الوقت- عربستان سعودی بودجه سال 2020 خود را با رقم 1.02 تریلیون ریالی (272 میلیارد دلاری) اعلام کرد. کسری بودجه عربستان در بودجه جدید رشد بیشتری داشته است. از سوی دیگر عربستان هنوز بلند پروازی های اقتصادی و نظامی را ادامه میدهد که با جزئیات بودجه جدید همخوانی ندارد.
رشد کسری بودجه عربستان
دولت عربستان قیمت نفت در بودجه جدید را اعلام نکرد اما براساس تخمین کارشناسان این بودجه با نفت ۶۲ تا ۶۳ دلار در هر بشکه و تولید ۹.۸ میلیون بشکه در روز بسته شده است. طبق پیش بینی ها درآمد عربستان در 2020، 833 میلیارد ریال خواهد بود. کسری بودجه سال 2020 به 187 میلیارد ریال معادل 6.4 درصد تولید ناخالص داخلی می رسد. کسری بودجه عربستان در چند سال گذشته با رشد غیر قابل پیش بینی مواجه بوده است. از سال 2011 کسری بودجه عربستان رو به افزایش گذاشته است. زنگ خطر کسری بودجه عربستان ازسال 2014 زده شده است.درسال 2015 این کسری بودجه به 38 میلیارد دلار رسید. ورود به جنگ یمن کسری بودجه عربستان را که در حالت بحرانی قرار داشت دو برابر کرد به گونه ای که که در سال 2016 به 87 میلیارد دلار رسید. افزایش نسبی قیمت نفت و افزایش صادرات نفت باعث شد تا این کسری بودجه در سال 2017 به 57 میلیارد دلار کاهش پیدا کند اما همچنان درنقطه بحرانی باقی بماند. با روی کارآمدن ترامپ و موج جدید ایران هراسی برای فروش تسلیحات به عربستان ، به یکباره کسری بودجه عربستان در رشد غیر قابل انتظار سه برابری به 131 میلیارد دلار در سال 2019 رسید که معادل 4.7 درصد تولید ناخالص داخلی بوده است.
چشم انداز اقتصادی عربستان و بودجه نفتی
اقتصاد عربستان هنوز به شدت به نفت وابسته است. حدود 90 درصد درآمد عربستان ازصادرات نفت فراهم میشود.پس ازشروع کسری بودجه عربستان از سال 2011 کارشناسان و متخصصین اقتصادی نتوانستند این کشوررا از باتلاق کسری بودجه سالیانه نجات دهند. افزایش صادرات نفت که به افزایش تولید اوپک منجر میشد در اثری معکوس باعث کاهش قیمت نفت میشد ودر یک تسلسل ، درآمدهای عربستان را ازمیزان مطلوب سالیانه کاهش میداد. نوسانات بودجه عربستان خطر شوک اقتصادی سال 1998 را دوباره زنده کرد . برای پرهیز از این شوک وهمچنین در رقابت با کشورهایی مثل امارات ،در سال 2016ولیعهد سعودی با افتتاح بیش از 80 پروژه تصمیم به ایجاد تحول عظیم اقتصادی درعربستان گرفت .این چشم انداز اقتصادی موسوم به 2030 ، با ایجاد یک صندوق مستقل و افزایش سهم بخش خصوصی در نظر دارد اتکای اقتصاد عربستان به نفت را کاهش دهد. یکی از پیشران های چشم انداز 2030 فروش5 درصد از سهام آرامکو در مرحله اول است. عربستان تاکنون 25 میلیارد دلار از ناحیه فروش سهام آرامکو سرمایه بدست آورده است اما تنها موفق به فروش یک ونیم درصد از سهام آرامکو شده که بخش اعظمی از این سهام نیز توسط خوانواده های متمول سلطنتی و با فشار حکومت خریداری شد. در بورس نیویورک و لندن انتظارات عربستان برآورده نشد. درچشم انداز اقتصادی سعودی ها تصمیم گرفتند درسال 2020 میزان اتکا به نفت را به میزانی کاهش دهند که حتی اگر قیمت نفت به 30 دلار رسید تاثیرمنفی بر اقتصاد عربستان نداشته باشد. اما این بلندپروازی به گونه ای با شکست مواجه شد که عربستان از ذکر قیمت نفت در بودجه 2020خودداری کرد.
