الوقت- رجب طيب اردوعان؛ رئيس جمهور تركيه در خصوص لزوم تغيير قانون اساسي و سيستم حكومتي؛ گفت: "با لحاظ گزينش مردم در انتخابات رياست جمهوري(اوت 2014 .م) بايد همه چيز در راستاي دمكراسي باشد. در تركيه واژه هايي نظير جمهوريت، دموكراسي مسلماني نظام لائيك همواره از سوي گروه هاي خاصي براي حفاظت از قدرت سياسي و اقتصادي مورد سوء استفاده قرار گرفته است، لذا اين سيستم بايد تغيير كند ."
در قبال چنين الزامات و بايد ها سران احزاب مخالف در تركيه اعلام مي دارند:" دوران زمامدار مطلقه حزب عدالت و توسعه و اردوعان به پايان خواهد رسيد. زيرا به دليل فساد مالي درگيري هاي داخلي گرايش هاي بيش از حد استبدادي مداخلات سياسي و نظامي نا مناسب در خارج از مرزها اقتدار آنان به شدت تضعيف شده و در آستانه افول است ."
البته اردوغان حمله را بهترين دفاع تلقي كرده و همواره اتهامات سنگين و توهين آميزي را متوجه مخالفان خود مي نمايد. وي اقدامات افشانه گرايانه رسوايي هاي مالي حكومت اش را يك «عمليات كثيف» مي نامد كه هدف اش لكه دار كردن حزب و دولت وي و نيز تضعيف پيشرفتي است كه جمهوري تركيه تحت رهبري اش كسب كرده است. در اين منازعه در يك طرف: اردوعان و حزب اش قرار دارند كه ريشه سياسي شان به جنبش فراملي« اخوان المسلمين » و « ديدگاه ملي» ( مرحوم اربكان ) بازمي گردد. در طرف ديگر: گروه فتح الله چي ها قرار گرفته اند .
به راستي آيا جنگ قدرت بر سر «دولت پنهان = موازي » در تركيه خواهد توانست حكومت سيزده ساله حزب عدالت و توسعه را سرنگون سازد؟
البته فتح الله چي ها (گولن ايستها ) و اردوعان طي دهه اخير همكاري و تلاش نظام مندي بعمل آوردند تا بنيان هاي كماليزم و لائيزم و سلطه ارتش و سازمان امنيت ملي را در جمهوري تركيه تضعيف كنند . در واقع آنان نوك پيكان پيكار چند ساله حزب عدالت و توسعه براي به حاشيه راندن ارتش تركيه و ديگر اركان سابق نظام كماليست بوده اند. اما گويا اردوعان با محاسبه به اين نتيجه رسيده است كه اين وظيفه نهايي شده است و مشكلات مذكور خاتمه يافته است و زمان پايان يافتن حضورآنان در صحنه اجتماعي تركيه فرارسيده است .
از منظر مخالفين و رقباء موضوع حائز اهميت اين است كه در اين رهگذر اقبال سياسي اردوعان به طور جد كاهش يافته است.رفتار قلدر مابانه لحن آمرانه واكنش تهديدگرانه به اعتراضات پارك گزي استانبول و ديگر مطالبات اجتماعي مردم باعث شد وي ارتباط طلايي خود با مردم را از دست بدهد و هاله شكست ناپذيري وي ترك بردارد. اينك اردوعان و حزب اش تصفيه، تضيعف و مقيد شده اند. در انتخابات پارلماني 7 ژوئن 2015 .م حزب عدالت و توسعه اگر اكثريت خود در پارلمان تركيه از دست بدهد به ائتلاف با احزاب مخالف مجبور خواهد گرديد و آماج اردوعان مبني بر تغيير قانون اساسي و تبديل سيستم پارلماني به رياستي ( نظير آمريكا) بر باد رفته تلقي خواهد شد .
نتايج همه پرسي هاي مراكز متعدد و مختلف بشرح ذيل مي تواند تا حدي واقعيت هاي جامعه تركيه را بروز دهد .
الف - مركز آمار و تحقيقات متروپول (فروردين و ارديبهشت1394 (
54% وضعيت اقتصادي و اجتماعي در آينده بدتر خواهد شد .
33% وضعيت رو به بهبود خواهد بود .
% 53 از شيوه مديريت و اجراي وظايف رئيس جمهور و نخست وزير راضي نيستند .
62الي 65 % راي دهندگان به هر حزب از شيوه مديريتي رهبر حزب رضايت دارند .
65% شركت كنندگان از سيستم پارلماني فعلي حمايت مي كنند
%32 خواهان گذار به سيستم رياست جمهوري هستند .
درصد جذب آراء احزاب
حزب عدالت و توسعه (05/40% ) حزب جمهوريخواه خلق (07/28%) حزب حركت ملي گرا (04/14% ) حزب دموكراتيك خلق ها ( 05/11%)
در مقايسه با انتخابات قبلي مجلس حدود 10 درصد از آرا ء حزب عدالت كاسته شده، اينها آرايي هستند كه وابستگي ايدئولوژيك به حزب نداشته اند و به خاطر مسايل اقتصادي ملي به حزب عدالت و توسعه راي داده بودند .
