الوقت- طي یک سال گذشته رسانه های منطقه ای و بین الملی خبرهایی مبني بر حضور شهروندان آسیای مرکزی و قفقاز در بین نیروهای داعش در عراق و سوریه داده اند. به عنوان نمونه «نصرت نظراف» شاخه تاجیکی داعش را در سوریه هدایت می كند و « گلمراد حلیم اف» فرمانده سابق پلیس ویژه وزارت کشور تاجیکستان به داعش پيوست. در این بین هر چند آمار دقیقی از شهروندان آسیای مرکزی و قفقاز در گروهک تروریستی داعش وجود ندارد؛ اما افزايش حضور شهروندان کشورهای منطقه مذكور و نيز تشديد حضور اخیر داعش در نزدیکي مرزهای آسیای مرکزی؛ برخي كشورهاي منطقه را نگران كرده است.
هم چنين طي ماه های اخير؛ مناطق استاني شمال و شمال شرق افغانستان با حضور بي شماري از جنگجویان مواجه گرديد. مبارزين مسلح داعيه خلافت اسلامي؛ چچنی، ازبکي، تاجیکي و گروههايي نظير تحریک طالبان پاکستان؛ لشکر طییبه؛ حرکت اسلامی ازبکستان؛ در نواحي : فاریاب – سرپل- قندوز- جوزجان - سمنگان افغانستان و نيز مناطق هم مرز با كشورهاي آسیای مرکزی (استان هاي بدخشان- تخار- قندوز- بلخ- جوزجان- فاریاب– بادغیس ) حضور فعالی داشته اند و حتي در مرزهای افغانستان با تاجیکستان و تركمنستان، فعالیت شبه نظامیان مذكور با حمل پرچم های سیاه داعش مشاهده گرديده است.
تحليل رويداد
خطر داعش در آسیای مرکزی عامل جدیدی است که بر مبنای تهدید گسترش افراط گرایی از افغانستان توسعه می یابد و از طريق مرزهای افغانستان به کشورهای آسیای مرکزی انتقال داده مي شود. در این روند هدف داعش انتشار و انتقال به مناطق پیرامونی افغانستان؛ آسیای مرکزی؛ قفقاز؛ و منطقه سینکیانگ چين است. در واقع؛ ناامنی شمال افغانستان را می‌توان در گستره وسیع راهبردهای غرب به رهبري آمریکا در برابر روسیه وکشورهای هم سو و نزدیک به آن تلقي كرد. چنانچه از اولویت‌های کشورهای غربی به رهبري آمريكا و نيز هم سويان منطقه اي و عربي اش؛ به حاشيه راندن روسيه از منطقه آسياي مركزي و قفقاز؛ تضعيف موقعيت و منزوي ساختن روسيه از كشورهاي متحد و هم سو؛ از طريق تضعیف و ناامن کردن آسياي مركزي و قفقاز با توسل به جريانهاي افراط گرا ( مذهبي و قومي ) است.
روس‌ها براین باورند که حضور اتباع آسیای مرکزی در ترکیب داعش و فعالیت در مناطق شمالی افغانستان می‌تواند به منظور تحقق اهداف ژئوپلتیکی آمریکا در آسیای مرکزی و مجاورت مرزهای جنوبی روسیه از طریق دهلیز افغانستان را فراهم کند. از منظر روسیه؛ اينك خطر داعش و جریان های هوادارش برای کشورهای آسیای مرکزی مهم و نگران كننده است . بنا براین دیدگاه؛ تروریست هایی که در کشورهای حوزه آسیای مرکزی جذب می شوند، ممکن است برای انجام عملیات در همین منطقه مورد استفاده قرار گیرند و دیگر به سوریه یا عراق اعزام نشوند و یا پس از آموزش به منطقه برگردند. از سويي؛ با توجه به انتشار پیام های تهدیدآمیز داعش در سطح فضای مجازی، علیه کشورهای آسیای مرکزی ؛ احتمال انجام اقدامات تروریستی از سوی اسلامگرایان افراطی در این کشورها افزایش خواهد يافت.
نگراني هاي مسكو
طي ماه اخیر دو رخداد مهم:
1- تهدید داعش برای آسیای مرکزی
2- تحولات سیاسی نوین در ارمنستان
موجب واکنش هایی از سوی مقامات روسیه شده است.
