الوقت- قیمت نفت طی یک ماه اخیر با افت شدید و شوک‌آوری برای بازار تولیدکنندگان همراه بوده است به صورتی که از اوایل ماه ژانویه تاکنون 30 درصد از قیمت جهانی نفت کاسته شد و امروز نیز پس از آنکه خبر عدم توافق میان کشورهای عمده تولیدکننده نفت بر سر میزان تولید منتشر گردید به تنهایی ارزش این کالای استراتژیک سقوط 9 درصدی را شاهد بود. امری که قیمت نفت را به پایین ترین حد خود در 20 سال گذشته رسانده است.
افت تقاضا برای نفت پس از شیوع ویروس کرونا، باعث شده است پالایشگاه‌های چینی ظرفیت پالایش نفت خود را کاهش دهند. همچنین پالایشگاه‌های آسیایی در آوریل به منظور عملیات تعمیرات بهاره به تعطیلات خواهند رفت که تقاضا برای نفت را با کاهش بیشتر روبه‌رو میکند. پس از سقوط ۳۰ درصدی قیمت نفت برنت و شاخص وست تگزاس اینترمیدیت در سال ۱۹۹۱، این دومین سقوط بزرگ یک روزه در تاریخ آنها است.
نشست فوق العاده وزرای کشورهای صادرکننده نفت اوپک و غیر اوپک موسوم به اوپک پلاس روز پنجشنبه هفته گذشته در وین برگزار شد تا این کشورها بتوانند برای جلوگیری از روند رو به کاهش قیمت نفت بر اثر شیوع ویروس کرونا به توافقی در مورد میزان و سطح تولید دست یابند اما این نشست عمدتاً به دلیل اختلاف دیدگاه میان عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک و روسیه به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت باشگاه کشورهای غیرعضو بدون نتیجه پایان یافت. گفته می شود در حالی که عربستان سعودی خواستار کاهش میزان تولید و برعهده گرفتن بخشی از این کاهش از سوی کشورهای غیرعضو بوده است اما روسیه با کاستن از سهم میزان خود مخالفت کرده است.
در پی این بروز اختلاف که می توان از آن به عنوان فروپاشی پیمان اوپک پلاس میان روسیه عربستان سعودی یاد کرد، سعودی ها در اقدامی تلافی جویانه اعلام کردند که قصد دارند تولید نفت خود را از ماه میلادی آینده تا 2 میلیون بشکه در روز افزایش داده و به بالای ۱۰ میلیون بشکه در روز برساند و از طرف دیگر به نظر می رسد ریاض در پی افت شدید شاخص نفت برای حفظ مشتریان نفتی خود مجبور شود بزرگترین تخفیف هشت سال اخیر را در قیمت فروش رسمی ماهانه خود به آسیا اعمال کند. اما علت اصلی این اختلاف چیست و آیا این روند ادامه خواهد داشت؟
مقاومت سرسختانه روسیه
اصرار مسکو بر عدم پذیرش کاهش تولید نفت خود اصلی ترین عامل شکست مذاکرات نفتی ژنو عنوان شده است. اما دلیل این مقاومت سرسختانه در حالی که مسکو نیز از کاهش قیمتها به شدت متضرر خواهد شد چیست؟
تولید نفت خام روسیه از 10836 هزار بشکه در روز در ماه نوامبر 2019 به 10853 هزار بشکه در روز در ماه مارس 2020 رسیده است که نشان از افزایش تولید توسط این کشور می باشد. این در حالی است که رشد اقتصادی این کشور در ماه ژانویه 2020، 1.6 درصد بود که از نسبت به رشد 2.3 درصدی در ماه پیش از آن نشانگر روندی نزولی است. ضعیف ترین نرخ رشد از ماه اوت 2019 که عمدتاً به دلیل کاهش تولید صنعتی (1.1 درصد در مقابل 1.7 درصد در ماه دسامبر) عنوان می شود.
