الوقت- در حالی که موضوع کشیده شدن عرصه رقابت‌های نظامی و تسلیحاتی قدرتها به حوزه ماوراءجو زمین، در پی اقدام دولت ترامپ برای تشکیل ارتش فضایی، موجب نگرانی از تهدید بیشتر صلح و ثبات بین المللی شده است، پنجشنبه هفته گذشته وزرای دفاع ناتو دریک نشست دو روزه سیاست فضایی جدید ناتو را تصویب کردند. این سیاست کلی در مرحله اولیه برای تدوین یک استراتژی جامع و عملیاتی قرار دارد و نشست بعدی برای سند جامعتر در ماه دسامبر برگزار میشود. به نوشته رسانه های آلمانی در پایان سال جاری میلادی ناتو می تواند فضا را به عنوان یک منطقه عملیاتی مستقل اعلام کند .با این حال هنوز سوالات زیادی در مورد توانایی واقعی ناتو، میزان استفاده از فضا و پاسخ احتمالی رقبای بزرگی مثل چین و روسیه وجود دارد و سوال مهمتر آنکه آیا این اقدام ناتو عکس العملی در برابر توانایی های فضایی و ماهواره ای چین و روسیه است؟ یا همنوایی ناتو با راهبردهای امنیتی آمریکا؟
تغییرات محیط امنیتی
با توجه به تحولات و پیشرفت‌های تکنولوژیکی کشورهای مختلف، محیط امنیتی از ده سال گذشته که ناتو استراتژی سوم خود را تدوین نمود تا کنون تغییرات چشمگیری کرده است. پس از آنکه در سال 2007 چین یک ماهواره فضایی قدیمی خود را با شلیک یک موشک زمین پایه از بین برد نگرانی های جدیدی از قدرت فضابی چین درآمریکا ایجاد شد. چین در سال 1392 اولین موشک مافوق صوت جدید که موشک WU-14 را با برد هفت هزار و 680 مایل بر ساعت آزمایش کرد. در سال 2015 نیز اولین ماهواره سنجش از راه دور خود را توسط موشك ماهواره بر «لانگ مارچ C 3» به فضا فرستاد.
روسیه در اواخر دسامبر 2018 موشک مافوق صوت آوانگارد را آزمایش کرد که پس از ورود به جو زمین با سرعتی بیش از ۱۵٫۰۰۰ مایل (۲۴٫۰۰۰ کیلومتر) در ساعت به سمت هدف خود پایین می آید. همچنین اژدر «پوسایدون» با قدرت ویرانگر هسته ای از مسیر زیر آب میبتواند خود را به قاره ای دیگر برساند. موشک کروز هسته ای Buresvestnik نیز می تواند روزها و هفته ها در پرواز باشد و با یک دور کامل دور زمین خودرا به هدف برساند. با این حال دبیر کل ناتو حین اعلام سیاست فضایی جدید گفت ما آینه آنچه روسیه انجام میدهد نیستیم. ما یک رقابت تسیلحاتی جدید نمی‌خواهیم اما در عین حال ما باید به حفظ بازدراندگی و دفاع معتبر ادامه دهیم. روسیه همچنان این فرصت را دارد تا پیمان INF را نجات دهد و متحدان این پیام را در نشست قریب الوقوع شورای ناتو-روسیه به مسکو ابلاغ خواهند کرد.
سیاست فضایی ناتو
یکی از بهانه های مهم اروپا برای سیاست فضایی جدید حفاظت ازماهواره ها و جلوگیری از اختلال آنهاست. دبیر کل ناتو در این زمینه گفت فضا بخشی از زندگی روزمره ما است و در حالی که می تواند برای مقاصد صلح آمیز استفاده شود، همچنین می تواند برای تجاوز استفاده شود. او گفت ماهواره ها می توانند مسدود ، هک شده و یا تسلیح شوند و تاکید کرد سلاح های ضد ماهواره می‌‍توانند ارتباطات را نقض کنند، بنابراین مهم است که ما هوشیار و انعطاف‌پذیر باشیم. موشکهایی که از زمین ماهواره در حال گردش را هدف قرار میدهد با نام «هم مدار» شناخته میشوند.
