کلید گشودن بن بست صلح در افغانستان بازگرداندن این گفتگوها به مرزهای داخلی افغانستان و ایجاد گفتگوهای افغان-افغان در خاک افغانستان است. گفتگوهایی که تا کنون در خارج از خاک افغانستان دنبال شده و نتیجه‌ای در بر نداشته است.
الوقت- عربستان طی دو روز گذشته میزبان نشستی تحت عنوان "کنفرانس بین المللی علمای مسلمان برای ایجاد صلح و ثبات در افغانستان" بوده است که گفته شده با شرکت بیش از 100 شخصیت از کشورهای مختلف در شهر جده و مکه مکرمه برگزار می‌شود.
در عین حال شورای صلح افغانستان اعلام کرده علمای شرکت کننده در این اجلاس نه به عنوان نماینده کشورشان بلکه به خاطر تاثیرگذاری و شهرت‌شان در این نشست دعوت شده‌اند.
با این حال انتقادات علیه این نشست و نتیجه بخش بودن آن قابل توجه است.
نشست پرحاشیه عربستان به خرج افغانستان
اگرچه عربستان اعلام کرده که میزبان اجلاس دو روزه سازمان همکاری اسلامی با محوریت مسئله جنگ افغانستان و با عنوان "سازش در اسلام، نقش علما در صلح و ثبات افغانستان" می‌باشد، اما به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از هزینه‌ها و تدارک این نشست از سوی دولت کابل تامین شده است.
این موضوع را اکرم خپلواک، رئیس دبیرخانه شورای عالی صلح افغانستان نیز تائید کرده و گفته است که بخش عمده سازماندهی و تدارکات این نشست بر عهده دولت افغانستان بوده است.
از سوی دیگر نشست صلح افغانستان دارای غایبان بزرگی نیز بود که در جای خود اعتبار این نشست را با تردید بیشتری روبرو ساخت.
با وجود آن که قرار بود در این نشست وضعیت صلح دولت مرکزی و گروه طالبان مورد بررسی قرار گیرد، اما گروه طالبان با انتشار پیامی و در انتقاد از برگزاری چنین نشستی، آن را نمایشی و فرمایشی از سوی آمریکایی ها خوانده که انحراف افکار عمومی از موضوع اصلی یعنی اشغال افغانستان توسط آنها را دنبال می کند.
در میان کشورهای همسایه افغانستان نیز نه از پاکستان و نه از ایران به عنوان دو همسایه اصلی کابل نمایندگان قابل توجهی حضور نداشتند و تنها روحانی که از پاکستان در این اجلاس شرکت کرد، فردی بنام قبله ایاز به عنوان رئیس شورای نظارت اسلامی پاکستان بود که چهره‌ای تقریبا ناشناخته و درجه چندم به شمار می‌رفت.
براین اساس غیبت اعضای طالبان به عنوان طرف اصلی دولت در مذاکرات صلح و همچنین حضور کمرنگ همسایگان افغانستان در نشست عربستان بیش از هر مسئله دیگری اعتبار و نتایج این نشست را زیر سوال خواهد برد.
نشست آمریکایی عربستان در مورد افغانستان
یکی از موضوعاتی که در ارتباط با نشست صلح افغانستان در عربستان کمتر به آن توجه شد، سفر غیرمنتظره و ناگهانی وزیرخارجه آمریکا به کابل یک روز قبل از برگزاری نشست عربستان بود.
نشست صلح افغانستان از روز سه شنبه کار خود را به مدت دو روز در عربستان آغاز کرد، اما یک روز قبل از آغاز این نشست مابک پمپئو در سفری از پیش اعلام نشده به کابل و در دیدار با اشرف غنی از آمادگی واشنگتن برای پیوستن به گفتگوهای صلح خبر داد. این سفر، اولین دیدار پمپئو از افغانستان پس از ورودش به وزارت خارجه آمریکا بود اما از آنجا که یک روز قبل از سفر هیئت کابل به عربستان صورت می‌گرفت، در نگاه کارشناسان به منزله حمایت آمریکا از ابتکارات عربستان در میدان جنگ افغانستان تفسیر شد.
از سوی دیگر سفر پمپئو به کابل یک روز قبل از برگزاری نشست عربستان در واقع ادعای طالبان مبنی بر آمریکایی بودن نشست مذکور را ثابت کرد و نشان داد که اقدامات اخیر عربستان در ارتباط با افغانستان با هماهنگی واشنگتن در حال انجام است و این تحرکات چندان مستقل نیست. در واقع از آنجایی که سعودی‌ها متحد راهبردی واشنگتن و پیشبرنده سیاست های غرب در منطقه محسوب می‌شوند و راهبرد اصلی آمریکا در موضوع افغانستان تلاش برای تداوم حضور نظامی در این کشور می باشد، نمی‌توان انتظار داشت که ریاض برای ایجاد صلح در افغانستان به صورتی که مشروعیت حضور نیروهای خارجی را زیر سوال ببرد، نقش آفرینی نماید.
