الوقت - با گذشت بیش از یک ماه از توافق سیاسی میان ترکیه و روسیه بر سر موضوع آزادسازی ادلب و آینده این استان در شمال کشور سوریه، تا کنون پیشرفت ملموسی در عرصه معادلات میدانی اتفاق نیافتاده است. در واقع گروههای تروریستی حاضر در ادلب نه تنها حاضر به ترک مناطق تحت کنترل خود نشده، بلکه حاضر به بر زمین گذشاتن سلا‌های سنگین و نیمه سنگین خود نیز نیستند. با وجود این، امروز -شنبه- سران چهار کشور ترکیه، آلمان، روسیه و فرانسه در استانبول در نشستی مشترک برای پرداختن به مساله سوریه و به طور خاص موضوع ادلب حاضر شده‌اند. بررسی ابعاد و نتایج احتمالی این نشست و نیز تحولات استان ادلب مساله‌ای است که «الوقت» آن را در گفتگو با سید هادی سید افقهی، کارشناس مسائل غرب آسیا، مورد بحث و گفتگو قرار داده است.
توافق میان ترکیه و روسیه قابل اجرایی شدن نیست
سید هادی سید افقهی در ارزیابی روند اجرایی شدن توافق بر سر ادلب که بیش از یک ماه از آن می‌گذرد بر این باور است که روند توافق بر اساس روندی که تعیین شده بود در نتیجه دلایل مختلف تا کنون اجرایی نشده است. اگر دست‌های پشت‌پرده در جریان توافق ادلب مورد توجه قرار گیرد آن‌گاه متوجه خواهیم شد که چرا توافق روسیه و ترکیه بر سر ادلب ناکام مانده است. بازیگران داخلی عرصه ادلب را می‌توان شامل نیروهایی همچون جبهه‌التصره، احرار الشام، جیش الحر و دهها گروه تروریستی دیگر دانست که هر یک از آنها اهداف و برنامه خاص خود را دنبال می‌کند.
وی در ادامه تاکید کرد: «در عرصه خارجی مساله بسیار پیچیده‌تر است و بازیگران خارجی‌ای که در مساله ادلب حضور دارند، اساسا در تقابل و تضاد آشتی‌ناپذیر با یکدیگر قرار می‌گیرند. برای نمونه نگاه ایران، روسیه و دولت سوریه در ادلب بر این مبنا است که به مرور باید این منطقه خلع‌سلاح شود و شهروندان به محل اصلی سکونت خود بازگشته و موضوع بازسازی این استان مطرح شود اما نگاه کشورهای آمریکا، ترکیه و حتی برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، قطعا در تضاد با رویکرد محور دیگر است. بنابراین، آنچه که با عنوان توافق میان ترکیه و روسیه بر سر ادلب سطحی از این خوانش ناهمگون است. دولت ترکیه به هیچ عنوان قصد ندارد موضوع ادلب را مجددا به دمشق واگذار کند و تلاش می‌کند مطالبات راهبردی خود همچون موضوع کردها، مسائل اقتصادی و ایفای نقش در آینده سوریه را برای خود حفظ کند.»
این کارشناس مسائل غرب آسیا در ادامه افزود: «در عرصه عمل نیز شاهد بودیم که وعده‌های اردوغان به ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در ارتباط با خلع سلاح گروههای تروریستی در ادلب، اجرایی نشده است. در واقعف گروههای تروریستی جبهه النصره و تحریر الشام زمانی که با قاطعیت اعلام کرده‌اند حاضر به پذیرش خلع سلاح نیستند و مناطق مشخصی که بین ترکیه و روسیه تعیین شده را تخلیه نخواهد کرد، چگونه می‌توان از حل مساله ادلب و توافق بر سر آن سخن به میان آورد.»