موقعیت آسیای مرکزی و قفقاز به عنوان حیاط خلوت روسیه؛ از سوي غرب به عنوان رقيب اصلي ژئوپليتيك روسيه؛ همواره مورد تهديد قرار دارد و با اهرم هاي جريانهاي افراط گرايانه ( قومي – مذهبي ) و «انقلاب رنگی » مد نظر است. در واقع؛ حکومت های اقتدارگرا و رهبران مستبد در کشورهاي مذكور؛ با توجه به ضعف های گوناگون آن ها؛ به عنوان زمينه سازان اجتماعي شورش؛ امكان دارد تحت تاثير طرح هاي غرب واقع شوند و با صدمات گسترده ای مواجه گردند.
در رخدادهای اعتراضی مردم ارمنستان علیه افزایش قیمت برق در هفته نخست، رسانه های روسی بارها خطر طرح انقلاب‌های رنگی با هدف راه‌اندازی هرج و مرج در کشورهای آسیای مرکزی را مد نظر قرار دادند. در اين خصوص؛ رئیس کمیته بین المللی شورای فدراسیون روسیه، ناآرامی در ارمنستان به عنوان نشانه ای از “انقلاب رنگی” دانست و برخی قانونگذاران روسیه نيز تظاهرات در خیابان های پایتخت ایروان را مرحله اول انقلاب رنگی شبیه اوکراین، گرجستان و قرقیزستان دانستند.
البته دراین بین هر چند برخی صاحب نظران ریشه اصلی اعتراض های مردمی در پایتخت ارمنستان را فقر گسترده، آشفتگی و اوضاع نابسامان اقتصادی مردم، ناامنی شغلی و بیکاری گسترده می د انند. اما از نگاه کرملین همه انقلاب های رنگی با توجه به همین سناریو ها توسعه یافته است و ارمنستان در برابر آن بیمه نیست. از اين روي مسکو نمی خواهد معترضان ارمنستان از مسير مطالبات اجتماعی و عبور کرده و به سمت اهداف نامعلوم و مبهم سیاسی و استعفای دولت ها و انقلاب رنگی؛ در مهم ترین پایگاه مسکو در قفقاز جنوبی حرکت کنند. روسيه و ارمنستان از متحدان استراتژیک عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، کشورهای مستقل مشترک المنافع ( CIS ) ؛ آوراسیا؛ گمرک؛ اتحادیه اقتصادي؛ هستند و روسیه بزرگترین شریک تجاری ارمنستان است و بیش از دو میلیون ارمنی مهاجر در روسیه زندگی می کنند.
مسکو معتقد است كه نوع رویکرد اخير آمریکا در منطقه ؛ نگاه واشنگتن به تحولات اخیر در ارمنستان؛ رویکرد سفارت آمریکا در ايروان؛ عملكرد سازمان های هدایت کننده اعتراض ها ؛ همگي نمودهایی از آغاز انقلاب رنگی در ارمنستان را نمايان ساخته اند.
با لحاظ رقابت هاي بين المللي هميشگي منافع و قدرت در جهان؛ توطئه هاي غرب؛ مسكو سعي دارد تا با اتخاذ سیاست هایی در سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی؛ در مقابل حضور داعش و نیروهای هوادار آن و هم چنین رویکردهایی نظیر بروز خطر انقلاب رنگی در کشورهای هم سو؛ ايستادگي و مقاومت كند. در این راستا طي رویکردهایی نظير «حمایت از اسلام سنتی، تجهیز متحدان در منطقه، جلوگیری از تامین بودجه و کمک مراكز اسلامی عربی؛ مدني غربی و سازمان های اطلاعاتی؛ هماهنگی امنیتی بیشتر با کشورهای همسايه؛ نگاه جدید و عميق سازمان هایی چون امنیت جمعی و شانگهای بر روند تحرکات جريانهاي افراط گرايانه؛ برگزاری رزمایش ها در مناطق مرزی با افغانستان؛ تصمیم به اعطاء ۲۰۰ میلیون دلار وام به ارمنستان و نيز اعطای امتیازهایی ديگر»، از یک سو کشورهای آسیاي مرکزی را در مقابل داعش در حاشیه امن قرار دهد و از سوی دیگر؛ خطر بروز انقلاب رنگی در کشورهای آسیای مرکزی و متحدان قفقازی خود را کاهش دهد.
