الوقت- همه چیز از انتشار یک عکس شروع شد. عکسی که به حدی حساسیت‌برانگیز بود که یک مخصمه بزرگ برای دولت عراق ایجاد کند.
اواخر هفته گذشته علی هاشم، خبرنگار الجزیره با انتشار یک عکس از دیدار محرمانه محمد السودانی نخست وزیر عراق و احمد الشرع (محمد الجولانی) رئیس جمهور خودخوانده سوریه خبر داد. این عکس که گویا قرار نبوده منتشر شود مانند بمب در صحنه سیاسی و رسانه‌ای عراق منفجر شد و دولت السودانی را وارد چالش بزرگی با جناح‌های پارلمانی حامی دولت کرد.
رسانه‌ها به نقل از منابع دولتی تاریخ سفر اعلام نشده السودانی به دوحه و دیدار با الجولانی را 15 آوریل (26 فروردین) اعلام کرده اند. مقامات دولتی عراق که به نظر می‌رسد از انتشار عکس این دیدار و افشای سفر محرمانه السودانی به دوحه شوکه شده‌اند، اکنون می‌گویند که درباره اعلام رسمی این دیدار از سوی قطری‌ها توافق شده بوده و قصدی برای تداوم پنهان نگه داشتن این دیدار وجود نداشته است اما رسانه‌های عراقی این موضع‌گیری را تلاش دولت برای سرپوش گذاشتن بر ماجرا و عدم شفافیت درباره زمینه‌سازی برای دعوت گرفتن و حضور جولانی در نشست آتی سران اتحادیه عرب در بغداد عنوان می‌کنند.
در حالی که برخی از نمایندگان در مجلس عراق از جناح‌های مختلف سیاسی اعلام کردند حدود ۵۰ امضای پارلمانی را درباره این دیدار محرمانه جمع‌آوری کرده‌اند، و همچنین خواستار تصویب مصوبه‌ای برای ممانعت از حضور "شرع" در اجلاس بغداد شدند، دولت عراق در بیانیه‌ای جزئیات این ملاقات را تشریح کرد. در این بیانیه آمده است: «این سفر محرمانه نبوده، بلکه توافق شده بود در زمان مناسب اعلام شود. آنچه رخ داد، اختلاف در زمان اعلام خبر بود. چگونه ممکن است دیداری محرمانه باشد و عکس‌های آن منتشر شود؟ ده‌ها سفر محرمانه توسط سیاستمداران و مقامات کشورهای مختلف انجام می‌شود که افشا نمی‌شوند و تنها در گزارش‌های داخلی باقی می‌مانند.»
بیانیه افزود: «سودانی با واقع‌گرایی سیاسی و دوری از شعارهای پوچ عمل می‌کند. همان‌طور که او در داخل کشور موازنه‌گر است، عراق را نیز به عنوان کشوری متوازن معرفی می‌کند. همان‌گونه که با اقدامات جسورانه در توسعه و اقتصاد موفق بوده، در سیاست خارجی نیز با رویکردی جسورانه به موفقیت ادامه خواهد داد.»
این بیانیه درباره ماهیت این دیدار توضیح داد: «این ملاقات امری غیرمعمول در عرصه سیاسی، به‌ویژه در منطقه پرتحول ما نیست». با توجه به تحولات منطقه، «دیدار سودانی و شرع کاملاً قابل‌درک است، به‌ویژه با توجه به تأثیر سوریه بر امنیت و ژئوپلیتیک عراق»
دولت عراق همچنین فاش کرد که «سودانی بدون هیچ ملاحظه‌ای، به‌صورت شفاف و صریح با شرع دربارهٔ انتظارات عراق از سوریه جدید صحبت کرد» از جمله در مورد «حفظ تنوع قومی‌مذهبی، به‌ویژه مسئله علویان.»
این بیانیه در پاسخ به اعتراضات احزاب و نمایندگان تأکید کرد: «کسی نمی‌تواند سودانی را در مسائل استراتژیک مربوط به اکثریت جامعه (اشاره به شیعیان) زیر سؤال ببرد». همچنین اشاره شد که «یک روز پیش از انتشار عکس دیدار سه‌جانبه، سودانی به وزارت خارجه دستور داد تا به سفیر لبنان اعتراض عراق به اظهارات رئیس‌جمهور لبنان درباره حشد الشعبی را ابلاغ کند. فردای آن روز، رئیس‌جمهور لبنان با سودانی تماس گرفت تا موضع خود را روشن کند».