ادراک ناتو از تهدیدات فضایی تحت تاثیر معمای امنیتی آمریکاست. سال گذشته مایک پنس، معاون رئیس جمهوری آمریکا گفت چین و روسیه مدتی است روی لیزرهای هوابرد و موشکهای ضد ماهواره کار می‌کنند و آمریکا باید توان مقابله با این فناوری‌ها را داشته باشد. از طرف دیگر ترامپ به اعضای ناتو فشار می آورد که هزینه‌های نظامی ناتو را به دو درصد تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهند. درنشست اخیر بروکسل یکی از مقام‌های ناتو گفت نگرانی ناتو از رفتارهای تهاجمی چین و روسیه است.بنابر تحقیقات بنیاد «سکیور ورلد» (Secure World) که امکانات نظامی در فضا را ثبت میکند، چین، روسیه و آمریکا سلاحهایی را آزمایش کرده‌اند که می‌‍توانند ماهوارهها را نابود کنند .
گزارشی که در آخرین به روز رسانی اتحادیه «دانشمندان نگران» (UCS) ماهواره‌های قابل استفاده در مدار تا پایان آوریل سال 2018، تعداد 1980 ماهواره فعال است که نسبت به سال گذشته 13.92 درصد افزایش یافته است. طبق این گزارش ، تعداد 826 ماهواره تجاری، 523 ماهواره دولتی، 399 ماهواره نظامی و 138 ماهواره غیرنظامی هستند آمریکا803 ، چین با204ماهواره، روسیه 142، ژاپن 56 و بریتانیا 42، بیشترین تعداد ماهواره را دارند..همچنین 278 ماهواره (14.6 درصد) برای مصارف چندگانه مورد استفاده قرار می‌گیرند. ناتو در حال حاضر از هفت ماموریت وعملیات وابسته به فضا استفاده میکند: 1- برقراری ارتباط در عملیات و مأموریت های نظامی، به عنوان مثال بین فرمانده و نیروهای آنها؛ 2-تهیه هشدار اولیه از طریق شناسایی نقطه های داغ پرتاب موشک بالستیک - در نتیجه، افزایش زمان در دسترس برای پاسخ به یک تهدید آینده؛ 3-ارائه یک مکان دقیق برای حملات هدفمند؛ 4-ارائه تصویری از اهداف، به منظور مشاهده، تشخیص و تجزیه و تحلیل وضعیت آنها (آگاهی وضعیت)؛ 5-ارائه موقعیت‌یاب برای هدایت سلاح؛ 6-فراهم کردن زمان برای برقراری ارتباط امن؛ 7-نظارت بر فضا مثل پیش بینی آب و هوا.
با این حال هیچ کدام از این قابلیتها در برابر حملات سایبری و فضایی مقاوم نیستند اگر چه اروپا سیستم موقعیت یاب گالیله را به جای جی پی اس ـآمریکایی راه اندازی کرده و گامی در استقلال از قابلیتهای فضایی آمریکا برداشته است اما همچنان در زمینه دفاع فضایی به آمریکاوابسته است. سیاست فضایی جدید ناتو از یک سردرگمی در تعریف اصول و چارچوب دفاع فضایی بین اعضا، میزان وابستگی به راهبردهای فضایی آمریکا، بازدارندگی در برابر روسیه و چین و قابلیت شمول یا عدم شمول ماده 5 لیسبون در دفاع فضایی رنج می برد. با توجه به اینکه این سیاست جدید تا حد بسیار زیادی تحت تاثیر راهبرد دفاع فضایی آمریکاست و ارتش فضایی آمریکا نیز فعلا در مرحله ایجاد قابلیت رهگیری و انهدام موشکهای تهاجمی فراصوت قرار دارد، سیاست فضایی ناتو نیز در خوش بینانه‌ترین حالت از این حد نمیتواند عبور کند و تا رسیدن به یک راهبرد جامع و عملیاتی راه طولانی در پیش دارد .
