الوقت- مذاکرات وزیران خارجه و دفاع روسیه و ترکیه با خلیفه حفتر فرمانده گروه موسوم به ارتش ملی لیبی فایز السراج رئیس دولت الوفاق در مسکو که روز دوشنبه شروع شده بود بدون نتیجه پایان یافت. تعدد بازیگران در لیبی شرایطی مشابه دخالت آنها در سوریه فراهم کرده است. تحولات لییبی با ابهاماتی نیز رویروست که باعث شده ،بازیگران مختلف با رصد نتایج نشستهای سیاسی با محوریت لیبی ، استراتژی های خود را دراین کشور بازتعریف کنند.
مذاکرات مسکو
حدود 9 ماه از آغاز حملات خلیفه حفتر برای تصرف طرابلس میگذرد. ، پارلمان ترکیه دوم ژانویه ، درخواست اردوغان برای اعزام نیرو به لیبی را تصویب کرد و از هفته گذشته یگانهایی ازنیروهای ترکیه به لیبی اعزام شده اند.طی ماههای اخیر نقش آفرینی ترکیه و روسیه درلیبی نسبت سایر بازیگران بیشتر شده است . اما در عین حال هر دو طرف ترجیح میدهند تا نتایج مطلوب خود از طریق مذاکرات سیاسی بدست آوردند. براین اساس، در اثر فشار دو کشور به طرفهای درگیر در لیبی آتش بس موقتی ایجاد شد .در ادامه فایز السراج و خلیفه حفتر به مسکو دعوت شدند تا در آنجا با حضور مقامات ترکیه و روسیه مذاکرات صلح را به سرانجام برسانند.
دو طرف پذیرفته بودند که اقدامات جنگی را از یکشنبه 23 دی متوقف کنند وپس از آن ،برای رسمیت بخشیدن به این آتش بس، توافقنامه‌ای را در مسکو امضاء کنند. در پیش‌نویس سند آتش‌بس از طرفهای درگیر خواسته شده است که بدون پیش شرط به آتش‌بس پایبند باشند. علاوه بر این طرفهای لیبایی درگیر، باید برای ثبات اوضاع در طرابلس و سایر شهرهای دیگر تلاش کنند. همچنین دو طرف به دنبال تشکیل کمیته ای نظامی برای نظارت بر آتش‌بس بودند .
با وجودی که فائز السراج شروط مورد توافق در مذاکرات را قبول کرد اما حفتر تا صبح سه شنبه فرصت خواست تا در این زمینه تصمیم‌گیری کند، او بدون امضای توافق آتش بس، مسکو را ترک کرد. به گفته برخی منابع او در سفری غیر رسمی و فوری از مسکو به اردن رفته است. با این حال مقامات ترکیه از اقدام حفتر در امضا نکردن سند آتش بس به شدت خشمگین هستتند و آنرا شانه خالی کردن او از هرگونه تعهد میدانند. اما در حقیقت این اقدام حفتر کسب تکلیف از عربستان و امارات است، زیرا موج جدید حملات او پس از کمک مالی و دیدار با مقامات عربستان شروع شد. به گفته برخی افراد پارلمان طبرق :«حفتر پس از ترک مسکو گفتگوهایی 5 ساعته با مقامات عربستان، مصر و امارات داشته است.»
پس از مشورت با کشورهای یادشده، حفتر به روسیه اطلاع داد: «به دلیل اینکه امضای توافق آتش بس با دولت وفاق ملی لیبی به معنای به رسمیت شناختن این دولت است از امضای آن سر باز زده است.» علاوه بر این شبکه العربیه در گزارشی دراشاره به دلیل توافق نکردن حفتر نوشته است :« در طرح روسیه برای برقراری آتش بی در لیبی، برخی مطالبات ارتش ملی به فرماندهی حفتر لحاظ نشده بود که از جمله آنها می‌توان به انحلال شبه نظامیان اخوانی اشاره کرد.»
با توجه به مطالب فوق سه دلیل عمده در شکست مذاکرات مسکو وجود دارد که در حقیقت در جهت منافع چند کشور عربی یاد شده است؛1-جلوگیری ازتقویت اخوانی ها2-عدم شناسایی توافقات دولت وفاق ملی و توافقات سیاسی امنیتی دولت وفاق ملی باترکیه 3-حذف نقش میانجیگیری ترکیه
چشم انداز تحولات پس از شکست مذاکرات مسکو
نقش روسیه و ترکیه در تحولات لیبی باعث شده تا در شرایط فعلی روسیه جلودار و محور مذاکرات سیاسی و ترکیه پیشرو در دخالت نظامی در لیبی باشد. بنابراین مسیر تحولات آینده تا حد بسیار زیادی تحت تاثیر این دو بازیگر است. البته این به معنی سکوت و انفعال سایر بازیگران نظیر اتحادیه اروپا، محور عربی و آمریکا نیست.
