الوقت- چند هفته بعد از تقویت بی‌سابقه قوای نظامی روسیه در سوریه، منابع مطلع می‌گویند كرملین كار آموزش چیزی حدود 95 هزار نیرو را شروع كرده و برآورد مقام‌های امریكایی هم این است كه مسكو تا كنون 28 جنگنده در سوریه مستقر كرده و وارد یك همكاری نظامی تنگاتنگ با ایران در سوریه شده‌اند. همه اینها بخشی از یك پروژه بزرگ‌تر به نام «ائتلاف 1+4» برای شروع یك نبرد سازماندهی شده مقابل تروریسم در خاورمیانه است؛ ائتلافی كه ایران، روسیه، عراق و سوریه و بازیگری غیر دولتی به نام حزب الله در آن ایفای نقش خواهند كرد.
ارزیابی‌های اطلاعاتی كرملین از چند ماه قبل نشان می‌دهد گروه تروریستی داعش در آینده‌ای نه چندان دور، جدی‌ترین تهدید امنیت ملی روسیه در نزدیكی مرزهای روسیه، به خصوص منطقه قفقاز خواهدبود. بر اساس ارزیابی‌ای كه مارس 2015 از قول الكساندر بورتنیكوف، رئیس سازمان فدرال امنیت روسیه اعلام شد، 1700 نفر از شهروندان روس در صفوف داعش در حال جنگ هستند. هرچند بورتنیكوف در ارزیابی مارس 2015 خود گفته كه هنوز شواهدی از بازگشت شبه نظامیان داعش از سوریه به روسیه دیده نمی‌شود، ولی گذشت حدود شش ماه از آن ارزیابی، زنگ‌های خطر حضور داعش در امتداد مرزهای روسیه را به صدا درآورده است. در آگوست 2015، «اولگ سرومولتف» معاون امور مبارزه با تروریسم وزیر خارجه روسیه در برآوردی جدید اعلام كرد حدود 2هزار و 200 فرد مسلح روسی الاصل كنار گروه‌های تروریستی افراطی در سوریه و عراق می‌جنگند. مجموع این تحولات، كرملین را به سمت یك استراتژی پیشگیرانه سوق داده است. محور این استراتژی، این است كه روسیه به جای انتظار مقابله با داعش در مجاورت مرزهای خود (خارج نزدیك)، هزاران كیلومتر آنسو‌تر به نبرد داعش برود. مقام‌های روس طی ماه‌های اخیر چندین مرتبه در این باره به اهداف واقعی ائتلاف به رهبری امریكا برای مبارزه با داعش در سوریه و عراق ابراز تردید كرده‌اند. حدود 10 روز پیش بود كه سرگئی لاوروف در مصاحبه با كانال یك روسیه گفت: «مسكو از منابعی در داخل ائتلاف تحت امر امریكا مطلع شده كه مواردی وجود دارد كه واشنگتن از اعطای مجوز برای حملات هوایی به مواضع محرز داعش خودداری می كند كه این امر سبب تردید در مقاصد امریكاست.» لاوروف گفته: به گمان من غیر از هدف ادعایی - مبارزه با داعش- چیز دیگری برای ائتلاف وجود دارد. وضع اخیر روس‌ها نشان می‌دهد كرملین به این نتیجه اعلام نشده رسیده كه تروریست‌های داعش از طریق همكاری برخی متحدان امریكا به سمت مرزهای روسیه سوق داده می‌شوند. چندی پیش منابع عربی گزارشی تأیید نشده را فاش كردند كه بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان، در ملاقات با پوتین، تلویحاً روس‌ها را به فعال‌سازی گروه‌های تروریستی در نزدیكی روسیه تهدید كرده است.
از قفقاز تا دمشق
كاخ سفید طی ماه‌های اخیر چندین بار از روس‌ها دعوت كرده كه به ائتلاف ضد داعش ملحق شوند؛ درخواستی كه روس‌ها به صراحت پاسخ منفی به آن داده‌اند. جدید‌ترین درخواست امریكا برای همكاری مسكو با ائتلاف ضد داعش هفته قبل بیان شد. جاش ارنست، سخنگوی كاخ سفید در یك كنفرانس مطبوعاتی گفت كه روس‌ها نشان داده‌اند هدف از بین بردن داعش را دارند و ما مایلیم در این زمینه مسكو با سایر اعضای جامعه بین‌المللی همكاری داشته باشد: « روسیه باید به جای كمك به دولت بشار اسد در سوریه به ائتلاف تحت رهبری واشنگتن علیه داعش كمك كند.» مقام‌های روس می‌گویند ائتلاف بین‌المللی ضد داعش تحت رهبری امریكا ناكارآمد است و در بیانیه‌ای كه وزارت خارجه روسیه منتشر كرده، ضمن رد حضور در این ائتلاف، آمده:
