سفر روحانی به عراق گام مهمی در تقویت همکاری های اقتصادی و سیاسی و امنیتی دو کشور در آینده و دیدار با مراجع دینی عراقی عاملی مهم در تحکیم پیوندهای هویتی و فرهنگی و مذهبی میان دو ملت خواهد بود
الوقت- حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران فردا بیست اسفند در سفری حائز اهمیت عازم بغداد خواهد شد تا با مقامات عالی رتبه عراقی در مورد موضوعات مختلف دوجانبه و منطقه‌ای به گفتگو بپردازد. سفیر ایران در عراق اعلام کرده است که در این سفر سه روزه که اولین دیدار روحانی از عراق در مقام ریاست جمهوری می باشد یک هیئت بزرگ اقتصادی و سیاسی وی را همراهی خواهند کرد. در اظهارات مقامات سیاسی دو کشور پیش از انجام این سفر، بر تأثیرات مهم این رویداد در ارتقای روابط دوجانبه در سطوح مختلف و همچنین گسترش همکاری‌ها و کاسته شدن از سطح تنش‌ها در سطح منطقه تأکید شده است.
گسترش همکاری‌های اقتصادی
همکاری‌های اقتصادی بخش مهمی از روابط ایران و عراق پس از سقوط رژیم بعثی را تشکیل می‌دهد و در طول کمتر از دو دهه گذشته ایران اکنون به اولین شریک تجاری عراق تبدیل شده و از طرف دیگر بغداد به دومین مقصد صادرات غیرنفتی ایران با صادرات 8 میلیارد و 750 میلیون دلاری می‌باشد.
عراق یکی از مهمترین مراکز سرمایه‌گذاری در دنیا شناخته می‌شود. گسترش مناسبات دیپلماتیک و اقتصادی با عراق، اهمیتی استراتژیک در سیاست‌های امنیتی، منطقه‌ای و بین‌المللی ایران دارد. موضوعی که البته در رقابت دیگر بازیگران خارجی همچون آمریکا و اخیرا عربستان سعودی صورت می‌گیرد که به دنبال کاهش نفوذ ایران در عراق هستند.
حسن روحانی در آبان ماه امسال در جریان سفر برهم احمد صالح رئیس جمهوری عراق به تهران از تلاش برای دست‌یابی به حجم 20 میلیارد دلار تجارت میان دو کشور در آینده سخن گفت و اکنون نیز حضور شمار زیادی از تجار در هیئت همراه و در مرکزیت قرار داشتن موضوعات اقتصادی در مذاکرات با مقامات عراقی نشان دهنده حرکت دو طرف در مسیر اجرایی کردن این هدف می‌باشد.
گسترش روابط اقتصادی با همشایگان بویژه عراق از جهت دیگری نیز در مقطع کنونی برای تهران حائر اهمیت است و آن نقش گسترش تجارت با عراق در بی‌تأثیر کردن تلاش های کاخ سفید برای محدود کردن صادرات ایران از طریق تحریم‌های ارزی- بانکی و نفتی می‌باشد. با وجود تلاش‌های مقامات آمریکایی برای مجبور کردن بغداد به همراهی با سیاست‌های تحریمی علیه تهران مقامات، شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی عراق طی ماه‌های گذشته بارها از عدم همراهی با واشنگتن در موضوع تحریم‌های ضد ایرانی تأکید کرده‌اند. مبادله با ارزهای محلی یکی از راه‌های دور زدن تحریم‌های آمریکا بوده است. بانک مرکزی عراق در آبان ماه امسال اعلام کرد که پرداخت پول گاز ایران با دینار عراق صورت خواهد گرفت. در همین رابطه ایرج مسجدی سفیر ایران در عراق نیز 27 ابان ماه گفت: با توجه به مشکلات پیش آمده در مبادلات بانکی به صورت دلار، پیشنهاد مشترک استفاده از دینار عراق یا صادرات و واردات به صورت تهاتری است.
رسیدگی به مسائل مرزی و امنیتی
مسائل امنیتی و رسیدگی به برخی موضوعات مرزی با سابقه از دیگر برنامه‌های کاری هیئت ایرانی در مذاکرات با مقامات عراقی اعلام شده است. ایران و عراق دارای بیش از 1400 کیلیومتر مرز خاکی و آبی هستند که این همکاری‌ها برای حفظ امنیت مرزها و برخورد با تهدیدات بالقوه و بلفعل مشترک را ضروری می‌سازد. یکی از مهمترین موضوعات امنیتی برای دو کشور در حال مبارزه با تروریسم بویژه بازگشت داعش و حضور نیروهای خارجی در خاک عراق است.
