پایگاه تحلیلی الوقت - در حالی که انتظار می رفت اختلافات میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پس از نشست «العُلا» کاهش یافته و از شدت تنش میان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس کاسته شود، اما به تازگی باردیگر تنش لفظی میان قطر و برخی دیگر از کشورهای همسایه افزایش یافته است.
این در حالی است که در چهل و یکمین نشست شورای همکاری خلیج فارس در دی سال ۱۳۹۹ که در شهر «العُلا» عربستان با هدف آشتی بین قطر و چهار کشور عربستان، بحرین، امارات و مصر برگزار شد، کشورهای یاد شده با صدور اعلامیه‌ای اختلاف با دوحه را پایان یافته دانستند و روابط خود با قطر را از سر گرفتند.
با این حال بسیاری در همان زمان نیز به توافق العلا خوش بین نبودند و پیش بینی کردند که هرچند توافقنامه رفع تحریم‌های قطر میان چهار کشور تحریم کننده این کشور یعنی عربستان، امارات، بحرین و مصر امضا شد، اما سایه درگیری‌ها و اختلافات میان طرف‌ها همچنان پابرجا است و اکنون باردیگر زخمه کهنه اختلافات دهان باز کرده است.
نو شدن اختلافات کهنه مرزی
بحرین و قطر دهها سال است که بر سر مزرهای آبی از جمله حاکمیت بر جزایر «حوار»، «الزبارة»، «جنان»، «فشت الدیبل » و منطقة «جرادة» در حاشیه جنوبی خلیج فارس با یکدیگر اختلاف دارند.
دو کشور در سال ۲۰۰۱ با حکم نهایی دیوان بین المللی دادگستری برای پایان دادن به اختلاف‌ها قانع شدند، زیرا این دیوان به حاکمیت منامه بر جزایر «حوار» و منطقه «جراده» و حاکمیت دوحه بر جزایر «الزبارة»، «جنان» و «فشت الدیبل» رای داد.
اما تقریباً پس از گذشت ۲۰ سال از آن حکم، اختلاف‌های دو کشور بر سر جزایر و مناطق یاد شده از سرگرفته شده است و منامه، دوحه را به طرح ادعاهای جدید درباره حق حاکمیت بر جزایر «حوار» متهم کرده است.
پایگاه اطلاع رسانی «ارم نیوز» امارات در این باره نوشت که «خالد بن احمد آل خلیفه» مشاور شاه بحرین به ادعاهای قطر درباره حق حاکمیت بر جزایر حوار پاسخ داده است.
این سیاستمدار و دیپلمات بحرینی در توئیتی نوشت که هرکس امروز آمده، دیروز نبود، [جزیره ] «حوار» و «الزبره» برای مردم بحرین است و مردم ما حقوقی در آنها دارند که از دست نخواهد رفت.
وی که در گذشته حدود ۱۵ سال در مقام وزیر خارجه بحرین بود، در توئیت خود افزود: ما ۸۳ سند جعلی داریم که شما می‌خواهید [ با آنها ] ادعا کنید، اما دادگاه بین‌المللی دادگستری حکم به بحرینی بودن «حوار» داد و [ بر اساس این حکم ] «الزباره» برای مردم آن که بحرینی هستند، باقی ماند و حقوق آنها هر چقدر هم که طول بکشد ضایع نخواهد شد.
این دیپلمات بحرینی از طریق این توییت به کمپین مشابهی پاسخ داد که در آن بسیاری از قطری‌ها با نوشتن «هشتگ # گفت و گوی قطری» خواستار سلب حق حاکمیت بحرین بر جزیره «حوار» و پذیرفتن سیطره کشورشان بر این جزیره شده‌اند.
قطری‌های شرکت کننده در این کمپین از جمله اعضای خانواده «آل ثانی» حاکم قطر، خواستار این بودند که جزیره «حوار» تحت حاکمیت کشورشان باشد. در همین حال، پاسخ «شیخ خالد بن احمد» مشاور شاه بحرین دارای ظرفیت رسمی است و در آن خواهان حقوق بحرین در جزیره «الزباره» (تحت حاکمیت قطر) شده است.
