با توجه به اینکه مسیر این خط لوله مسیری مملو از گروه‌های جهادی چون شبکه حقانی است و همچنین با توجه به بی‌ثباتی و ناامنی‌های موجود در منطقه و روند رو به افزایش قدرت‌گیری داعش در افغانستان و اعلام خطر روسیه از تلاش آمریکا برای تقویت حضور این گروه تروریستی در آسیای مرکزی، تأمین امنیت از مهم‌ترین مسائل و چالشهای پیشروی پروژه تاپی است.
به گزارش الوقت روز جمعه گذشته 4 اسفند، طرح خط لوله انتقال گاز ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند مشهور به پروژه تاپی در هرات کلنگ خورد. پروژه تاپی که طرحی میلیارد دلاری و مشترک میان ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند است در 19 تیر 1392 در عشق‌آباد ترکمنستان به امضا رسیده بود.
در همین راستا، روز جمعه، در حضور اشرف غنی، قربانعلی بردی‌محمداوف روسای جمهوری افغانستان و ترکمنستان ، به همراه شاهد خاقان عباسی، نخست‌وزیر پاکستان و مبشر جواد اکبر، وزیر دولت هند در امور خارجه، مراسم کلنگ‌زنی این پروژه در هرات برگزار شد. اشرف غنی با ابراز خوشحالی از عملیاتی شدن این پروژه و اشاره به جایگاه و نقش تاریخی هرات – که از آن به‌عنوان چهارراه آسیا یاد می‌شد- بیان داشت «همکاری‌های مشترک منطقه‌ای به کاهش فقر خواهد انجامید.»
به‌علاوه، این خط لوله به طول 1.8 هزار کیلومتر و با هزینه‌ای بالغ‌بر 10 میلیارد دلار قرار است سالانه میزان 33 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی ترکمنستان را به افغانستان ( 5 میلیارد مترمکعب) ، پاکستان و هند (هرکدام ۱۴ میلیارد مترمکعب ) صادر نماید. قرار است این پروژه تا سال 2020 تکمیل شود. از 1.8 هزار کیلومتر طول این خط لوله، 214 کیلومتر آن در ترکمنستان، 774 کیلومتر در افغانستان و 826 کیلومتر در پاکستان قرار می‌گیرد. این خط لوله از میدان گاز گالکینیش در ترکمنستان آغاز و با عبور از بزرگراه هرات-کندهار افغانستان و سپس از طریق کویته و مولتان در پاکستان به شهر «فازیلکا» هند در مجاورت پاکستان متصل می‌شود. همچنین، قرار است تأمین مالی این پروژه توسط بانک توسعه آسیا صورت گیرد. این پروژه که سهم عظیمی در افزایش هماهنگی منطقه‌ای بین آسیای مرکزی و آسیای جنوبی از طریق تجارت انرژی و همچنین پیشبرد صلح در منطقه دارد به پروژه راه ابریشم جدید نیز شهرت یافته است. «تاپی» واژه ترکیبی حاصل از حروف نخست نام لاتین کشورهای عضو این پروژه است.
لازم به ذکر است، پروژه تاپی، در سال 1990 با پیشنهاد ایالات‌متحده آمریکا توسط پاکستان و ترکمنستان و سپس رژیم طالبان که در آن زمان‌بر افغانستان مسلط بود به تصویب رسید. اما به علت مسائلی چون جنگ در افغانستان و همچنین ناامنی و بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای بویژه در روابط میان هند و پاکستان پیشرفت آن‌چنانی را تجربه نکرد لذا عملیاتی شدن این پروژه تا سال 2018 به تعویق افتاد.
دستاوردهای تاپی برای کشورهای عضو
بااین‌حال، پروژه تاپی به‌عنوان پروژهای منطقه‌ای منافع گوناگونی را برای کشورهای عضو را به همراه دارد. مهم‌ترین دستاورد این پروژه برای کشورهای عضو تأثیرات مثبت اقتصادی برای این کشورها می باشد. وسعت این پروژه در مرحله اول موجب اشتغال‌زایی گسترده و کاهش نرخ بیکاری در این کشورها می‌گردد. به‌علاوه به نقل از کارشناسان اقتصادی این پروژه می‌تواند تأثیر مثبتی بر نرخ تولید ناخالص ملی این کشورها علل خصوص ترکمنستان بگذارد.