«از زمان ایجاد این ائتلاف بسیج گسترده‌ای از نیروهای امریكایی وجود داشته و بیش از 20 كشور دیگر نیز مستقیماً در بمباران مواضع داعش در سوریه و عراق شركت داشته‌اند اما پیشروی این تروریست‌ها متوقف نشده است.» منابع مطلع از چند هفته قبل كه گزارش‌های غیر رسمی از تقویت بی‌سابقه قوای نظامی روسیه در سوریه منتشر شده، گفته‌اند كرملین به دنبال ایجاد ائتلافی جایگزین برای مقابله با تروریست هایی است كه ممكن است طی ماه‌های آینده سمت و سوی اقدامات را از عراق و سوریه به سمت آسیای مركزی، قفقاز و نزدیكی مرزهای روسیه منحرف كنند. دوشنبه قبل وزارت دفاع روسیه بزرگترین رزمایش نظامی سال 2015 خود را با حضور 95 هزار سرباز روس برگزار كرد؛ رزمایشی كه به گفته وزارت دفاع روسیه در 20 نقطه روسیه با هدف رویارویی با گروه‌های شبه نظامی مسلح انجام شده است. كرملین در چارچوب استراتژی مقابله با تروریست‌ها در فراتر از خارج نزدیك، در گام نخست، قصد دارد وارد رویارویی مستقیم با داعش در سوریه شود؛ سناریویی كه با تقویت قوای نظامی روسیه در سوریه و فروش تسلیحاتی بی‌سابقه مسكو به دمشق كلید خورده است. اعزام جنگنده‌های میگ - 31، تحویل سامانه ضدهوایی ای- 22 و تأسیس پایگاه جدید در لاذقیه، بخشی از این سناریوی چند لایه است. یك مقام امریكایی كه خواست نامش فاش نشود روز سه شنبه به خبرگزاری فرانسه گفت: 28 جنگنده و بمب افكن روس در یك پایگاه هوایی در لاذقیه واقع در غرب سوریه مستقر شده‌اند. یكی دیگر از مقام‌های امریكایی نیز گفته كه علاوه بر این، حدود 20 هلیكوپتر ضربتی و ترابری نیز در این پایگاه مستقر شده است. مقامات امریكایی همچنین دیروز گفتند برای اولین‌بار، پهپادهای روس نیز بر فراز سوریه به پرواز درآمده‌اند.
ائتلافی اعلام نشده؟
مقام‌های امنیتی مسكو تأیید می‌كنند روسیه به تنهایی از ظرفیت‌های لازم برای رویارویی با داعش در سوریه برخوردار نیست. منابع مطلع می‌گویند كرملین طی ماه‌های اخیر، به این برآورد رسیده كه ایران، عراق و سوریه برای مبارزه با داعش، ضمن برخورداری از منافعی همراستا با مسكو، از انگیزه‌ای جدی برخوردارند. علی اكبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری اواخر ژوئن از مذاكرات ایران، عراق و سوریه در مورد راه‌های رویارویی با تروریسم خبر داده بود. او چند روز بعد، از احتمال شكل‌گیری یك «معاهده مشترك» بین سه كشور در این باره خبر داد. ظاهراً این مذاكرات، طی ماه‌های اخیر بین ایران و روسیه به شكل تنگاتنگ‌تری ادامه پیدا كرده و احتمال گسترش آن و شكل‌گیری یك ائتلاف چهارجانبه به علاوه حزب الله وجود دارد. روزنامه لبنانی الاخبار روز گذشته از قول منابع مطلع نوشت: مسكو در ماه‌های گذشته صحنه رایزنی‌ها و نشست‌های تیم‌های نظامی راهبردی روسیه، ایران، سوریه و عراق بوده كه هدف آن ایجاد « ائتلافی جدید» برای رویارویی با تروریسم در خاورمیانه است. به نوشته الاخبار عنوان این ائتلاف جدید «ائتلاف 4+1» برای رویارویی با تروریسم است و منابع آگاه گفته‌اند براساس توافق صورت گرفته، ائتلاف جدید مبتنی بر سازوكارهای همكاری سیاسی، اطلاعاتی و نظامی میدانی در چند منطقه در خاورمیانه به ویژه سوریه و عراق است. الاخبار نوشت: چهار طرف این ائتلاف جدید كشورهای روسیه، ایران، سوریه و عراق و طرف پنجم هم حزب الله لبنان است. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال نیز روز دوشنبه، همزمان با سفر حسین امیر عبد اللهیان معاون وزیر خارجه ایران به مسكو نوشت كه دیپلمات‌های ارشد روسیه و ایران، مقامات نظامی و مسئولان امور راهبردی گفت‌وگوهایی بلندپایه در مسكو برای رایزنی درباره حمایت از اسد داشته‌اند. یك مقام ارشد امریكایی با بیان اینكه واشنگتن هنوز از میزان این همكاری‌ها یا هدف آنها كاملاً اطلاع نیافته است، می‌گوید: «فرض ما این است كه تشكیلات نظامی روسیه در سوریه، با هماهنگی ایرانی‌ها انجام می‌شود».
هنوز مقام‌های رسمی در چهار كشور و حزب‌الله، تشكیل چنین ائتلافی را تأیید نكرده‌اند و ممكن است طرف‌ها ترجیح دهند این ائتلاف اساساً غیررسمی باقی بماند. اینكه سهم هر یك از طرف‌ها در ائتلاف چقدر است مشخص نیست. منابع آگاه دیروز به النشره گفتند روسیه ارسال نیروهای یگان ویژه خود به سوریه را برای مبارزه با تروریست‌ها آغاز كرده و قرار است ۹۵ هزار نیروی آموزش دیده روس بدین منظور به سوریه اعزام شوند ولی برآورد‌ها این است كه روس‌ها در حال حاضر چیزی حدود 2تا 3 هزار نیرو در سوریه مستقر كرده‌اند.
این در حالی است كه دو ماه قبل، پایگاه روزنامه لبنانی دیلی استار گزارش كرده بود ایران و عراق حدود 15 هزار نیرو برای مبارزه با گروه‌های تروریستی به سوریه اعزام كرده‌اند.
