تواند استفاده از ایجاد ارتباطات موجود برای انتقال پیام مناسب به بازیگران مهم بین المللی در صحنه جهت كاهش دغدغه ها و نگرانی آنان از تحولات آتی در منطقه خواهد بود. استفاده از ظرفیت تركیه و تعریف نقش موثر برای این كشور نیز حائز اهمیت است. طراحی استفاده از ظرفیت های حزب الله مستقلا موضوعی است كه نباید از آن غفلت كرد. و در نهایت نقش كانونی سیاست های جمهوری اسلامی ایران نیز می بایست فراهم آوردن زمینه های روانی ، سیاسی و دیپلماتیك به منظور سلب پشتیبانی بازیگران منطقه ای و بین المللی از عربستان و آل خلیفه باشد.
با توجه به این مولفه ها، استمرار مقاومت انقلابی مردم بحرین در کنار بهره گیری از همه پتانسیل های موجود، می تواند به پیروزی جبهه حق علیه باطل منجر شود.
