الوقت- هفته گذشته روسیه پایگاه 201 خود در تاجیکستان را به سامانه اس 300 مجهز کرد. این پایگاه نزدیکی مرز افغانستان قراردارد. همچنین مسکو یکی دیگر از سامانه های موشکی اس 300 در قلمرو قزاقستان مستقر کرده است. این اقدام روسیه سوالاتی در مورد کیفیت ونحوه اجرای استراتژی نظامی روسیه در آسیای مرکزی ایجاد میکند.
تهدیدات محیط امنیتی روسیه
ناامنی های جدید خاورمیانه از سال 2011 به بعد در تدوین دکترین‌های امنیت ملی روسیه بسیار تاثیرگذار بوده است. پس از سال 2014 مسکو در دکترین های امنیت ملی خود، استقرار و توسعه سامانه دفاع موشکی استراتژیک، اجرایی شدن دکترین ضربه جهانی آمریکا و طرح استقرار سلاح های هسته ای و متعارف با دقت بالا در فضا را به عنوان تهدیدات جدید ارزیابی کرد. با خروج آمریکا از پیمان منع موشکهای میانبرد هسته ای (INF)، این تهدیدات وارد مرحله جدیدتر حساس‌تری شده است زیرا امکان استقرارمجدد موشکهای زمین پایه میان برد هسته‌ای و متعارف و سکوهای پرتاب این موشکها از فاصله ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر برای موشکهای کوتاه برد و فاصله ۱۰۰۰ تا ۵۵۰۰کیلومتر برای موشکهای میانبرد برای آمریکا میسر می شود. یعنی آمریکا میتواند به نوعی روسیه را در محاصره این سکوهای استرانژیک قراردهد. از طرف دیگر آمریکا در گزارش 2018 پایگاههای نظامی(Base structure report, 2018) از ذکر تعداد و موقعیت پایگاههای خود در عراق و افغانستان خودداری کرده است. طبق برآوردهای مسکو، آمریکا برخلاف ادعای خروج از افغانستان، تعداد پایگاههای خود در این کشور را از 9 پایگاه به 13 پایگاه رسانده است. «ضمیرکابولوف » نماینده ویژه پوتین در افغانستان در ابتدای فروردین ماه امسال گفت:« روسیه نگران وجود پایگاههای نظامی آمریکایی در خاک افغانستان است که تاثیری هم بر پیروزی بر تروریسم در این کشور نداشته‌اند». به نظر او هدف روسیه از این پایگاه‌ها، کشورهای دیگر است.
تقویت سپر دفاعی در «خارج نزدیک»
علاوه بر پایگاهای آمریکا در افغانستان، استراتژی دفاع موشکی جدید آمریکا و همچنین استراتژی جدید فضایی ناتو به دنبال مهار سیستم موشکی روسیه در ابتدای حمله موشکی یا حملات ضد موشکی است. بنابراین امکان استفاده از قابلیت همزمان موشکی و رادار گریزی اف 35 در نزدیکی مرزهای روسیه و همچنین موشکهای زمین‌پایه برای مهار موشکهای فراصوت روسیه توسط آمریکا و ناتو وجود دارد.
روسیه برای دفع این چالش جدید شروع به استقرار اس 300 در کشورهای خارج نزدیک میکند. از اس 300 شش نوع وجود دارد که هرکدام قابلیتهای مختلفی دارند. ناتو هنوز نتوانسته در برابر «اس 300 پی ام یو» پرواز تهاجمی انجام دهد. اس 300 نوع PV نیز داری قابلیت مقابله با موشکهای بالستیک است و میتواند مهماتی را تا برد 400 کیلومتر پرتاب کند. در جمهوری آذرباییجان دو گردان اس 300 پی ام یو مستقر شده، و بلغارستان ده واحد اس 300 پی اس دارد. اما نوع اس 300 مستقر شده در قزاقستان اهمیت بیشتر پوشش این منطقه برای روسیه را نشان می دهد زیرا هدف اصلی آن سپر دفاعی در برابر آمریکا و ناتو است.
