الوقت- چند سال قبل که داعش مانند حیوانی وحشی افسار پاره کرده بود و پشت سر هم سرزمین‌های عراق و سوریه را لگدمال می‌کرد، وجدان جامعه جهانی در خوابی عمیق فرو رفته بود. در ابتدای راه، اولین کشوری که دست یاری به سوی عراق و سوریه دراز کرد، ایران بود. در واقع کشورهایی که امروز مدعی جنگ با تروریسم هستند و ائتلاف‌های پرزرق و برقی ایجاد کرده‌اند، زمانی که داعش و دیگر گروه‌های تروریستی در خاک خاورمیانه جولان می‌دادند صرفا به ایفای نقش تخریبی و منفی خود مشغول بودند.
امروز عملیات بزرگ موصل در حال انجام است. عملیات "قادمون یا نینوی" با شرکت نیروهای مسلح رسمی عراق و حشدالشعبی آغاز شد و رزمندگان عراقی با قدرت تمام به سوی موصل پیشروی می‌کنند. در عراق همه چیز می‌تواند به طور طبیعی پیش رود اما همین کشورهایی که امروز زیر بیرق ایالات متحده و ائتلاف مدعی مبارزه با داعش هستند، هر کدام به نحوی سنگ‌اندازی می‌کنند. در واقع بیش از آن که کمک حال دولت عراق باشند، آشکار یا پنهان آب به آسیاب داعش می‌ریزند و مساله را از یک بحران جهانی مثل تروریسم به دعوایی طایفه‌ای تنزل می‌دهند. چرا موصل انقدر برای این کشورها اهمیت دارد که انقدر خود را برای دخالت در آزادسازی آن به آب و آتش میزنند؟
نگرانی اردوغان و دلسوزی سلمان
آزادسازی موصل، تیر خلاص به داعش در عراق است. البته بعد از ازادسازی موصل جنگ با تروریسم در عراق همچنان ادامه خواهد داشت اما این عملیات یک نقطه عطف بزرگ محسوب می‌شود زیرا هیمنه داعش را بیش از پیش می‌شکند. در سال ۲۰۱۴ که دواعش پا در موصل گذاشتند به قصد فتح پایتخت آمدند. آمده بودند که نظام عراق را سرنگون و خلافت جعلی خود را برپا کنند. در مسیر پیشروی خود به اندازه‌ای به بغداد نزدیک شدند که برد خمپاره‌اندازهایشان به فرودگاه بین‌المللی پایتخت می‌رسید. پیاده‌نظام استیجاری سعودی نتوانستند به پایتخت برسند اما همچنان یکی از بزرگترین شهرهای عراق را تحت کنترل داشتند. در تمام این مدت که عراق درگیر مبارزه‌ای سنگین با تروریسم بود، ائتلاف و تمام کشورهایی که در ایجاد داعش نقش داشتند مشغول تماشا بودند و به اقدامات نمایشی بسنده می‌کردند.
امروز چه اتفاقی افتاده که همه نگران موصل شده‌اند؟ همه می‌خواهند از آزادی موصل سهم ببرند و بگویند ما بودیم که داعش را در عراق نابود کردیم. از زمانی که زمزمه‌های طراحی عملیات ازادی موصل به گوش رسید، یک یک سیاستمداران پشت تریبون‌ها رفتند تا برای موصل ابراز نگرانی کنند! ابراز نگرانی کنند تا مبادا شیعیان حشدالشعبی پا در شهر اهل سنت بگذارند. این دست اظهارنظرها همچنان ادامه دارد؛ اردوغان از یکسو می‌گوید که برادران ما در موصل هستند و ما وارد این شهر می‌شویم. از سوی دیگر روزنامه الشرق الاوسط پا را فراتر گذاشته و تیتر می‌زند که سعودی نگران راه افتادن "حمام خون" در موصل است. گویی هر وقت که حشدالشعبی پا در شهری گذاشته همه غیرشیعیان را از دم تیغ گذرانده. در میان تمام این اظهارنظرهای مغرضانه در خصوص عملیات موصل، روزنامه‌ای چاپ ترکیه سنگ تمام گذاشت و نوشت که ایران بعد از پانصد سال در موصل انتقام جنگ چالدران را گرفت!
