الوقت- کشمیر منطقهای در شمال غربی شبهجزیره هند است که از ایالت جامو و کشمیر تحت کنترل هند، ایالت گلگت- بلتستان و کشمیر آزاد تحت کنترل پاکستان و منطقه اقصای چین تحت کنترل جمهوری خلق چین تشکیل میشود. این منطقه عمدتاً کوهستانی است و رشتهکوه قراقروم شامل قله کی۲ دومین نقطه مرتفع کره زمین و چندین قله مرتفع دیگر در آن قرار دارند.
کشمیر یکی از حوزههای اصلی نفوذ زبان فارسی نيز بهشمار میرود، به طوري كه اقبال لاهوري كشمير را «ايران صغير» ناميد كه پس از آن به اين نام نيز معروف شد و همچنان این اصطلاح مورد استفاده مردم این منطقه است. کشمير از شمال و شرق به چين، از جنوب به هند، از غرب به پاکستان و از شمال غربي به افغانستان محدود است. ایالت هندی جامو و کشمیر حدود ۱۰۱۴۳۷ کیلومتر مربع وسعت دارد و در سرشماری سال ۲۰۱۱ بیش از ۱۲ میلیون نفر جمعیت داشتهاست.
«ایران صغیر» را فراموش نکنید!
پایتخت تابستانی کشمیر «سرینگر» مرکز تاریخی منطقه و پایتخت زمستانی آن «جامو» است. قسمت وسيعي از اين سرزمين شامل دره كشمير، جامو و لاداك يا لاداخ، تحت حاكميت دولت هند است و چين نيز مناطق عمدتاً خالی از سکنه كه ۴۲۶۸۵ کیلومتر مربع است، را در اختيار دارد. منطقه تحت کنترل پاکستان از کشمیر آزاد به مرکزیت «مظفرآباد» با مساحت ۵۶۱۹ کیلومتر مربع و ایالت گلگت بلتستان با مساحت ۷۲۴۹۶ کیلومتر مربع تشکیل میشود.
این منطقه تا پیش از استقلال هندوستان در سال ۱۹۴۷ یک دولت سلطنتی تحتالحمایه بریتانیا داشت. در جریان جدایی پاکستان از هند هر دو کشور مدعی حکومت بر این منطقه بودند که به وقوع چندین جنگ بین این دو کشور انجامید. بر اساس آخرين آمار تخميني، از ۵ ميليون و ۵۰۰ هزار نفر ساكن در دره كشمير، ۹۵ درصد مسلمان و تنها ۴ درصد هندو هستند. از ۴ ميليون جمعيت جامو نيز ۳۰ درصد مسلمان، ۶۶ درصد هندو و ۴ درصد شامل مذاهب ديگر ميشوند. در لاداك يا لاداخ نيز از ۲۸۰ هزار نفر ۴۶ درصد مسلمان، ۵۰ درصد بوديسم و ۳ درصد شامل مذاهب ديگر ميشوند. در كشمير آزاد نيز حدود ۳۰۰ هزار نفر زندگي ميكنند كه بر اساس آمارها همگي مسلمان هستند. در مناطق شمالي كشمير پاكستان نيز ۱ ميليون نفر ساكن هستند كه ۹۹ درصد آنها مسلمان ميباشند.
درگیری های اخیر کشمیر
از روز جمعه ۲۵ تير ۱۳۹۵تاکنون درگیریها در کشمیر تحت کنترل هند ادامه داشته و در جریان این درگیریها دست کم بیش از ۳ هزار زخمی و ۴۱ نفر کشته شدهاند. رسانههای هندی از تداوم درگیریها در کشمیر هند با وجود اعمال تدابیر شدید امنیتی خبر دادهاند. به دنبال کشته شدن «برهان وانی» یکی از افرادی که رسانهها و دولت هند او را «ستیزهجو» ناميدهاند، درگیریها در این منطقه شدت یافت. به گزارش «ان دی تی وی» هند، از روز جمعه و به دنبال از سرگیری درگیریها و اعتراضات خشونت آمیز در کشمیر، ۴۱ نفر کشته و بیش از دو هزار نفر زخمی شدند. گفته ميشود در یکی از اعتراضات و به دنبال حمله معترضان به ایستگاه پلیس «کوپوارا» در شمال کشمیر، نیروهای امنیتی به روی معترضان تیراندازی کرده و چند تن دیگر را کشتند. در دیگر نقاط کشمیر هم تظاهرات و اعتراضات برپا شده که با دخالت پلیس و استفاده آنها از باتوم و دیگر تجهیزات، سرکوب شد. روزنامه نگاران و مدیران مسئول رسانهها در شهر «سریناگار» کشمیر هم در اعتراض به تاکید مقامات بر عدم انتشار روزنامه، دست به تظاهرات زدند. همچنین پلیس کشمیر به روزنامه نگاران حمله و تعدادی از آنها را دستگیر كرده است.
