بدون شك تشكيل شوراي عالي نجات افغانستان به رهبري ژنرال دوستم، ژنرال عطا محمد نور و حاج محمد محقق در تركيه و برگزاري چندين نشست صلح با طالبان و تلاش براي بازگشايي دفتر سياسي طالبان در تركيه، نشان دهنده ديپلماسي فعال و اهمیت افغانستان براي اين كشور است. اهميت افغانستان براي ترکیه به دلیل جايگاه ژئوپلیتیک و ژئواكونوميك افغانستان، ظرفیت‌های اقتصادی جمعیت سي میلیونی و نيز حضور نيروهاي خارجي در افغانستان است.
الوقت- دور جدیدی از مذاکرات صلح با هدف پیدا کردن راه حلی برای پایان چندین دهه جنگ در افغانستان روز شنبه 23 دي 1396در شهر استانبول ترکیه آغاز شده است قرار است تا روز دوشنبه به طول بینجامد.. در اين نشست نمایندگان حکومت افغانستان و شوراي عالي صلح افغانستان (همایون جریر، عباس بصیر و کریم خلیلی) به همراه نمايندگان دفتر طالبان در قطر «رحمت‌الله وردک»، نمایندگان شاخه وابسته به «ملا محمد رسول» (ملا عبدالرئوف و عبدالحلیم) و نمایندگان شاخه موسوم به حزب اسلامی افغانستان برای سومین بار با هم در ترکیه دیدار کردند.
گفته مي‌شود این گفتگوها، غیررسمی بوده و تلاش می‌گردد تا دیدگاه‌های حکومت افغانستان و گروه طالبان برای آغاز گفتگوهای رسمی مطرح شوند. به گفته همايون جرير نماينده حكومت كابل و عضو شورای عالی صلح افغانستان، در این گفت‌وگوهای مقدماتی پنج عضو گروه طالبان، که به گفته وي، چهار نفر آنها از اعضای شورای رهبری این گروه (رهبران شورای کویته) هستند، حضور داشتند. همایون جریر همچنين گفته است كه فشارهای آمریکا براي ترغيب طالبان به انجام مذاکره، موثر بوده است و تلاش ما بر اينست تا پس از اخذ ديدگا‌هاي دو طرف و تشريك مساعي، ديدگاهها براي رئيس جمهور و مقامات افغانستان ارائه و به همين منوال مذاكرات در حال پيشرفت باشد. به گفته شرکت کنندگان نيز گفتگوها تا كنون دستاوردهای مثبتی داشته‌است.
در حالي كه گروه طالبان عنوان کرده که نماینده‌ای در نشست استانبول نداشته است؛ ملا عبدالرئوف خود را نماینده گروه طالبان در این مذاکرات معرفی کرده و انجام مذاکرات مقدماتی و غیررسمی با نمايندگان حكومت افغانستان را تاييد كرده است. وي با اشاره به تفاهماتی که در این نشست صورت گرفته، ابراز امیدواری کرد که در آینده نماینده باصلاحیت هر دو طرف، مذاكرات صلح و گفتگوها را تداوم بخشند. یک منبع نزدیک به طالبان نیز تائید کرد که نشستی بخاطر گفتگوی صلح در ترکیه برگزار شده است، اما نمایندگان گروه اصلی طالبان (به رهبری ملا هبت الله) در آن حضور نداشته‌اند. این نشست در حالی برگزار شد که گزارش‌هايی منتشر شده حاكي از اینست که دولت ترکیه پیشنهاد داده تا دفتر سیاسی طالبان در این کشور باز شود. نشست اخیر نيز در نتیجه سفر گلبدین حکمتیار به ترکیه هماهنگ شده بود.
با این اوصاف بدون تردید موضوع صلح دولت افغانستان با طالبان، يكي از اصلي‌ترين نياز جامعه بحران‌زده افغانستان براي ترميم امنيت و بازسازي اقتصادي اين كشور است. در این مسیر انجام گفتگوهاي صلح و برگزاري نشست‌هاي دوجانبه و چندجانبه با طالبان مي‌تواند يكي از راه‌هاي تحقق صلح و ثبات در افغانستان باشد؛ اما واقعيت اينست كه هنوز بسترهايي كه منجر به ايجاد صلح در افغانستان شود، فراهم نشده است و موانع پيشين همچنان وجود دارند.