آن چه نشست صلح اخیر افغانستان در عربستان را بیش از هرچیز پرابهام می‌سازد، برگزاری این نشست از سوی رهبران سعودی است.
تردیدی نیست که نام ریاض همواره در ردیف اول متهمان حمایت از گروههای شورشی مسلح و تروریستی در افغانستان می‌باشد و در حال حاضر نیز بسیاری از مکاتب و آموزه‌های گروههای بنیادگرا و تروریستی با حمایت مستقیم سعودی‌ها در افغانستان مشغول به فعالیت است.
سابقه تاریخی حمایت عربستان از گروههای شورشی مسلح و تروریستی در افغانستان موضوع جدیدی نیست و در این ارتباط، اسامه بن لادن به عنوان رهبر گروه تروریستی القاعده در بخشی از نوشته‌های خود به این موضوع اشاره دارد. بن لادن در این این ارتباط می‌گوید:«سعودی ها برای مقابله با روسهای کافر مرا به عنوان نماینده ی خود در افغانستان برگزیدند. من در پاکستان در ناحیه ی مرزی با افغانستان مستقر شدم. در آنجا از داوطلبانی استقبال می کردم که از سعودی و دیگر کشور های عربی و مسلمان می آمدند.» در واقع بهره گیری عربستان سعودی از توسعه و ترویج ایدئولوژی تکفیری وهابیت در سیاست خارجی طی دهه های 1970 به این سو برای توسعه نفوذ در منطقه، ریاض را به پدرخوانده گروه های تروریستی سلفی تبدیل کرده است.
حتی بعد از سقوط طالبان و شکل‌گیری دولت جدید در افغانستان، نقش عربستان همواره در راستای تقویت گروههای مذهبی و فکری نزدیک به جریان وهابی از طریق ایجاد موسساتی همچون دانشگاه اسلامی ننگرهار بوده است که به گفته منابع رسمی حداقل 500 میلیون دلار برای عربستان هزینه در بر داشته است.
این روزها نیز کمک هاي مالي سعودی‌ها در افغانستان شامل حال گروه هاي تروریستی جدید مانند داعش مي شود. در سال 2014 افشای ایمیلی از هیلاری کلینتون نشان میداد که وي به عربستان توضيح مي دهد که چگونه کمک هاي مالي و تسليحاتي مخفيانه اي که از اين کشوربه داعش و گروه هاي افراطي در افغانستان می‌رسد، به تشدید رقابت‌های منطقه‌ای منجر خواهد شد.
براین اساس با وجود سابقه حمایت ریاض از گروههای شورشی و مسلح در افغانستان، میزبانی این کشور از اجلاس صلح چندان واقع‌بینانه و نتیجه بخش به نظر نمی‌رسد.
صلح افغانستان موضوع داخلی است
اجلاس صلح افغانستان در عربستان، نخستین اجلاس صلح در خارج از مرزهای افغانستان نیست. قبل از عربستان کشورهای دیگری از جمله عمان، پاکستان، روسیه و حتی به تازگی چین نیز میزبان گفتگوهای صاح افغانستان بوده است، اما در بیشتر این نشست‌ها نمایندگان طالبان غایب بزرگ این گفتگوهای عمدتا چندجانبه بوده است که تا کنون هیچکدام از این گفتگوها نیز به نتیجه نرسیده است.
علاوه بر غیبت طالبان در این گونه نشست‌ها، آن چه این اجلاس‌های خارجی را تا کنون به بن بست رسانده است، ماهیت غیرافغانی این نشست‌هاست. طالبان همواره گلایه مند بوده است که اجلاس‌های صلحی که در خارج از افغانستان برگزار می‌شود با مداخله بازیگران خارجی صورت می‌گیرد. در واقع نگاه طالبان به مذاکرات خارج از مرزها همواره با نوعی بی اعتمادی فزاینده همراه است و در این شرایط به نظر می‌رسد کلید گشودن بن بست صلح در افغانستان بازگرداندن این گفتگوها به مرزهای داخلی افغانستان و ایجاد گفتگوهای افغان-افغان در خاک افغانستان است. گفتگوهایی که تا کنون در خارج از خاک افغانستان دنبال شده و نتیجه‌ای در بر نداشته است.