طی دو هفته اخیر و در پی کشتهشدن یکی از فرماندهان جداییطلب در نزاع با نظامیان هندی، درگیریهای گستردهای در کشمیر آغاز شد. این درگیریها تاکنون دهها کشته برجای گذاشته و منجر به ایجاد حکومت نظامی در این منطقه شده است. رهبران ارشد جدایی طلب از جمله سید علی گیلانی، «میرواعظ کشمیر،» «محمد یاسین مالک،» «شبیر احمد شاه» و دیگران به علت مشارکت در اعتراضها، در حصر خانگی به سر میبرند و یا بازداشت شدهاند. در ایالت جامو و کشمیر هند یا آن طور که در برخی محافل «کشمیر تحت کنترل هند» نامیده میشود، مردم به دفعات متعدد به خیابان سرازیر شده و ضمن اعتراض به ادامه کنترل دهلینو بر این منطقه، خواهان استقلال از آن شدند. البته آتش اعتراضات اخیر در پی کشته شدن چند تن از سرانِ جوانِ گروههای مبارز و مسلح این منطقه توسط نیروهای امنیتی هند شعلهور شد. در پی سرازیر شدن مردم به خیابان و سردادن شعار اعتراض، نیروهای امنیتی هند با وضع مقررات منع آمد و شد به مقابله با معترضان پرداختند که در پی آن تاکنون بیش از ۴۰ تن کشته و حدود ۳ هزار نفر دیگر مجروح و مصدوم شدهاند. مقررات حکومت نظامی هنوز هم به قوت خود در کشمیر باقی مانده است و اوضاع برای دهمین روز هم به حالت عادی برنگشته است.
در اين ميان «سید علی گیلانی،» برجستهترین رهبر جداییطلب منطقه جامو و کشمیر، برای نخستین بار در نامهای به ایران و چین، حمایت و میانجیگری فوری آنها را برای حل بحران رو به وخامت کشمیر خواستار شد. گیلانی در نامهای به سران اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد و سازمانهای منطقهای مانند اتحادیه اروپا، انجمن ملل آسیای جنوب شرقی، سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه همکاریهای منطقهای جنوب آسیا، از این نهادها برای متقاعد کردن هند به انجام اعتمادسازی، پذیرش ماهیت بحران جامو و کشمیر، لغو «قانون اختیارات ویژه نیروهای مسلح هند» و آغاز فرایند خروج نظامیان این کشور درخواست کمک کرد. سيد علي گیلانی يكي از رهبران كشمير بر اين باور است كه کشورهای دریافتکننده نامه، در قبال توقف وحشت ایجاد شده بوسیله هند در کشمیر و جامو مسئولیت دارند و بايد آزادی زندانیان سیاسی و ایجاد فضا برای انجام فعالیتهای سیاسی در دستور كار هند قرار گيرد.
ریشه های منازعات در کشمیر
واقعيت اينست كه اختلافات مرزي، سياسي و مذهبي هند و پاكستان از بدو تاسيس، که اختلاف بر سر كشمير مهم ترنی مصداق این موضوع است، تداوم داشته است. وجود گروههاي افراطي و تروريستي در پاكستان و تاثيرگذاري آنان بر اوضاع امنيت جنوب آسيا، به نوعي موجب شده است تا در هر گونه حادثه تروريستي در هند، انگشت اتهام به سوي اسلامآباد نشانه رود و بر همین اساس هند نيز براي تحت فشار قرار دادن پاكستان، اين كشور را متهم به حمايت از طالبان و گروههاي خشونتطلب در هند و منطقه جامو و كشمير كند. بنابراين طي ۷۰ سال تنشها بين دو كشور تداوم داشته و در بخشهاي شمالي كشمير نيز هند با چين داراي اختلافات مرزي است. شايد يكي از دلايل حل نشدن مساله كشمير، تفسير اوضاع به نفع خود و ناديده گرفتن حقوق مردم كشمير باشد، چرا كه بازیگرانی که در مسئله کشمیر تاثیرگذار هستند، هر کدام از نگاه خود به این مسئله پرداختهاند و این امر سبب شده است تا عملا بازيگران بین المللی در این مسئله ورود نكنند.
هند مسئله کشمیر را یک مسئله داخلی خود میداند و پاکستان هم از این مسئله به عنوان ابزار و اهرمی برای فشار بر هند استفاده میکند. این مسئله به نوعي باعث شده تا در طول این سالها، اطلاعات و اخبار درستی از کشمیر منتشر نشود و بحرانهای منطقهای هم موجب شده است تا مساله كشمير كمتر رسانهاي شود. به عنوان مثال حوادث كشمير قبل از كودتاي نافرجام تركيه آغاز شد، اما اين امر حتي در رسانههاي داخل ایران نيز كمتر پرداخته شد. در اين ميان كشورهاي غربي نيز براي تداوم اختلافات بين هند و پاكستان و هند و چين، به مساله كشمير بيتوجه بوده و به نوعي خواهان برطرف نشدن اين مساله در جنوب آسيا هستند.
