میانمار کشوری در آسیای جنوب شرقی با جمعیت بیش از ۶۰ میلیون نفر است که بعد از بودایی ها، مسلمانان بزرگ ترین اقلیت در این کشور محسوب می شوند. میانمار، با نام پیشین برمه، از مستعمره‌های بریتانیا بود که در سال ۱۹۴۸ به استقلال رسید. از زمان استقلال، این کشور شاهد درگیری‌های درازمدت میان اقوام پرشمار خود بوده و یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های داخلی را به خود دیده است.
میانمار از ۱۹۶۲ تا ۲۰۱۱ تحت یک رژیم نظامی اداره می‌شد اما پس از برگزاری انتخابات در سال ۲۰۱۲، این رژیم نظامی در سال ۲۰۱۱ رسماً پایان یافت و حکومتی نیمه‌نظامی جایگزین آن شد. آمار دقیقی از شمار مسلمانان میانمار در دست نیست؛ دولت این کشور از اعلام جمعیت دقیق مسلمانان خودداری می‌کند و جمعیت آنان را کمتر از تعداد واقعی آنها قلمداد می‌کند. آمارهای مختلفی از جمعیت بین ۳ تا ۶ میلیون نفری مسلمانان حکایت دارد که برابر با ۴ تا ۱۰ درصد مردم میانمار است.
سابقه ظلم و خشونت میانمار علیه مسلمانان تقریباً به سال ۱۷۷۴ میلادی برمی گردد و تا پیش از آن مسلمانان در آنجا مشکل نداشتند. در آن مقطع یک بودایی به نام بوداپایا در آن منطقه به قدرت می‌رسد و با مسلمانان بنای ناسازگاری می‌گذارد و اجرای قوانین اسلامی را ملغی می‌کند. از آن زمان به بعد اختلافات مسلمانان میانمار با دولت شروع می‌شود. در این سال ها حقوق مسلمانان نادیده گرفته می‌شود، تبعیض‌ها تشدید می‌شود و مسئله مسلمانان به تدریج به عنوان یک معضل مطرح و کشورهای منطقه متوجه این موضوع می‌شوند و حتی به سطح بین المللی نیز کشیده می شود و تا امروز نیز از موضوعات حقوق بشری در سطح بین الملل است.
در این مدت تعدادی از مسلمانان گروه‌های چریکی تشکیل دادند و مبارزاتی هم داشتند و برخی برای اینکه از این وضعیت رها شوند، به کشورهای هند و بنگلادش مهاجرت کردند تا در آنجا زندگی کنند. بوداييان ميانمار در طول استقلال اين كشور، همواره نگاه مشكوكي به مسلمانان داشته و از اعلام جدايي مسلمانان از بوداييان و تشكيل يك منطقه مستقل هراس دارند. از سوي ديگر تشكيل حزب مسلم ليگ و همچنين جداكردن دانش آموزان مسلمان از بودايي در مدارس مسلمانان جرقه‌هاي اختلاف ميان بوداييان و مسلمانان را آشكار كرد.
در سال 1974 ميلادي، رژيم نظامي ميانمار قانون اساسي جديدي را وضع كرد و براساس آن، اسم ميانمار به جمهوري سوسياليستي اتحاديه ميانمار تغيير كرد و بعد از اين تغيير، عملاً مسلمانان به عنوان ساكنين بيگانه و غيرقانوني معرفي شدند و تمامي اموال و داريي‌هاي آن توقيف و از شغل‌هاي دولتي بركنار شدند و حق شهروندي آنها نيز توسط رژيم نظامي ميانمار سلب و تكذيب شد. در سال ۱۹۸۲ قانون حقوق شهروندی به تصویب رسید که به واسطه این قانون از میان ۱۴۴ قومیت موجود در میانمار ۱۳۵ قومیت حق شهروندی دریافت کردند و ۹ دسته از اقوام اقلیت از حق شهروندی محروم شدند که بزرگ ترین این قومیت‌های، قوم روهینگیا است. آنچه باعث شدید شدن اختلافات و شروع بحران در سال 2012 در ایالت راخین شد، به درگیری بین یک فرد مسلمان با یکی از بوداییان، برمی گردد که طی آن فرد بودایی کشته شد و این واقعه خشم مردم محلی و مأموران دولتی را برانگیخت.