در همین راستا، محی الدین نوری، معاون والی هرات معتقد است افغانستان از این انرژی به گونه‌های مختلف می‌تواند استفاده کند. به گفته آقای نوری، با اتمام این پروژه افغانستان می‌تواند هم از امکان توزیع گاز مایع و هم تولید برق بهره‌بردار شود؛ در هر دو صورت شهرک‌های صنعتی و مشتریان برق و گاز به تسهیلات ارزان‌تری دسترسی خواهند داشت. این امکان علاوه بر افغانستان برای پاکستان و هند نیز برقرار است. به‌علاوه با عملیاتی شدن این پروژه کشورهای عضو می‌توانند باقیمتی کمتر از گذشته بخش عظیمی از نیازهای انرژی کشورشان را تأمین کنند. به‌زعم بسیاری از کارشناسان افغانستان می‌تواند از محل ترانزیت گاز پس از عملیاتی شدن این پروژه به درآمدی 500 میلیون دلاری دست‌یابد.
علاوه بر فراهم شدن زمینه‌های شغلی، به وجود آمدن دهلیز همکاری‌های اقتصادی، این پروژه دستاوردهای دیگری چون رشد و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، پیشبرد صلح در منطقه و همچنین ایجاد پیوند میان آسیای مرکزی و جنوبی از طریق تجارت انرژی از جمله دیگر دستاوردهای این طرح اعلام شده است. به‌عنوان‌مثال، شراکت هند، پاکستان و افغانستان در این پروژه می‌تواند در افزایش سطح روابط و تنش‌زدایی میان این کشورهایی که ازنظر تاریخی تنش‌های گوناگونی را در سطح روابط با یکدیگر تجربه کرده‌اند مؤثر باشد.
چالشهای پیشروی پروژه تاپی
مهم‌ترین تهدید و چالش پیشرو پروژه انتقال گاز تاپی، مسائل امنیتی و تأمین امنیت خط لوله انتقال گاز است. با توجه به اینکه مسیر این خط لوله مسیری مملو از گروه‌های جهادی چون شبکه حقانی است و همچنین با توجه به بی‌ثباتی و ناامنی‌های موجود در منطقه و روند رو به افزایش قدرت‌گیری داعش در افغانستان و اعلام خطر روسیه از تلاش آمریکا برای تقویت حضور این گروه تروریستی در آسیای مرکزی، تأمین امنیت از مهم‌ترین مسائل و چالشهای پیشروی این پروژه است. گرچه سخنگوی طالبان از عملیاتی شدن این پروژه ابراز خوشحالی نموده و برای تأمین امنیت این پروژه حاضر به همکاری است اما مسلماً مختل کردن امنیت پروژه همواره برای طالبان هدف و کارت فشار مهم و جذابی است. به‌علاوه پاکستان نیز همواره شاهد انهدام نفت‌کش‌ها و لوله‌های انتقال نفت و گاز توسط گروه‌های جهادی و معترضان بوده است.
موضوع چالش‌برانگیز دیگر مربوط به تخاصم و اختلافات دیرینه و عمیق هند و پاکستان می‌باشد. روابط این دو کشور پس از استقلال پاکستان از هند، همواره پرتنش و همراه با درگیری‌های خونین بوده است به صورتی که کمتر دوره‌ای را می‌توان یافت که اسلام اباد و دهلی نو برای توسعه روابط سیاسی و اقتصادی گام‌های مثبتی برداشته باشند. مسئله روابط این دو کشور همچنین در بازی رقابت سیاست‌های منطقه ای قدرت‌های جهانی نسبت به جنوب آسیا نیز راه یافته است به صورتی که چین در راستای گسترش حضور اقتصادی و نظامی در سایر مناطق جهان و بویژه غرب و مرکز آسیا (آسیای میانه) طرح‌هایی با محوریت گسترش همکاری با پاکستان را در پیش گرفته است و در طرف مقابل آمریکا برای جلوگیری از این موضوع خواهان نقش‌آفرینی بیشتر هند در مسائل جنوب و غرب آسیا می‌باشد. از این رو می‌توان گفت رقابت دهلی نو- اسلام آباد در حال تشدید بوده و این امر مسلماً چشم‌انداز روشنی از تداوم و اجرای بدون چالش این پروژه را نشان نمی‌دهد.