ترکیه عامل اصلی حفظ قدرت و جایگاه جبهه‌النصره در ادلب
افقهی در ادامه گفته‌های خود در ارتباط با منافع و خواست‌های متعارض بازیگران ادلب تاکید می‌کند: «ترکیه در مقام بازیگری تاثیرگذار در عرصه ادلب، تا کنون نشان داده که به هیچ عنوان بازیگری قابل اعتماد نیست و در مراحل مختلف شاهد کارشکنی آنکارا در شمال سورسه بوده‌ایم. آمریکا در مقام یکی دیگر از بازیگران دخیل در بحران سوریه، نیز اهداف متفاوتی را برای ایفای نقش فزاینده در معادلات دنبال می‌کند. علاوه براین، ورود بازیگران اروپایی همچون فرانسه و آلمان به عرصه مذاکرات پیرامون آینده ادلب، معادله را بیش از پیش پیچیده‌تر و غیر قابل‌حل‌تر کرده است.»
وی در ادامه افزود: «ربط دادن مساله عدم اجرایی شدن توافق ادلب به کارشکنی گروههای تروریستی تا حدود زیادی تقلیل مساله است؛ زیرا کنترل این گروهها برای ترکیه به آسانی در دسترس می‌باشد. آنکار با ایجاد دیواری دروغین میان تروریست‌های جبهه النصره و نیروهای تحت حمایت خود همچون احرار الشام و جیش الحر که آنها را میانه رو می‌داند، مانعی بزرگ را در مبارزه با تروریست ایجاد کرده است. در واقع، جبهه النصره به عنوان نیرویی که 70 درصد محدوده سرزمینی ادلب را تحت کنترل دارد، نه ترکیه با آنها وارد جنگ می‌شود و نه به دولت سوریه اجازه مقابله با آنان را می‌دهد.»
نشست چهارجانبه استانبول، نتایج خاصی را به همراه ندارد
این کارشناس مسائل غرب آسیا در ارتباط با رایزنی‌های ممکن و نتایج محتمل نشست امروز کشورهای ترکیه، آلمان، روسیه و فرانسه در شهر استانبول، بر این باور است که چند قرائت مختلف در این زمینه مطرح است. اولین قرائت این است که روس‌های برای حل آسان‌تر موضوع ادلب قصد دارند دیدگاه و موضع‌گیری آلمان و فرانسه را به خود نزدیک کرده و این دو کشور را در کلیه مسائل سوریه از آمریکا جدا کنند. با این وجود، این قرائت را می‌توان تا حدودی ضعیف ارزیابی کرد؛ قرائت جدی‌تر این است که ترکیه از این دو کشور برای قوی‌تر کردن مواضع خود در برابر محور ایران، روسیه و دمشق بهره می‌گیرد تا قدرت چانه‌زنی خود را بالا ببرد. قرائت سوم این است که آلمان و فرانسه در مقام نمایندگان آمریکا در نشست چهارجانبه حاضر شده‌اند. بر اساس این قرائت آمریکا را می‌توان حاضرِ غایب نامید. هر آنچه برلین و پاریش مطرح می‌کنند را می‌توان مواضع آمریکا دانست.
وی در ادامه تاکید کرد: «با در نظر گرفتن تمامی قرائت‌ها، به نظر می‌رسد در نشست چهارجانبه استانبول، بیانیه‌ای مشترک در ارتباط با هماهنگی‌های سیاسی و آینده کشور سوریه صادر شود اما آنچه حتمی بوده این است که تصمیم‌گیری مهمی از این نشست بیرون نخواهد آمد.»
کلید آینده حل مساله ادلب در دستان مسکو است
سید هادی سید افقهی در بخش پایانی اظهارات خود در ارتباط با چشم‌انداز پیشروی مساله ادلب تصریح کرد: «اگر فشارهای ایران، روسیه و دمشق برای آزادسازی ادلب بیشتر شود، احتمالا اردوغان از مواضع خود کوتاه می‌آید و اجازه عملیات نظامی علیه مواضع تروریست‌ها را صادر می‌کند یا اینکه بر این گروهها برای واگذاری مناطق تحت کنترل، فشار جدی وارد می‌کند. مساله دوم که باید مورد توجه قرار گیرد در ارتباط با نقش روسیه در ادلب است. روس‌ها در شرایط کنونی در ادلب گشت نظامی دارند و می‌توانند آینده معادله را در جهت حل سیاسی یا حل نظامی در یک مقطع زمانی خاص پیش ببرند. نوع کنش روس‌ها به طور حتم می‌تواند تعیین کننده معادلات باشد.»