پیچیدگی‌های پرونده سوریه در عراق
اگرچه دولت عراق این دیدار و مذاکرات صورت گرفته را به عنوان گامی در چارچوب منافع امنیتی عراق برای کنترل مرزها و مقابله با بقایای داعش در سوریه تبلیغ می‌کند، اما نیروهای سیاسی مخالف این اقدام را "ماجراجویی بی‌محاسبه" خوانده‌اند.
نگرش منفی به نزدیکی عجولانه دولت عراق به نظام جدید سوریه حتی صرفا در جریان سیاسی نزدیک به مقاومت محدود نمی‌شود و حتی فراکسیون صادقون نزیک به مقتدی الصدر نیز مخالفت خود با نادیده گرفتن نقش سوابق قضایی حاکمان جدید سوریه را ابراز کرده اند. مخالفت‌هایی که بعضاً بسیار تند بوده است. به طور مثال ابوعلی عسکری، سخنگوی کتائب حزب‌الله ، صراحتاً از دولت خواسته "برنامه زمانی مشخصی برای خروج نیروهای آمریکایی ارائه دهد" و تهدید کرده که در صورت ادامه رویکرد منطقه‌ای مستقل السودانی، "حکم عدم اعتماد به او را صادر خواهند کرد."
این مخالفت به ویژه از آنجا نشأت می‌گیرد که رئیس‌جمهور خودخوانده سوریه هنوز با اتهامات حقوقی مرتبط با دوران جنگ سوریه و نقشش در حمایت از گسیل تروریست‌ها به درون مرزهای عراق در دوران ظهور داعش و فجایع بزرگی که این رویداد بوجود آورد، مواجه است. از طرف دیگر کارنامه نظام جدید در چند ماه گذشته فاصله شدید میان حرف تا عمل تحریرالشام را در برخورد با اقلیتهای دینی و حتی محدود کردن سلاح گروه‌های تکفیری خودسر و مقابله با داعش نشان داده است به صورتی که حتی کشورهای غربی مخالف نظام سابق نیز هنوز از پذیرش رسمی نظام جدید امتناع می‌کنند.
مجادلات حقوقی حول شخصیت احمد الشرع موضوع کوچک و قابل گریزی نیست و چالش مهمی پیش روی دولت السودانی در دعوت از الجولانی برای حضور در عراق است. بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای، الجولانی در دوره‌های قبلی حضور در عراق از نام‌های مستعار استفاده کرده و احضاریه‌های قضایی علیه او صادر شده است. این موضوع وزارت خارجه عراق را واداشته تا از قوه قضاییه درباره قانونی بودن پذیرش یا مشارکت او در اجلاس‌های آتی در خاک عراق استعلام کند.
این مناقشه پیچیدگی‌های پرونده سوریه در عراق را نشان می‌دهد در واقع این دیدار سه‌جانبه، تنها یک رویداد تشریفاتی گذرا نیست. زمانبندی و محرمانه بودن این ملاقات پرسش‌های زیادی درباره اهداف و پیامدهای آن برانگیخته، به ویژه در شرایطی که اختلافات داخلی شدیدی درباره رابطه با نظام جدید سوریه وجود دارد.
برای دولت السودانی، گشایش به سوی دمشق گامی استراتژیک در راستای امنیت مرزها و مبارزه با تروریسم محسوب می‌شود. اما در عمل این اقدام منوط به اجماع داخلی است که فعلاً وجود ندارد. در منطقه‌ای که شاهد تحولات سریع است، گرایش بغداد به نزدیکی عجولانه به نظام جدید سوریه مورد حمایت ترکیه و کشورهای خلیج فارس، سیگنالی اشتباه درباره دیدگاه حاکم در دولت عراق به بازترسیم مجدد ائتلاف‌های منطقه‌ای ارسال می‌کند.
بغداد باید با احتیاط عمل کند، چرا که هر حرکت خارج از چارچوب اجماع ممکن است به صراعات نهفته دامن زده و بحران مشروعیت در عراق را تشدید کند.