این ماجرا بهانه‌ای به دست نیروهای افراطی جهت حمله به روستاهای مسلمان نشین و آتش زدن منازل آنها داد این خشونت‌ها درحالی ادامه داشت که رئیس جمهور وقت میانمار اعلام کرد که مسلمانان شهروند میانمار نیستند. دولت میانمار برای رفع اختلافات و مشکلات میان مسلمانان و بوداییان، سیاست کوچ اجباری کل ۶ میلیون مسلمان روهینگیایی را از منطقه آرکان اتخاذ کرده است. البته آمار رسمی جمعیت روهینگیا ۶ میلیون نفر بوده اما طبق آمار غیررسمی جمعیت این قوم که صد در صد آنها مسلمان هستند به ۸ میلیون نفر می‌رسد. به واسطه این سیاست اتخاذ شده از جانب دولت قریب به ۱۵۰ هزار نفر از مسلمانان آرکان به بنگلادش، ۵۰ هزار نفر به تایلند و ۴۰ هزار نفر به مالزی و تعداد قابل توجهی به دیگر کشورهای آسیایی مهاجرت کردند.
از علل و ریشه های بحران در میانمار می توان به تبعیض نژادی در این کشور، منافع بعضی از کشورها مانند امریکا و چین در این کشور که چشم به روی مسائل حقوق بشری بسته اند، شرایط سیاسی ویژه در داخل آن و اختلاف نظامی ها با نهادهای دموکراتیک، اسلام هراسی جهانی و سیاست تلافی جویانه بودایی‌ها اشاره کرد. این مسائل باعث شده تا روند کنترل بودایی های افراطی با کندی پیش برود. در حال حاضر این کش و قوس و بحران ادامه دارد و به خاطر سیاست های دولت میانمار، سازمان های حقوق بشری و کشورهای دیگر نمی توانند به موضوع ورود پیدا کنند.
یک مقام دولت میانمار به تازگی عنوان کرد که این کشور جلوی ورود اعضای یک هیات تحقیقات سازمان ملل درباره هشدارها، شکنجه‌ها و تجاوزهای نیروهای امنیتی میانمار علیه مسلمانان قوم روهینگا را خواهد گرفت. گفته می شود مالزی در حال بررسی انجام اقداماتی علیه میانمار است چون این کشور از ورود کمیته حقیقت یاب سازمان ملل برای بررسی نقض حقوق مسلمانان روهینگا ممانعت به عمل آورد. از زمان کشته و آواره شدن ده‌ها هزار مسلمان روهینجایی میانمار در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ تاکنون و در جریان درگیری‌های میان مسلمانان و بودائی‌ها تنش‌ها میان این دو گروه ادامه پیدا کرده است.
تعطیلی مدارس مذهبی مسلمانان در شهر یانگون میانمار از جمله حوادثی است که در هفته‌های اخیر به تنش‌های مذهبی در پایتخت تجاری میانمار دامن زده است. در همین حال فیل رابرتسون، از گروه دیده‌بان حقوق بشر گفت: باید مقام‌های میانمار مدارس و مساجد مسلمانان را که به زور تعطیل شده اند فوراً بازگشایی کنند و نباید پیروان مذاهب دیگر را به دلیل انجام حق مسلم برای امور مذهبی، تهدید کرده یا تحت تعقیب قرار دهند. علیرغم اینکه در این سال ها درخواستهایی در سازمان ملل و در داخل میانمار وجود دارد که بحران میانمار و مسئله کشتار مسلمانان را پیگیری کند اما این صداها و تلاشها به خاطر نبود اراده قوی کشورهای مهم سازمان ملل مانند امریکا و چین به جایی نرسیده و هر از گاهی موضوع نقض حقوق مسلمانان با اتفاقی جدید مطرح و دوباره به فراموشی سپرده می شود.
محمد اکبری هشترودی
