از ژنو در سوئیس تا دمشق در سوریه، فاصله‌ای به اندازه دو قاره و دو منطقه کاملا متفاوت است. اما این روزها نام سوئیس و سوریه در رسانه‌ها به کرات همراه هم می‌آید. در واقع از پنج‌شنبه گذشته شهر ژنو سوئیس برای چهارمین بار میزبان کنفرانس سازمان ملل برای حل بحران سوریه می‌باشد.
نخستین کنفرانس ژنو درباره سوریه در ژوئن 2012 برگزار شد و پنج شنبه دور چهارم مذاکرات برگزار شد.
کنفرانس ژنو1 به ابتکار سازمان ملل و با دعوت از برخی بازیگران داخلی و خارجی بحران سوریه صورت گرفت و در آن سازمان ملل با حمایت بازیگران غرب تلاش همه جانبه‌ای را برای تصویب قطعنامه پیشنهادی بازیگران غربی دنبال کرد.
اتحادیه اروپا و آمریکا به همراه ترکیه و عربستان در قطعنامه مطلوب خود در ژنو1 پیش شرط کناره گیری و انحلال دولت مستقر دمشق را عنوان کردند که این مسئله نقطه اختلاف بازیگران و شرکت کنندگان در کنفرانس‌های بعد از ژنو 2و 3 تا به امروز شد. موضوعی که هر سه دور قبلی این گفتگوها را تا کنون به شکست رسانده است.
گروه معارضان سوری به شدت پراکنده و دارای اختلافات داخلی است. در سه دور مذاکرات پیشین نمایندگان از گروه‌های مختلف معارض حضور داشتند و درخواست‌ها و اهداف متفاوت و گاه متناقض این گروهها یکی از دلایل شکست گفتگوهای پشین بود. با این حال دولت عربستان با دعوت گروه‌های معارض مسلح و شورشیان سوری به ریاض اقدام به تشکیل گروهی تحت عنوان ائتلاف مخالفان نمود. ائتلاف مذکور نیز با تشکیل کمیته عالی مذاکرات در ریاض پیگیری مذاکرات پراکنده با دولت سوریه را بدست گرفت. این کمیته در نشست اکتبر ۲۰۱۵ در ریاض تشکیل شد. کمیته یاد شده مورد پشتیبانی ترکیه، عربستان سعودی، آمریکا، قطر، فرانسه و بریتانیا قرار دارد. رهبری این کمیته را محمد صبرا و نصر الحریری بر عهده دارند که اولی وکیل و دومی پزشک جراح است.
با وجود آن که دولت سوریه و حامیان منطقه‌ای مذاکره پیرامون حل بحران سوریه را مورد پذیرش قرار داده‌اند، اما این حضور را منوط به پیش شرط عدم مذاکره با گروه‌های تروریستی عنوان کرده‌اند. براین اساس علی‌رغم درخواست عربستان و قطر اما دو گروه از شورشیان تروریستی از حضور در این مذاکرات منع شده‌اند: گروه تروریستی احرار الشام که به القاعده نزدیک است و گروه فتح الشام که یک گروه تکفیری و در واقع همان جبهةالنصره است که در تاریخ ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۶ نام خود را تغییر داد و اعلام کرد که از القاعده جدا شده است.
با این حال همزمان که هر دو گروه تروریستی از حضور در مذاکرات دولت مع شده‌اند؛ اما همزمان هر دو گروه نیز مذاکره را خیانت و انحراف تلقی می‌کنند.
غایب دیگر مذاکرات ژنو درباره سوریه، کردهای سوری می‌باشند که به خاطر فشار ترکیه، در مذاکرات حضور ندارند. این در حالی است که آنها از نظر نظامی قوی هستند و کانتون روژاوا را هم تحت کنترل دارند.
کردهای سوری از سوی آمریکا نیز پشتیبانی می‌شوند. ترکیه یگان‌های مدافع خلق (پ‌ی‌د) در سوریه را شاخه محلی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند؛ حزبی که در این کشور ممنوع است و گروهی تروریستی به شمار می‌آید. پ‌ی‌د با فشار زیاد ترکیه نه تنها در ژنو نیست، بلکه در مذاکرات آستانه هم امکان حضور نیافت.
