الوقت- قیس سعید رئیس جمهور تونس، روز شنبه در اولین سفر خود به قطر از زمان به قدرت رسیدن در سال گذشته، در صدر یک هیئت بلندپایه وارد فرودگاه بین‌المللی دوحه شد. روابط تونس و قطر از زمان سقوط دیکتاتوری بن علی در طی خیزش‌های بیداری اسلامی در سال 2011 روندی رو به رشد را طی کرده است و دیدارهای مکرر امیر قطر از این کشور عربی شمال آفریقا نشان از اهمیت تونس در سیاست خارجی منطقه‌ای دوحه دارد. گفتنی است امیر قطر از زمان به قدرت رسیدن 4 بار از تونس دیدار کرده است که در میان دیدار مقامات ارشد خارجی از این کشور کم نظیر می‌باشد که علت آن نقش‌آفرینی برجسته حزب اخوانی النهضه در رأس تحولات تونس است.
منطقه شمال آفریقا طی سالهای گذشته به محل جولان رقابت‌های ژئوپلتیکی دو قطب متعارض شورای همکاری خلیج فارس تبدیل شده است و معیار سنجش وزن و عمق استراتژیک این کشورها در جهان عرب در نظر گرفته می‌شود.
رقابت قطر با امارات و عربستان در تونس
از زمان سرنگونی زین العابدین بن علی ، دیکتاتور سابق در سال 2011 ، تحولات تونس به یک میدان جنگ برای قطر ازیکسو و امارات و عربستان از سوی دیگر تبدیل شده است. امارات و عربستان به شدت از حضور پررنگ حزب اخوانی النهضه و اسلام‌گرایان در قدرت احساس تهدید کرده و آن را خطری برای منافع امنیتی خود برآورد کردند.
در طول سالهای گذشته امارات و عربستان بارها به دنبال اجرای سناریوی مصر، یعنی انجام کودتا علیه اخوانی‌ها، در تونس بودند. در ماه ژوئن (خرداد) سال جاری، فرانسوی زبان روزنامه الوطن چاپ الجزایر گزارش داد که سازمان اطلاعاتی ترکیه تلاشی برای کودتا در تونس هماهنگ شده از سوی امارات را خنثی کرد. همچنین دو سال پیش ، در 12 ژوئن 2018، روزنامه ترکی ینی شفق از اقدام دیگری برای کودتا از سوی وزیر کشور سابق تونس ، لطفی ابراهیم مورد حمایت امارات خبر داد.
اما ناکامی در پیشبرد این طرح به دلیل تفاوت ساختار ارتش و نظام سیاسی تونس موجب شد تا امارات و عربستان بحران‌آفرینی سیاسی و اقتصادی برای کاستن از مشروعیت النهضه را در دستور کار خود قرار دهند. ردپای نقش آفرینی امارات و عربستان در تحولات تونس پس از آنکه در انتخابات پارلمانی اواخر سال گذشته حزب النهضه مجدداً توانست بیشترین کرسی‌های پارلمانی در میان احزاب تونسی را از آن خود کند، به چشم می‌خورد.
در ماه مه پس از آنکه الغنوشی رهبر حزب النهضه به فائز السراج ، رئیس دولت توافق ملی لیبی (GNA) ، برای کسب موفقیت‌های نظامی در برابر نیروهای ارتش ملی به رهبری خلیفه حفتر و مورد حمایت عربستان و امارات، تبریک گفت، این امر موجی سیاسی را علیه او، با اتهام زیرپا گذاشتن موضع بی‌طرف تونس در قبال تحولات لیبی، به راه انداخت که از سوی نیروهای نزدیک به امارات صورت میگرفت تا او را وادار به برکناری و پارلمان را منحل کنند و حتی طرح برکناری او از ریاست مجلس ارائه شد که رأی نیاورد.
بحران سیاسی دیگری که در این مدت ردپای امارات در آن مشهود بود مربوط به استعفای الیاس الفخفاخ نخست وزیر تونس از حزب انجمن کار و آزادی و متحد النهضه به دلیل فساد مالی می‌شد که موجب شد عدم اجماع جریان‌های سیاسی در مورد انتخاب نخست وزیر جدید به بحرانی سیاسی در این کشور بیانجامد. رسانه‌های سعودی و اماراتی در این مقطع نیز برای دمیدن بر آتش بحران و اختلاف میان قیس سعید و حزب النهضه، از تمام پروپاگاندای رسانه‌ای خود استفاده کردند.
حال سفر قیس سعید به دوحه، پیام مهمی به امارات و عربستان خواهد بود که در ماه‌های گذشته درصدد ایجاد بحران سیاسی در این کشور و ماهی‌گیری از آب‌گل آلود اختلافات قیس سعید و حزب النهضه بودند. این اقدام در حالی است که دولت تونس در هفته‌های گذشته مواضع مخالفت‌آمیزی را علیه توافق عادی‌سازی امارات با رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده و نسبت به تداوم حمایت از آرمان فلسطین تأکید داشته است.
از طرف دیگر این سفر نشان می‌دهد که قطر موقعیت خود را به عنوان یکی از مهمترین سرمایه گذاران و شرکای مالی و اقتصادی تونس حفظ کرده است. صادرات قطر به تونس طی سال های 2011-2019 شش برابر افزایش یافته است، در حالی که صادرات تونس به قطر در این مدت 10 برابر شده است.
تقریباً یک دهه پس از آنکه خودسوزی محمد بوعزیزی که جرقه شکل‌گیری خیزش‌های مردمی در جهان عرب را برانگیخت ، اکنون نیز نابرابری زیاد، بحران اقتصادی و وجود فساد باعث نارضایتی جوانان تونسی شده است. در حالی که اقتصاد تونس وابستگی شدیدی به صنعت توریسم و جهانگردی دارد شیوع ویروس کرونا ضربه ای مهلک به اقتصاد ضعیف شده این کشور بود. بخش جهانگردی این کشور سال گذشته 60 درصد کاهش درآمد را شاهد بوده که از دست رفتن 165،000 شغل در این کشور 11 میلیون نفری را موجب شد.
در این شرایط قطر نقش مهمی در کمک اقتصادی به تونس برای گذار از بحران را برعهده گرفته است. در تابستان که تونس میزبان یک کنفرانس بین المللی سرمایه گذاری با عنوان "تونس 2020" بود، امیر قطر در آن حضور یافت و وعده کمک 1.25 میلیارد دلاری را برای حمایت از اقتصاد تونس داد.
همچنین در حالی که عربستان و امارات از بحران اقتصادی برای عضوگیری از میان جوانان تونسی برای جذب در گروه‌های تروریستی و بکارگیری آنها بویژه در جنگ لیبی استفاده می‌کنند، دوحه از طریق صندوق دوستی قطر و تونس وعده ایجاد هزاران شغل برای جوانان تونسی را داده است.
لذا در شرایطی که امارات پس از رفتن ترامپ از کاخ سفید به آینده هزینه‌هایی که عادی‌سازی بر روی دستش گذاشته فکر می‌کند، قطر پیروزی دیگری پس از رویدادهای لیبی را برای خود در مچ اندازی با ابوظبی به ثبت می‌رساند.