در حالي كه برخي دليل نپرداختن به مساله كشمير را اولويت نداشتن آن براي ايران تلقي ميكنند، بايد گفت كه كشمير به عنوان عمق استراتژيك انقلاب اسلامي در مركز آسيا محسوب ميشود. موقعیت ژئوپلتیک کشمیر در قلب چند کشور مهم آسیا (هند، چين و پاكستان) و نفوذ عمیق فرهنگ ایرانی و انقلاب اسلامی در بین ساکنان این منطقه، موجب شده است تا اين منطقه از جايگاه استراتژيكي براي ايران محسوب شود. مردم منطقه کشمیر شعار اقبال لاهوری که این منطقه را «ایران صغیر» نامید همچنان پاس می دارند و این اصطلاح را زنده نگه داشته اند. سال گذشته حکیم سجاد حسین روحانی برجسته و فعال سیاسی اهل کشمیر هندوستان، در مراسمی در یکی از مساجد شهر مشهد اظهار کرد: اشتراک های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و کشمیر آنقدر زیاد است که از کشمیر به عنوان ایران صغیر یاد می کنند.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای مسلمان دنیا، عنوان کرد: یکی از روحانیون هندی ساکن کشمیر، در اوایل جنگ تحمیلی ایران، با مراجعه به درب هر یک از منازل اهالی یکی از مناطق محروم هند، مبلغ ۳۰۰ هزار روپیه معادل ۱۰ هزار دلار جمعآوری کرد و این مبلغ را به سفیر ایران تحویل داد و از وی خواست این پول را به رزمندگان جبهه اسلامی علیه صدام برساند.
حکیم سجاد حسین اضافه کرد: مبلغ این پول اهمیتی ندارد بلکه آنچه مهم است اعلام همبستگی مؤمنان و شیعیان هند با رزمندگان ایران بود زیرا معتقد بودیم اگر ایران شکست بخورد، دوام شیعه بر هم خواهد خورد و به لطف خدا شاهد شکست صدام بودیم و میبینیم حرکت انقلاب اسلامی ایران همواره ترویج مییابد.
بنابراین غفلت از کشمیر که مردمانش خود را جزئی از حوزه فرهنگی ایران می دانند، خطایی نابخشودنی است، به ویژه این که سیاست اصولی جمهوری اسلامی در دفاع از مسلمانان مظلوم که حقوق اولیه آن ها پایمال شده است، ایجاب می کند که دست کم وزارت امور خارجه در قبال کشتار مسلمانان این منطقه موضع گیری قاطعی داشته باشد.
دیگر این که موضوع کشمیر از بدو استقلال هند و پاكستان از استعمار انگليس، یک مساله اساسي، درازمدت و موثر در جایگاه منطقه ای در شبه قاره به شمار میآید و تحولات آن بر روابط كشورهاي پيراموني تاثیر ویژه دارد.
چه باید کرد؟
دولت هند در سکوت مغرضانه جوامع جهانی و سازمانهای بین المللی، اقدام به سرکوب وحشیانه مسلمانان کشمیر میکند، در حالي كه کشمیر عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود؛ هر چند كه مردم کشمیر هیچ چشم داشتی نسبت به جمهوری اسلامی ایران ندارند و در همه برهه ها در دفاع از آرمانهای اصیل انقلاب اسلامی ایران که آرمانهای انسانی و بین المللی است، پیشقدم بودهاند و همواره آن را نشان دادهاند. با این نگرش کشمیر بخشي از جهان اسلام و نهالی از شجره طیبه انقلاب و ثمره نگاه عدالتمحور امام خمینی (ره) است و چنانچه دولت ایران نسبت به آنچه در کشمیر میگذرد، بی تفاوتی پیشه کند، به هیچ وجه قابل توجیه نیست. اين سوال اساسي است که چرا دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران که در خصوص اتفاقات هرچند کوچک کشورهای غربی به سرعت اعلام موضع میکند، در خصوص کشتار مسلمانان مظلوم کشمیر سکوت معناداری پیشه کرده و حتی صدا و سیما هم عملا پوشش کاملی از این کشتار نداشته و نهادهای انقلابی نیز واکنشی در خور شان واقعه از خود نشان ندادهاند. در این وضعیت بايد در فضاي رسانهاي و شبكههاي اجتماعي و به هر طريق ممكن، اقدامات وحشيانه دولت هند را محكوم كنيم و اجازه ندهيم بيش از اين، تعرض به مسلمانان صورت بگيرد.
حداقل کار این است که دیپلماسی عمومی با بسیج رسانهها، شبکههای اجتماعی، انعکاس خبری، تشکیل کمپینهای جهانی و حداقل داخلی، نقش فعالانهای را در مقابله با ظلم و ستم دولت هند نسبت به مسلمانان کشمیر داشته باشند.
اسماعیل باقری