نوع سامانه ای که روسیه در پایگاه تاجیکستان نصب میکند FAVORIT است که دارای قابلیت سه گانه مقابله با موشکهای کروز، بالستیک و هواپیماهای جنگی را دارد و اهداف را از فاصله 400 تا 600 کیلومتری تشخیص میدهد. همچنین برای دفاع از تجهیزات بزرگ صنعتی، اداری و پایگاه های نظامی کاربرد داشته و اولین سیستم چند کاناله‌ای است که قادر است با هر مجموعه تا شش هدف را ردیابی کرده و تا دوازده موشک به آن شلیک کند. طبق برخی اظهارات مقامات روسی این سامانه میتواند تهدیدی جدی برای جنگنده هایی از نوع اف 35 باشد .
جلوگیری از نفوذ ناتو
در برابر کمربند امنیتی که مسکو در خارج نزدیک تا مرزهای افغانستان ایجاد کرده، آمریکا و ناتو تلاش می‌کنند با نفوذ در آسیای مرکزی و جلب نخبگان سیاسی این کشورها، عملا این کمربند امنیتی را از درون دچار دچار گسل و از هم گسیختگی کنند. در آخرین سال ریاست جمهوری اوباما، وی با هدف نفوذ در آسیای مرکزی پیشنهاد داد تا مذاکراتی به صورت منظم میان امریکا با قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان برگزار گردد. نام این طرح پلتفرم C5+1 نام گرفت، که به معنی همکاری پنج کشور آسیای مرکزی به علاوه ایالات متحده است. ترامپ همزمان با اعلام کاهش نفوذ درافغانستان به دنبال افزایش نفوذ در آسیای مرکزی برآمد و به نوعی در حال اجرای پلتفرم C5+1 است.
با انتخاب «قاسم ژومارت توکایف» به ریاست جمهوری قزاقستان ، آمریکا از این تغییر استفاده کرد و به سرعت «دیوید هیل» معاون امور سیاسی وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا را در مرداد ماه به قزاقستان فرستاد .میان دو کشور درموضوعات مربوط به مبارزه با تروریسم و روند بازیابی اقتصادی و اجتماعی افغانستان و توسعه مشارکت راهبردی ،موافقتنامه‌های امضا شد. پس از آن هیل راهی ازبکستان شد تا بدین وسیله نفوذ روسیه را در آسیای میانه تضعیف کند. از طرفی برخی از این کشورها با اجازه نفوذ به آمریکا به دنبال باج گیری از روسیه و کشورهای منطقه هستند.
بنابراین روسیه نیز تصمیم به همکاری های امنیتی جدیدی با کشورهای آُسیای مرکزی میکند از جمله اواخر شهریور با برگزاری رزمایش «سنتر-۲۰۱۹» در چندین منطقه نظامی و آب‌های ساحلی دریای خزر انجام داد که در آن ۱۲۸ هزار نیروی نظامی از کشورهای روسیه، چین، پاکستان، قرقیزستان، هند، قزاقستان، تاجیکستان و ازبکستان شرکت نمودند. همچنین روز پنج شنبه 9 آبان ، نشست وزرای دفاع کشورهای عضو سازمان «همسود» با مشارکت وزرای دفاع آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان در شهر «باکو» پایتخت آذربایجان برگزار شد و بر همکاری هایی در زمینه مقابله با تروریسم و هواپیماهای بدون سرنشین تاکید کردند. در این نشست چشم انداز همکاری های نظامی تا سال 2025 در نظر گرفته شد.
مجموع اقدامات روسیه نشان میدهد آسیای میانه برای روسیه اهمیت راهبردی دارد وروسیه به دنبال همکاری های معتبر تر امنیتی با این کشورهاست تا جلوی نفوذ آمریکا به بهانه همکاری های موازی امنیتی را بگیرد.