ایران جز اولین کشورهایی بود که به دلیل رویکرد اصولی مبارزه با تروریسم تکفیری در منطقه برای مبارزه با داعش در کنار ملت و دولت‌های عراق و سوریه قرار گرفت و در پی این همکاری‌ها خلافت داعش در عراق با فتح موصل در سال 2017 به پایان رسید. در حال حاضر اما تهدید داعش به تحرکات هسته‌های زیرزمینی، مخفیانه باقی مانده از این گروه تروریستی محدود شده که از جمله امنیت راه های مواصلاتی و مناطق مرزی با سوریه را کاهش داده‌اند. موضوعی که البته با حمایت خارجی از سوی آمریکا برای مخدوش کردن کریدور امنیتی تهران- بغداد- دمشق صورت می گیرد. از طرف دیگر مبارزه گروه های بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) با باقی ماندگان داعش تحت شعاع گسترش تحرکات آمریکا در مرزهای عراق با سوریه در ایجاد پایگاه‌های متعدد قرار گرفته است. موضوعی که با سخنان ترامپ در زمینه تلاش برای گسترش حضور نظامی در عراق به منظور تحت فشار قرار دادن ایران موجب تشدید خشم مجلس و دولت عراق از این اقدامات غیرقانونی آمریکا گردید. بااین حال اکنون به نظر می‌رسد حضور نیروهای خارجی و جلوگیری از مداخلات خارجی در عراق بخشی از مذاکرات روحانی با مقامات عراقی خواهد بود.
بخش دیگری از سفر روحانی مربوط به رسیدگی به مسائل مرزی بویژه اجرایی کردن مفاد توافق الجزایر اعلام شده است. آنچه که مناقشات مرزی دو کشور ايران و عراق در رودخانه اروند رود (که در عراق شط العرب خوانده می شود) توصيف می‌شد در سال ۱۹۷۵ ميلادی به امضای قراداد الجزایر ختم شد که در آن حدود مرزهای دو کشور تعيين شد که به دلیل حمله صدام به ایران و سپس حمله عراق به کويت و شروع جنگ دوم خليج فارس مسئله لايروبی آن برای عبور کشتی ها، به جايی نرسيد و لاينحل باقی ماند و اولین مذاکرات دو کشور در مورد اجرای این بند از معاهده از سال 1386 شروع شد که در اسفند 1397 بر روی انجام عمليات هيدروگرافی مشترک و بررسی موقعيت کشتی‌های غرق شده در اروند رود و نيز راه‌اندازی مجدد دفتر مشترک هماهنگی (CBC) توافق کردند اما موضوع عملیاتی شدن آن تاکنون نیز ادامه داشته است.
رودخانه اروند برای کشور عراق اهميتی بسيار استراتژيک دارد چرا که راه دستيابی عراق به خليج فارس را تسهيل می کند. لایروبی این رودخانه با هدف فراهم شدن امکان عبور کشتی های پهن پیکر از این رودخانه و رسیدن آنها به بنادر “المعقل “و “ابوفلوس” عراق صورت می گیرد و برای ایران نیز فواید اقتصادی بویژه برای شهرهای بندی همچون آبادان و خرمشهر خواهد داشت.
الگوی روابط استراتژیک تهران – بغداد برای منطقه
روابط ایران و عراق به دلیل اشترکات فرهنگی- تاریخی و سیاسی نمونه بسیار بارزی از اتحاد استراتژیک میان کشورها در منطقه غرب آسیا بر مبنای دموکراسی، حفظ استقلال و احترام متقابل می‌باشد. عراق امروز یکی از کشورهایی است که با گذراندن توطئه های خارجی مختلف از تروریسم تا تجزیه طلبی به وزنه مهمی در معادلات تعیین آینده نظم سیاسی- امنیتی منطقه غرب آسیا تبدیل شده است. از سوی دیگر این کشور به دلیل هویت عربی از دیرباز نقش مهمی در سازمان‌ها و نهادهای عربی همچون اتحادیه عرب دارا بوده است و اکنون نیز به عنوان بخشی از بلوک خارج کردن این اتحادیه از سیطره کشورهای حاشیه خلیج فارس و تلاش برای ایجاد فضای گفتگو و مفاهمه به منظور حل اخنلافات میان ایران و برخی کشورهای عربی را بازی می‌کند. این موضوعات طبیعتاً از جمله دلایل توجه دولت ایران به نقش منطقه‌ای عراق می‌باشد همانگونه که طی روزهای گذشته محمد جواد ظرف وزیر خارجه ایران بر آن تأکید کرده بود.
در مجموع باید اذعان کرد سفر روحانی به عراق گام مهمی در تقویت همکاری های اقتصادی و سیاسی و امنیتی دو کشور در آینده و دیدار با مراجع دینی عراقی عاملی مهم در تحکیم پیوندهای هویتی و فرهنگی و مذهبی میان دو ملت خواهد بود.