اتحاد عراقی ها، خار چشم دشمنان
تمام این درگیری‌ها، اظهارنظرها و سنگ‌اندازی‌ها بدین دلیل است که حامیان آشکار و پنهان داعش که امروز در قامت مبارزان اصلی با تروریسم ظاهر شده‌اند قصد ندارند بحران عراق پایانی خوش داشته باشد و مردم این کشور باشند کسانی که نقش اصلی در مبارزه با تروریسم را ایفا می‌کنند. به همین دلیل، جنگ با داعش را به مسائلی مانند جنگ شیعه و سنی یا درگیری عرب و عجم تقلیل می‌دهند. از سوی دیگر، این کشورها از نقش مثبت و سازنده ایران در مبارزه با تروریسم تکفیری نیز واهمه دارند. برای همین از زمان تشکیل بسیج مردمی عراق که با کمک مستشاران ایرانی انجام گرفت، دهانه توپخانه رسانه‌ای خود را سمت حشدالشعبی گرفتند و آنان را لشکر صفوی و ایرانیان نامیدند. حال اینکه همین لشکر به قول سعودی‌ها صفوی، هزاران رزمنده مسیحی، ایزدی و اهل سنت دارد که پا به پای رزمندگان شیعه کنار نیروهای مسلح عراق می‌جنگند.
شمارش معکوس برای پایان داعش در موصل آغاز شده است. برخی تحلیلگران، پایان داعش در موصل را شکست این گروه در جنگ عراق تعریف می‌کنند. در این برهه زمانی که عراق در نقطه عطفی تاریخی ایستاده، کشورهای موسس و حامی داعش دست بکار شدند تا در صورت امکان، جلوی این عملیات را بگیرند یا آن را با شرایط خود وفق دهند. برخی مانند ترکیه نیز برای کسب غنیمت پا در میدان گذاشته و سهم خود را طلب می‌کند. ائتلاف بین‌المللی به اصطلاح ضد داعش نیز می‌خواهد تمام کننده بازی باشد. همه می‌خواهند میراث جنگ با داعش را چپاول کنند اما در نهایت این مردم عراق هستند که کشور خود را آزاد می‌کنند.
در پایان نکته دیگری را نیز باید بیان کنیم. موصل شهری است با تنوع مذهبی. هر چند که اکثریت آن با اهل سنت است اما ساکنانی از دیگر مذاهب را نیز در خود جای داده است؛ در واقع می‌توانیم بگوییم که موصل نمونه‌ای کوچک شده از عراق است. تحلیلگران بر این باورند که انتخاب موصل برای اشغال توسط داعش به صورت کارشناسانه انجام شده بود. در حالی که کشورهای پشت پرده و به طور مشخص عربستان و ایالات متحده تلاش می‌کردند با اظهارنظرها و برخی فعالیت‌ها جنگ طایفه‌ای در عراق ایجاد کنند، داعش پشت دیوارهای موصل دست به جنایاتی می‌زد تا سناریوی هادیان خود را تکمیل کند.
به طور مشخص، زمانی که طرح تسلیح طوایف و عشایر عراقی در کنگره ایالت متحده به تصویب رسید، به فاصله کمی برخی سیاستمداران عراقی نیز به دنبال تصویب قانون تشکیل گارد ملی یا "حرس الوطنی" بودند که آن را مقابل حشد الشعبی علم کنند و در برابر به قول خودشان ارتش شیعیان، اهل سنت را مسلح کنند. تمام این وقایع بخشی از یک سناریوی بزرگ‌تر بود که با آزادی موصل نقش برآب شد. صدالبته این کشورها بیکار نخواهند نشست و سناریوهای جایگزین را عملیاتی خواهند کرد.
محسن صالحی خواه