در این پیوند اظهارات «شاهین السلیطی» سرتیپ بازنشسته اطلاعات قطر در کمپین مطالبه حاکمیت کشورش بر جزیره حوار قابل توجه بود. وی گفت: «حوار» قطر دیر یا زود باز می‌گردد... با خوبی یا به زور.
مریم «آل ثانی» از خانواده حاکم قطر و «حسن حمود» نویسنده قطری نیز در این کمپین شرکت کردند و آرزو کردند که یکی از اهداف مجلس شورای آینده، بازگشت «حوار» به قطر باشد.
از سوی دیگر، بسیاری از بحرینی‌ها به این اتهامات پاسخ دادند و با هشتگ «# حوار _ بحرینی» تصاویری از اسناد و مدارک سازمان ملل متحد که از حق حاکمیت کشورشان بر جزیره یاد شده حمایت می‌کند را منتشر کردند. آنها اسناد قطر را جعلی می‌خوانند.
موش دواندن امارات میان قطر و بحرین
همزمان با بالاگرفتن اختلافات میان قطر و بحرین، کشور امارات نیز فرصت را غنیمت شمرد تا بر آتش تنش ها بدمد. به همین منظور نیز همزمان با تنش لفظی میان قطر و بحرین؛ ولیعهد ابوظبی در سفری به بحرین با پادشاه این کشور دیدار و در مورد روابط دو کشور و مسائل جاری رایزنی کرد که در این میان ادعای حاکمیت بحرین بر جزایر مورد مناقشه با قطر یکی از محورهای این گفتگو بوده است.
در واقع بحرین و امارات دو همسایه قطر، به رغم توافق اخیر در عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با دوحه همچنان بدلیل اختلافات در برخی پرونده‌ها حاضر به عادی سازی و رفع تنش با قطر نیستند. به تازگی نیز شبکه الجزیره قطر، بازوی رسانه‌ای قوی دوحه در مستندی نشان داد که امارات برای تأثیر گذاری منفی بر این کشور، به هالیوود مبالغی داده تا علیه قطر فیلم بسازد. برنامه «ما خفی اعظم» شبکه الجزیره قطر همچنین نشان داد که درخواست شرکت اماراتی از تهیه کننده و کارگردان فیلم برای درج کلیپ‌های سیاسی خاص برای هجمه سیاسی علیه قطر و پیوند دولت این کشور با حمایت از تروریسم بوده است.
براین اساس می توان نتیجه گرفت که توافق العلا اگرچه روابط قطر با عربستان را تا حدود قابل توجهی عادی ساخته و حتی به سفر امیر قطر به ریاض و دیدار با ولیعهد و پادشاه عربستان منجر شد، اما روابط امارات و بحرین با قطر همچنان پرتنش است.
تغییر جبهه بندی اعراب در شورای همکاری خلیج فارس
اگر شورای همکاری خلیج فارس را از زمان بالاگرفتن تنش دیپلماتیک قطر در چند جبهه مختلف تقسیم کنیم، بی راه نیست. از میان شش کشوری عربی عضو این شورا، امارات و عربستان و بحرین تا کنون در یک جبهه در مقابل قطر قرار داشتند و البته در این میان کویت و عمان در جبهه بی طرف با هر دو طرف روابط نزدیکی دنبال کردند.
با این حال از یک سال پیش به این سو به نظر می رسد ائتلاف سه ضلعی امارات، بحرین و عربستان در شورای همکاری خلیج فارس در حال فروپاشی است. عربستان مدت هاست با امارات دچار اختلافات اساسی شده و دیگر چندان از مواضع همسو میان ابوظبی و ریاض خبری نیست.
تا کمتر از یک ماه پیش اختلاف سعودی ها و اماراتی ها در اوپک آن چنان بالا گرفت که اجماع در اوپک پلاس را برای چند هفته به تعویق انداخت و در نهایت به عقب نشینی عربستان منجر گردید.