بشار جعفری، نماینده سوریه در سازمان ملل، به احتمال بسیار قوی، هیات سوری در مذاکرات ژنو را هدایت خواهد کرد. این دیپلمات ۶۱ ساله، از شش سال قبل همواره غرب و برخی دولت‌های عربی را متهم به حمایت از گروه‌های شورشی و تروریستی سوریه نموده است. بشار جعفری دیپلمات و نمایندهٔ دائم سوریه در سازمان ملل متحد؛ سال ۲۰۰۶ تاکنون این مقام را بر عهده دارد.
مذاکرات ژنو با نظارت سازمان ملل انجام می‌گیرد. استفان دی میستورا، نماینده ویژه این سازمان در امور سوریه، مدیریت مذاکرات را بر عهده دارد. او که سابقه‌ای چهل ساله در سازمان ملل دارد، از سال ۲۰۱۴ این ماموریت را پیش می‌برد.
گروه بین‌المللی حمایت از سوریه (ISSG) هم در برگزاری نشست ژنو سهم دارد. این گروه شامل ۲۰ کشور و سازمان جهانی است و سرپرستی آن با آمریکا و روسیه است. در این گروه، کشورهای ایران، چین و ترکیه نیز حضور دارند.
با این حال انتقاد از نقش دی میستورا در جریان مذاکرات قبلی بدلیل فشار به دولت سوریه همواره برجسته بوده است. به گزارش روزنامه رای الیوم در جریان برگزاری نشست ژنو 3 در کمتر از یکسال پیش یک منبع نزدیک به هیات دولت دمشق در مذاکرات با انتقاد از درخواست استفان دی میستورا از هیات دولت دمشق برای ارائه پیشنهاداتش در مورد انتقال سیاسی تاکید کرد: دی میستورا حق ندارد هیچ کسی را تحت فشار قرار دهد و تنها موظف است نظرات دو طرف را منتقل کند. این منبع ادامه داد: دی میستورا تسهیل کننده مذاکرات بوده و نمی‌تواند یکی از طرف‌ها در مذاکرات باشد.
کنفرانس‌های صلح سوریه به کندی و بسیار پیچیده پیش رفته است. اولین مرتبه آمریکا، روسیه و چند کشور دیگر در ژوئن ۲۰۱۲ نشستی به این منظور برگزار کردند. در این کنفرانس که اگر چه به حذف دولت مستقر و قانونی فعلی در سوریه اشاره‌ای نشد، اما طرف غربی خواهان تشکیل یک دولت انتقالی برای پایان دادن به سیستم سیاسی اسد شد. این خواست به همین صورت در اسناد کنفرانس‌های ژنو دو (اوایل ۲۰۱۴) و ژنو ۳ (اوایل ۲۰۱۶) تکرار شد که در عمل مذاکرات را به شکست کشاند.
در آخرین نمونه‌ها، پایتخت قزاقستان، دو مرتبه میزبان کنفرانس صلح سوریه و هیات‌های دولتی و شورشیان بود. در مذاکرات آستانه، روسیه، ترکیه و ایران برای تداوم آتش‌بس تا ۳۰ دسامبر تضمین دادند اما آتش‌بس شکننده بود. دومین دور مذاکرات در آستانه ناکام ماند و حتی به صدور یک بیانیه مشترک نیز منجر نشد. استفان د میستورا قبلا هشدار داده بود که آتش بس بدون یافتن راه حل به شکست می‌انجامد.
برخی گروه‌های شورشی و مسلح بدون توجه به وضعیت فعلی سوریه در نخستین موضع، خواستار کنار رفتن دولت فعلی و قانونی دمشق هستند.
با این حال دولت دمشق هرگونه تغییر دولت در سوریه را براساس قانون و بوسیله برگزاری انتخابات در موعد مقرر عنوان می‌کند. از نظر سیاسی و استراتژیک نیز بحث کناره‌گیری دولت مستقر بشاراسد به ویژه پس از موفقیت‌های نظامی ارتش سوریه در ماه‌های اخیر و آزادسازی شهر استراتژیک حلب در عمل نامحتمل‌تر است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز گفته است که توقع چندانی از نشست صلح ژنو ندارد. او گفته که «صلح تنها وقتی میسر می‌شود که هیچیک از طرفین در اندیشه برنده شدن نباشند.»