با این شرایط یک فرضیه در مورد مقاومت مسکو در برابر کاهش تولید می تواند متوجه اهمیت حفظ درآمدهای نفتی باشد که دولت کرملین برای متوازن کردن بودجه به آن نیازمند است. البته در صورت درست بودن این فرضیه طبیعتاً مسکو پیشبینی اقدام انتحاری دولت سعودی برای افزایش تولید را نمی کرده است لذا شاید در روزهای آینده مسکو و ریاض مجدداً در مورد توافق بر سر میزان تولید نفت مذاکرات را آغاز کنند. در واقع در این فرضیه علت مقاومت روسها کسب یک برد بی هزینه می باشد که در آن هم ار سقوط قیمت نفت جلوگیری شود و هم از میزان تولید نفت این کشور کاسته نشود.
اما از طرفی فرضیه دیگری نیز در مورد رفتارشناسی نفتی مطرح است. روسیه می گوید تا شش تا 10 سال می تواند با قیمت پایین نفت کنار بیاید. وزارت دارایی روسیه اعلام کرد که ذخایر صندوق رفاه ملی برای انجام تعهدات اجتماعی دولت و جبران کسری بودجه این کشور از شش تا ۱۰ سال آماده است حتی اگر بهای نفت به زیر ۳۰ دلار برای هر بشکه برسد.
در این فرضیه گفته می شود که روسیه به دنبال افزایش سهم خود در بازار جهانی است، سهمی که با ورود رقیب تازه نفس و پرقدرت یعنی آمریکا در حال کاهش یافتن است. آمریکا که به لطف پیشرفت تکنولوژی موفق به تولید انبوه نفت شیل شده و تبدیل به بزرگترین تولید کننده نفت جهان شده است برای گرفتن سهم رقبا از تمامی ابزارهای خود استفاده میکند از جمله فشار بر خریداران اروپایی بوسیله اعمال تعرفه های تجاری و از طرف دیگر اعمال تحریم ها و مجازات های اقتصادی بر کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت همچون روسیه و ایران و ونزوئلا. کاخ سفید اخیرا برای متوقف کردن طرح ساخت خط لوله گاز جریان شمالی۲ از روسیه به آلمان از طریق دریای بالتیک، انواع تحریم ها و فشارها را بر روسیه و آلمان وارد کرد، که باعث شد گازپروم روسیه موقعیت خود را در بازار اروپا از دست بدهد.
روسیه می داند که غلبه بر صنایع نفت شیل و تلافی کردن جنگ نفتی آمریکا تنها در صورتی محقق می‌شود که بهای نفت پایین باشد.
کیریل کونونوف تحلیلگر گازپروم بانک دراین باره گفته است: با نفت کمتر از بشکه‌ای ۵۰ دلار، تولید بیش از نیمی از ذخایر نفت قاره آمریکا زیان بار خواهد بود و شرکت‌های آمریکایی را در آستانه ورشکستگی قرار خواهد داد.
با افت شدید قیمت نفت، صنعت نفت شل آمریکا با یک حمله سه جانبه روبرو است: عدم بهره دهی تولید، تمایل سرمایه گذاران برای واگذاری سهام شرکت های تولیدی سوخت های فسیلی و خرد شدن صاحبان این صنایع در زیر بار بدهی.
اگرچه فرضیه تحت فشار قرار دادن آمریکا با این شواهد جدی به نظر می رسد اما موفقیت آن امری زمانبر خواهد بود. تداوم طولانی مدت کاهش قیمت نفت اثرات مخربی می تواند بر اقتصاد روسیه داشته باشد که کاهش ارزش روبل یکی از آنهاست. وزارت دارایی روسیه در بیانیه ای اطمینان داده که قادر به کنترل شرایط و جلوگیری از کاهش شدید ارزش روبل خواهد بود. در این بیانیه گفته شده که موجودی صندوق ملی روسیه انجام تعهدات دولت روسیه و حفظ ثبات مالی و اقتصادی کشور را تضمین میکند و مسکو آماده است در صورت دستور رئیس جمهور وارد بازار ارز شود تا روبل بیش از این سقوط نکند.
با این حال همچنان مدافعان فرضیه نخست می توانند این سخنان مقامات مسکو را به عنوان ابزار تبلیغاتی کرملین برای استفاده در میز مذاکرات با اوپک بنامند چنانکه اگر مسکو تمایلی به جلوگیری از کاهش قیمتها نداشت نیازی نبود تا در نشست فوق العاده اخیر شرکت کند.