قبل از آن و حداقل از دو سال پیش به این سو نیز نیروهای عربستان سعودی در حال جنگ و درگیری علنی با نیروهای وابسته به امارات در جنوب یمن بوده اند و به روشنی می توان دریافت که عربستان و امارات در یمن دو مسیر و هدف متفاوت را طی می کنند. امارات بدنبال تجزیه و جداسازی جنوب یمن است و عربستان تجزیه یمن را به ضرر خود و تهدیدی علیه منافع اش می داند و در حال تقابل با جدایی طلبان جنوب یمن است که مورد حمایت امارات قرار دارند.
از سوی دیگر ائتلاف عربستان سعودی و امارات به همراه برخی دیگر از کشورهای عربی حداقل از 6 سال پیش مشغول بمباران یمن بوده اند، اما هر چه عملیات ناموفق نیروهای ائتلاف در یمن طولانی‌تر شد، عدم اتفاق نظر دو کشور برای آینده این جنگ و اهدافشان نیز بیش از پیش عیان شد و امارات ادامه این نبرد را بی نتیجه دانست و حدود دو سال پیش خروجش از این ائتلاف را اعلام کرد. از طرف دیگر عربستان از اینکه ابوظبی بدون هماهنگی و مشورت قبلی با ریاض به طور یک جانبه از ائتلاف جنگ علیه یمن در سال ۲۰۱۹ خارج شد، به شدت خشمگین است. امارات بخاطر تحمل تلفات سنگین در میان نیروهای خود و همچنین به منظور در امان ماندن از حملات ارتش یمن و جنبش انصارالله مبنی بر هدف قرار دادن دوبی و ابوظبی با موشک، خروجش از جنگ یمن را اعلام کرد تا بتواند بر سلطه خود بر جنوب یمن تمرکز یابد و از سوی دیگر از بازگشت کامل دولت در تبعید عبد ربه منصور هادی به عدن دومین پایتخت این کشور پیشگیری به عمل آورد و در آن شورای انتقالی جنوب و ارتش مستقل وابسته به خود را تشکیل دهد.
در عین حال اختلافات میان عربستان و امارات بویژه بر سر عادی سازی روابط با قطر شکل علنی تری به خود گرفته است. توافقنامه آشتی " العلا" یک توافق کاملا دوجانبه میان ریاض و دوحه بود که بدون هماهنگی و اطلاع همپیمانان عربستان یعنی بحرین و ابوظبی و احتمالا مصر شکل گرفت. شکل گیری این توافق از سوی عربستان در حالی بود که همزمان روابط میان دوحه و ابوظبی به طور کامل دچار رکود و نسبت به گذشته وخیم تر شده بود و ناگهان عربستان اعلام کرد که بدنبال آشتی با قطر است.
از سوی دیگر امارات در جریان عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی نسبت به عربستان بدبین شده و احساس می کند که رهبران ریاض در واقع با تشویق ابوظبی به عادی سازی روابط با اسرائیل وارد توطئه شده اند. در حالی که امارات انتظار داشت براساس برخی وعده ها پس از عادی سازی روابط با تل آویو، سعودی ها نیز به این مسیر وارد شوند، اما اکنون با گذشت نزدیک به 9 ماه خبری از عادی سازی روابط ریاض و تل آویو نیست و همه فشارهای افکارعمومی در جهان اسلام متمرکز بر امارات و بحرین است. عربستان هم اعلام کرده که فعلا تصمیمی برای عادی سازی روابط با تل آویو ندارد.
همچنین در این میان برخی اهداف و رقابت های اقتصادی میان عربستان و امارات نیز به آتش اختلافات سیاسی دو طرف دمید. اماراتی ها پروژه شهر هوشمند و اقتصادی نئوم عربستان را رقیبی قدرتمند در برابر دوبی می دانند و از هم اکنون به فکر تسویه حساب اقتصادی با سعودی ها هستند.
براین اساس با توجه به مجموعه ای از اختلافات روبه رشد امارات و عربستان به نظر می رسد که بعد از این ما شاهد از دست رفتن و تحلیل ائتلاف مثلثی امارات، بحرین و عربستان باشیم و بیش از هرچیز این اختلافات امارات و عربستان است که این روزها در میان کشورهای عربی خلیج فارس برجسته شده است.