مسکو در در هردو بلوک سیاسی در لیبی منافع دارد از یک طرف پایگاههای قدیمی روسیه نظیر "الوطیه" تحت نفوذ نیروهای حفتر قرار دارد که این پایگاهها برای پشتیبانی از عملیات های روسیه در سوریه و ونزوئلا اهمیت دارند از طرف دیگر روسیه منافع اقتصادی متنوعی در ارتباط با دولت مرکزی لیبی نظیر احداث خط راه آهن سرت - بنغازی دارد. مهمتر از این لیبی یکی از منابع بالقوه تامین گاز اروپاست. بنابراین روسیه تلاش میکند به گونه ای رفتار کند تا با ایجاد توازن بین دو گروه به هردو منافع امنیتی و اقتصادی خود دست پیدا کرده و از طرف دیگر اطمینان پیدا کند لیبی به منبعی برای تامین گاز اروپا تبدیل نشود.
از سوی دیگر ترکیه به دلایل ایدئولوژیک نیاز به حمایت از اخوانی ها دارد که رابطه خوبی با دولت مرکزی دارند. به دلایل ژئوپلتیک نیز دولت وفاق ملی را تضمینی برای حفاظت از منافع مدیترانه ای خود می‌داند. بنابراین طرابلس خط قرمز ترکیه است وحتی اگر به قیمت دخالت نظامی گسترده نیز بیانجامد اجازه سقوط طرابلس را نمی‌دهد. با این حال در شرایط فعلی روسیه به دنبال گرفتن امتیاز از اروپاست.
فرانسه و ایتالیا در لیبی اختلاف منافع دارند. پاریس تا کنون بارها به شکل مخفیانه از حفتر حمایت کرده که نتیجه آن تقویت حملات هوایی حفتر علیه دولت مرکزی بوده است. با توجه به تقویت گروههای تروریستی و قاچاقچیان در بحبوحه جدال حفتر و دولت مرکزی و احتمال موج جدید مهاجرت به اروپا ، کشورهای اروپایی نظیر آلمان تلاش میکنند مذاکرات لیبی را در سطح سیاسی ادامه دهند. قراراست نشستی در مورد لیبی در19 ژانویه در برلین برگزار شود. قبل از این نشست مقامات فرانسه ، ایتالیا و آلمان به صروت جداگانه تماس هایی با اردوغان و پوتین داشته اند. بنابراین در نشست برلین ابتکار عمل در دست روسیه است و مسکو تمام تلاش خود را خواهد نمود تا وابستگی اروپا به انرژی و گاز روسیه را در این مذاکرات با مسائل لیبی پیوند دهد.
هفته گذشته روسیه و ترکیه خط لوله انتقال گاز دوازده میلیاردی «ترک استریم»را افتتاح کردند که درمعرض تحریمهای آمریکا قراردارد بنابراین لیبی کارت برنده ای برای روسیه در نشست برلین برای ممانعت از تحریمهای آتی آمریکا است، که این هدف را از طریق فشار و معامله با اتحادیه اروپا انجام خواهد داد. از سوی دیگر ترکیه که از بی‌تعهدی حفتر به شدت عصبانی شده به دنبال معتبر جلوه دادن تهدیدات خود است. بنابراین تا قبل از کنفرانس برلین حضور نظامی ترکیه در لیبی تشدید میشود. اردوغان پس از مذاکرات روسیه با بیان اینکه حفتر از مسکو فرار کرده است گفت:« اگر ژنرال حفتر به دولت لیبی، که جامعه بین المللی آن را به رسمیت شناخته، حمله کند، ترکیه درسی به او خواهد داد که هرگز فراموش نخواهد کرد. »
بنابراین طی روزهای آتی باید شاهد اهمیت نقش مسکو در معادلات لیبی باشیم که پوتین به صورت چراغ خاموش ،مدتهاست برای آن لحظه شماری میکند. آنکارا نیز علاوه بر حمایت از گفتگوهای سیاسی به دنبال گرفتن زهر چشمی از حفتر است تا بتواند در نشست برلین ازآن استفاده کند که این امر منجر به تشدید موقت درگیری های نظامی در لیبی طی روزهای آتی خواهد شد.