گروه طالبان بارها در اجلاس‌ها و نشست‌هاي صلحي كه در نقاط مختلف جهان (از پاكستان گرفته تا كشورهاي اروپايي و كشورهاي شرق آسيا و آسياي مركزي) برگزار شده، بر مواضع پيشين خود تاكيد كرده و همواره نگاه تاكتيكي به مذاكرات صلح داشته و تلاش كرده است از طريق كنفرانس‌ها براي مطرح كردن ديدگاههاي خود استفاده كند. خروج نيروهاي آمريكايي از افغانستان، مذاكره مستقيم و رودررو با مقامات واشنگتن به دليل دست نشانده خواندن حكومت فعلي افغانستان، تغيير قانون اساسي، حذف طالبان از ليست سياه سازمان ملل، آزادي زندانيان طالب و مواردي از اين قبيل از جمله خواسته‌هاي اصلي طالبان است كه تحقق آنها به معني شكست سياست‌ها و اقدامات آمريكا در افغانستان تلقي مي‌شود. اين در حاليست كه رويكرد آمريكا و حكومت افغانستان به مذاكره بسيار متفاوت است. به اين معني كه آمريكا و دولت افغانستان در تلاش هستند تا طالبان ضمن پذيرش نظام فعلي افغانستان، سلاح‌هاي خود را بر زمين گذاشته و وارد فاز سياسي شوند و به نوعي در ساختارهاي حكومتي جذب شوند. در واقع هدف آمريكا و افغانستان از مذاكره، تحميل سياست‌ها و به عبارت دقیق تر خلع سلاح طالبان است و اين در حاليست كه طالبان در عين چند دستگي، حاضر نيست حضور نيروهاي خارجي را در افغانستان تحمل كند و به شدت با پايگاه‌هاي دائمي آمريكا در افغانستان (مطابق قرارداد امنيتي كابل – واشنگتن) مخالفت مي‌كند.
فارغ از اين كه مذاكرات صلح با طالبان در تركيه واقعيت داشته يا نه، گروه طالبان همچنان بر مواضع و ديدگاههاي خود تاكيد داشته و از ديد طالبان حاضر نيستند با دولتي مذاكره كنند كه به نوعي دست نشانده آمريكاست. با اين كه حکومت افغانستان نيز، گزارش‌ها مبنی بر انجام گفتگوهای صلح با طالبان در ترکیه را رد کرده و گفته است که افرادی که در این نشست شركت کرده‌اند از حکومت كابل، نمایندگی نمی‌کنند. اما بنظر مي‌رسد این مذاکرات، بنوعي تلاشی از سوی حزب اسلامي افغانستان و گروه طالبان به رهبری ملا رسول می‌باشد که گفته می‌شود به دولت، نزدیک است؛ تا به این ترتیب، یخ مذاکرات صلح با طالبان، آب شود و افکار عمومی برای یک تحول مهم و واقعی در آینده، آماده شود. گفته مي‌شود مقدمات مذاکرات صلح با طالبان، در نتيجه سفر اخير گلبدين حكمتيار به آنكارا و با همکاری دولت ترکیه هماهنگ شده است. تعامل نزديك شخص اردوغان رئيس جمهور افغانستان با گلبدين حكمتيار كه هر دو از تفكرات اخواني برخوردارند، در برگزاري نشست‌هاي صلح تاثير گذار بوده است. البته تركيه در تلاش است تا براي نفوذ بيشتر سياسي و اقتصادي در افغانستان، ضمن توسعه روابط خود با كابل، روابطش با گرو‌هاي سياسي تاثيرگذار نظير حزب اسلامي حكمتيار و جنش اسلامي ژنرال دوستم را افزايش دهد.
بدون شك تشكيل شوراي عالي نجات افغانستان به رهبري ژنرال دوستم، ژنرال عطا محمد نور و حاج محمد محقق در تركيه و برگزاري چندين نشست صلح با طالبان و تلاش براي بازگشايي دفتر سياسي طالبان در تركيه، نشان دهنده ديپلماسي فعال و اهمیت افغانستان براي اين كشور است. اهميت افغانستان براي ترکیه به دلیل جايگاه ژئوپلیتیک و ژئواكونوميك افغانستان، ظرفیت‌های اقتصادی جمعیت سي میلیونی و نيز حضور نيروهاي خارجي در افغانستان است. در واقع نگاه ترکیه به افغانستان را باید با توجه به حضور نیروهای ترکیه در قالب نیروهای ناتو که در افغانستان حضور دارند، مورد بررسی قرار داد. مسلما ترکیه تمایل دارد با حضور سیاسی در افغانستان پشتوانه خوبی برای نیروهای نظامی خود در این منطقه داشته باشد. از طرف دیگر تركيه تلاش مي‌كند تا با افزايش سهم بازيگري خود در افغانستان، ضمن افزايش حوزه نفوذ خود، منافع اقتصادي خود را پیش ببرد.
در پايان بايد گفت كه تا زماني كه نيروهاي خارجي از افغانستان خارج نشوند، مذاكرات صلح با طالبان نيز هيچ دستاورد و نتيجه مشخصي نخواهد داشت، بويژه كه گسترش دادن داعش در افغانستان نيز از طرف امريكايي‌ها در اين كشور پيگيري مي‌شود.
اسماعيل باقري/ کارشناس مسائل شبه قاره