ب- مركز آمار و تحقيقات آ وراسيا ( ارديبهشت ماه 94 (
به كدام حزب راي خواهيد داد؟
حزب عدالت و توسعه ( 94/38 % ) حزب جمهوريخواه خلق( 09/28% ) حزب حركت ملي گرا ( 61/17% ) حزب دموكراتيك خلق ها ( 78/11 (%
مخرج مشترك برنامه ها وعده هاي انتخاباتي احزاب
ميزان تمايل شركت كنندگان به وعده ها به درصد
- رايگان بودن بخشي از هزينه هاي آب و برق 91.1 %
- افزايش پايه حقوقي كارگران و بازنشستگان 74.5 %
- وام بدون بهره به كسبه و كار آفرينان 63.3 %
- معافيت بدهي هاي معوقه بانكي 62.1 %
- قانون اساسي جديد 32.2 %
- سيستم رياست جمهوري 20.1 %
- تاسيس نيروگاه هاي اتمي 15.9 %
هم چنين 65 الي 70 درصد شركت كنندگان بر اين نظر هستند كه احزاب و دولتي كه حاكميت را در اختيار خواهد داشت، مي تواند منابع تحقق وعده هاي انتخاباتي را تامين كند
ج- معدل آخرين نظر سنجي 8 مركز تحقيقاتي تركيه – ( ارديبهشت ماه 1394)
حزب عدالت و توسعه (25/43 % ) حزب جمهوريخواه خلق( 27/26% ) حزب حركت ملي گرا ( 36 /16% ) حزب دموكراتيك خلق ها ( 43/9 % ) اتفاق ملي ( احزاب سعادت و اتحاد بزرگ -03/1%)
تحليل :
الف - نتايج و پيامد هاي انتخابات پارلماني مذكور در تداوم و يا توقف طرح هاي اقتصادي سياسي جمهوري تركيه و موضع منطقه اي و بين المللي اش نقش بسزايي خواهد داشت .
ب- جمهوري تركيه به دلايل موضع گيريهاي خيال پردازنه در سياست داخلي و خارجي اينك در آستانه ركود ي 2- 3 ساله در حوزه اقتصادي قرار گرفته است . بي كاري در سطح بيش از 6 ميليون تن است و 17 ميليون تن از مردم تركيه در زير خط فقر قرار گرفته اند و 8 ميليون تن از شاغلين تركيه در آمد ي كمتر از 1000 لير ترك دارند . شايد كاهش چند درصدي آراء حزب عدالت وتوسعه، را خيلي نا اميد نكرده باشد و آنان كسب عنوان نخست در انتخابات مذكور را قطعي بدانند اما مسلما اين كاهش آراء براي تحقق روياهاي اردوعان حياتي است . پيروزي قاطع و مدنظر حزب عدالت و توسعه به مسائل مختلف از جمله عدم گذر حزب دموكراتيك خلق ها از حد نصاب 10% مرتبط است كه مسلما با دشواري هايي مواجه خواهد گرديد . نتايج نظرسنجي ها ي مختلف در خصوص حضور حزب عدالت و توسعه و اردوعان در اريكه قدرت تغيير قانون اساسي عبور به سيستم رياست جمهوري ونيز پيامد هاي انتخابات مذكور( احتمال حذف و عدم حضور نمايندگان كرد گراي حزب دموكراتيك خلق ها در پارلمان تركيه و يا تحقق شايعه ائتلاف آنان با حزب عدالت و توسعه ) ممكن است :
- جامعه كرد و علوي تركيه را ملتهب و جو اجتماعي تركيه را در معرض تنش و قطبي شدن قرار دهد .
- جناح حاكم گزينه هاي ادامه درگيري مسلحانه با پ.ك.ك ماجراجويي در منطقه صدور بحران به خارج از مرزها را مد نظر قرار دهد .
ج - ايجاد مشكلات و ممانعت هايي نظير : برقراري محدوديت ها يي براي تبليغات احزاب مخالف بهره برداري از احساسات عقيدتي مردم راه اندازي شبكه گسترده و توانمند رسانه اي ويژه اي كه از محل بودجه دولت در مركز حزب عدالت و توسعه مستقر شده است مناقصه پخش نتايج مستقيم انتخابات و شركت هايي كه در اين قرارداد قرار گرفته اند. بي طرفي رئيس جمهور در كارزار هاي تبليغاتي انتخابات مذكور از جمله مواردي كه مورد انتقاد جدي احزاب مخالف قرار گرفته است .
د- برگزاري مراسم سالگرد فتح استانبول نمادي از پروژه عثماني گرايي و نيز موضع گيري در خصوص سالگرد اعدام «عدنان مندرس» رئيس جمهور محبوب دهه پنجاه مردم تركيه از جمله شيوه هايي بودكه توانست تا حدي پايگاه تاريخي عثماني گرايي حزب عدالت و توسعه و اردوعان را مشروعيتي دوباره بخشد .
ه- انتشار تصاوير ارسال اسلحه از سوي تركيه توسط كاميون هاي ميت ( سازمان امنيت تركيه ) از شبكه هاي تلويزيوني تركيه و ادعاي اردوعان و داود اوعلو مبني بر آن كه اسلحه هاي مذكور براي دفاع از تركمن ها ارسال شده است ادعاهاي صلح و بشر دوستانه حكومت را نزد محافل داخلي و خارجي زير سئوال برد سران احزاب مخالف نيز در راستاي به چالش كشاندن اقدامات حكومت نزد افكار عمومي عملكرد مذكور را محكوم و نهايت بهره برداري سياسي را بعمل آوردند .
ع - با لحاظ حاكميت و توانمندي هاي دولت حزب عدالت و توسعه مداخلات غير قانوني رئيس جمهور اردوعان و حضور بي طرفانه اش در كارزار تبليغاتي انتخابات مذكور برخي منابع احتمال تقلب در حين شمارش و اعلام آرا ء را نيز مطرح مي سازند .