اصلاح اشتباهات در بودجه جدید
پس از قرارداد 110 میلیاردی نظامی عربستان با آمریکا ،عربستان بیشترین سهم را در سال 2018 به میزان17.3 به بودجه نظامی و دفاعی اختصاص داد که یک رکورد تاریخی در بودجه های نظامی این کشوربود. این بودجه نظامی نسبت به سال 2009، 28 درصد افزایش داشت به طوری که عربستان را در ردیف چهارمین کشور با بیشترین بودجه نظامی در جهان قرار داد. رسانه های سعودی وسیاستمداران این کشور از این رتبه برای افزایش پرستیژ نظامی خود و ایجاد هراس در کشورهای منطقه نظیر قطر استفاده میکردند. با فروکش کردن هیجانات سیاسی عربستان متوجه تاثیرشدید بلندپروازی های نظامی در اقتصاد خود شده است. روز گذشته روزنامه «الشرق الاوسط»،گزارش داد بودجه نظامی تعریف شده عربستان در سال آینده میلادی نسبت به سال ۲۰۱۹ به میزان ۸ درصد کاهش یافته است.
عربستان سال گذشته بزرگترین بودجه خود را ارائه داد که درآن هزینه های دولتی7 درصد افزایش پیدا کرد.سعودی ها برای اصلاح امور اقتصادی در بودجه سال گذشته تصمیم به افزایش درآمدهای غیرنفتی به 77 میلیارد دلارگرفتند، به گونه ای که بدهی سال بعد 131 میلیارد ریال پیش بینی شد اما این پیش بینی ها محقق نگردید. اگر چه عربستان در رشد درآمدهای غیر نفتی تا حدودی موفق عمل کرد و به گفته وزیرامور مالی به میزان 14.4%، افزایش پیدا کرد، اما درآمد آرامکو 12 درصد کاهش یافت و کسری بودجه عربستان 42 درصد رشد کرد.
بن سلمان همچنان به متنوع کردن اقتصاد عربستان و اصلاح نظام اقتصادی این کشور اصرار دارد. او درجلسه کابینه در مورد بودجه با اشاره به صندوق ثروت ملی عربستان گفت:« ما قصد داریم به اجرای اصلاحات اقتصادی و متنوع کردن منابع درآمد ادامه دهیم. این اصلاحات شامل سرمایه گذاری دوباره درآمد های به دست آمده از سهام آرامکو از طریق صندوق سرمایه گذاری عمومی هم می شود». اوهمچنین تاکید کرد: :« بودجه سال 2020 در بحبوحه چالش‌ها، خطرات و سیاست‌های محافظه کارانه ای که اقتصاد جهان با آن روبروست بسته می شود و نیازمند انعطاف پذیری در مدیریت دارایی های عمومی است». اما مقامات سعودی تا کنون نتوانسته اند الگوی اقتصادی موفقی ایجاد کنند و همچنان نفت عامل مهم در نوسانات اقتصاد عربستان است یک دلیل مهم آن اینست که موجودت نظام فعلی عربستان برآمده از یک اقتصاد نفتی و رانتی است و نمیتواند اصلاحات اساسی مطابق با استانداردهای پذیرفته شده جهانی ایجاد کند.
گذشته از شعارهای پرطمطراق اقتصادی ، دولت سعودی درمنطقی ترین حالت انتظار دارد رشد تولید ناخالص داخلی در 2020 ، 2.3 درصد باشد در حالی که در 2019 ، 0.4 درصد پیش‌بینی شده بود. صندوق بین‌المللی پول در گزارش آبان ماه پیش‌بینی کرد که رشد اقتصادی عربستان سعودی تحت تاثیر افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، کاهش قیمت نفت به کمتر از برآوردهای پیشین برسد. براساس این پیش بینی نرخ رشد اقتصاد عربستان تا پایان سال جاری میلادی به ۰.۲ درصد برسد که ۱.۶ درصد کمتر از برآورد پیشین این نهاد خواهد بود. مانند سال گذشته عربستان تلاش میکند از محل درآمدهای غیر نفتی بخشی از بودجه خود را تامین کند؛محمد الجدعان وزیر دارایی گفت :«دولت بخش های غیرنفتی مانند گردشگری ، سرگرمی ، ورزش ، خدمات مالی وپشتیبانی ، را تقویت میکند.»
بخش دوم فعالیت اقتصادی عربستان جذب سرمایه کشورهای خارجی به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس است زیرا سرمایه داران کشورهای غربی به دلیل کارنامه منفی حقوق بشر عربستان، عدم شفافیت مالی وشرکت ریاض در جنگهای نیابتی سرمایه گذاری در عربستان را نوعی ریسک ارزیابی میکنند. با این حال تصویر بین المللی و منطقه ای عربستان و نحوه فعالیت این کشور در نهادهای منطقه ای که به دنبال تحکم و رهبری جهان عرب است، باعث میشود برنامه های جذب سرمایه های منطقه ای عربستان به نتیجه مطلوب نرسد.
