وجه دیگر اظهارات ضد ایرانی ترکیه به ناکامیهای پدید آمده برای اردوغان در حوزه های رقابت میان طرفین در تحولات منطقه بازگردد. رقابت منطقه ای ایران و ترکیه که دلایل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی متعددی دارد در بحران سوریه به اوج خود رسید و دو طرف در یک بازی برد – باخت درگیر رقابتی ژنوپولتیک، بر سر گسترش حوزه نفود خود برآمدند. پیروزی ارتش سوریه در حلب نقش مهمی در سنگین کردن کفه ترازو به سود محور مقاومت به رهبری ایران داشته است.
الوقت- در روزهای اخیر تنش لفظی مقامات آنکارا علیه تهران شدت گرفته است. این زنجیره ی اتهام زنی نخست با اظهارات اردوغان رییس جمهور ترکیه، علیه ایران در چارچوب سفر منطقه ای به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس کلید خورد. وی در خصوص تحولات منطقه با اشاره به بحران‌های سوریه و عراق ایران را متهم به تلاش برای تجزیه این کشورها نمود. وی اظهار داشت:"در آنجا (عراق) نیز ملیت گرایی فارس وجود دارد. همراه با این ملیت گرایی فارس، تجزیه طلبی نیز در آنجا موضوعیت دارد. باید جلوی اینها را بگیریم. شرایط یکسانی نیز در سوریه وجود دارد." این اتهام زنی ترک ها نسبت به نقش ایران در تحولات منطقه سپس در کنفرانس امنیتی مونیخ توسط وزیر امور خارجه ترکیه تکرار شد و همین امر عکس العمل ایران را در پی داشت.
این اتفاقات درحالی صورت میگیرد که اهتمام دو دولت در ماه های اخیر، برای کاهش از سطح اختلاف دیدگاه ها و درنتیجه منازعات منطقه، به ایجاد آتش بسی بی سابقه در سوریه و تشدید روند صلح در آن کشور انجامیده است. از این رو درک اهداف اردوغان از تنش آفرینی در این برهه با ایران اهمیت می یابد.
جلب رضایت و همکاری امیرنشینان حاشیه خلیج فارس
روابط ترکیه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در طول سالیان پس از آغاز تحولات بیداری اسلامی به دلیل وجود همزمان متغیرهای اختلاف و اشتراک نظر، دچار نوسان بوده است که از جمله آنها می توان به اهداف مشترک این کشورها در سرنگونی نظام سوریه و اختلاف درباره روابط با روسیه اشاره کرد. تلاش اردوغان براین اساس بوده است که با بهره گیری از برجسته کردن هر کدام از این متغیرها در دوره های مختلف، قدرت مانور ترکیه را برای تأمین اهداف و منافع خود بالا ببرد. از این رو یک جنبه برجسته کردن اختلاف با ایران و اتخاذ مواضع تند علیه آن در این مقطع، جلب رضایت کشورهای حاشیه خلیج فارس می باشد. منافع ترکیه از گسترش همکاریها با کشورهای عربی را می توان در توافقات اخیر انجام شده میان اردوغان و رهبران این کشورها مشاهده نمود. بخشی از توافق ترکیه و عربستان در سفر اردوغان به این کشور، مربوط به حساسیت های ترکیه در خصوص عدم استقرار حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (پ.ی.د) و یگان‌های مدافع خلق سوریه(ی.پ.گ) در سوریه شد. در این زمینه ترکیه خواستار کسب اطمینان از عدم تلاش عربستان برای تجهیز تسلیحاتی شبه نظامیان موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه است، زیرا بخشی از این نیروها را اعراب سوری مخالف بشار اسد تشکیل میدهند. در همین رابطه به نقل از سایت میدل ایست آی، عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در سخنرانی خود در اندیشکده SETA درآنکارا پیرامون موضع ترکیه در قبال کردهای ypg اذعان داشت: "ما از موضع ترکیه حمایت می کنیم و از همان ابتدا این را ابراز کرده ایم. آنها (کردها) تجزیه طلب بوده، برنامه محدودی دارند و ما مخالف دادن نقش به آنها در سوریه هستیم".وی همچنین از طرح ترکیه برای ایجاد منطقه امن حمایت کرد.
کسب امتیازات اقتصادی نیز بخشی دیگری از اهداف اردوغان از تلاش برای نزدیکی به اعراب است. نهایی شدن توافقنامه تجارت آزاد میان ترکیه و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از جمله مهمترین دستاوردهای سفر رجب طیب اردوغان در سفر به سه کشور عربی منطقه و دیدار با مقامات عربستان سعودی در ریاض اعلام شد. در صورت اجرایی شدن این توافقنامه، شرایط ایجاد یک اتحادیه گمرکی منطقه ای فراهم خواهد شد و ترکیه نقش فعال تری در مراودات تجاری به خصوص با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد داشت. در جلسه شورای هماهنگی میان ترکیه و عربستان سعودی نیز موضوع مشارکت بیشتر شرکت های ترک در پروژه های عربستان سعودی مطرح شد و حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین نیز از شرکت های ترک برای حضور در اجرای پروژه احداث دومین پل میان این کشور و عربستان سعودی دعوت کرد . موضوع همکاری در بخش صنایع دفاعی نیز مطرح شد و تسریع خرید تسلیحات ساخت ترکیه از سوی عربستان سعودی مطرح گردید.
رقابت منطقه ای با ایران
وجه دیگر اظهارات ضد ایرانی ترکیه به ناکامیهای پدید آمده برای اردوغان در حوزه های رقابت میان طرفین در تحولات منطقه بازگردد. رقابت منطقه ای ایران و ترکیه که دلایل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی متعددی دارد در بحران سوریه به اوج خود رسید و دو طرف در یک بازی برد – باخت درگیر رقابتی ژنوپولتیک، بر سر گسترش حوزه نفود خود برآمدند. پیروزی ارتش سوریه در حلب نقش مهمی در سنگین کردن کفه ترازو به سود محور مقاومت به رهبری ایران داشته است. در عرصه اقتصادی نیز دوکشور ایران و ترکیه بر سر خطوط انتقال انرژی از منطقه و یا کسب منافع اقتصادی در عراق و سوریه به رقابت با هم مشغولند و در عرصه فرهنگی، رقابت بر سر اسلامتوسعهگرای (اخوانی) مدل ترکیه‌ای و اسلام شیعه – انقلابی ایران در گرفت که کماکان ادامه دارد.
همراهی با آمریکا
دولت ترکیه از جمله معدود دولت هایی در منطقه است که از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حمایت و ابراز رضایت نمود. ترکیه امیدوار است با روی کار آمدن ترامپ، طرح ایجاد منطقه پرواز ممنوع و حائل در مرزهای شمالی سوریه با این کشور- که عمدتاٌ تحت کنترل کردها است- عملیاتی شود و همچنین با قبول نگرانیهای آنکارا از پیشروی کردها از سوی واشنگتن، حمایت نظامی آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری یگان های مدافع خلق پایان یابد. بر این اساس اردوغان امیدوار است از طریق همسویی با مواضع ضد ایرانی ترامپ، ترکیه را شریکی راهبردی و قابل اتکا برای اجرای سیاست های دولت جدید آمریکا در منطقه معرفی نماید.
