الوقت- در شرایطی که سخنان اخیر احمد الشراع (الجولانی)، فرمانده اداره عملیات نظامی در سوریه، نشان می‌دهد که او عجله‌ای برای تنظیم قانون اساسی جدید این کشور و برگزاری انتخابات ندارد، اما برعکس سرعت و تشنگی او برای بازسازی سازمان‌های امنیتی و پاکسازی در ارتش سوریه، نگرانیهای گسترده‌ای را در مورد اولویت‌ها و واقعیت اهداف پشت پرده رهبران تحریرالشام دامن زده است.
در حالی که طی روزهای اخیر گزارش‌های متعددی از افزایش ربایش مردم و اعدام‌های خیابانی بوسیله عناصر وابسته به ده‌ها گروه مسلح کوچک و بزرگ منتشر می‌شود، این گفته الشرع که «ممکن است تا چهار سال برگزار نشود» گمانه‌زنی درباره برنامه‌ریزی حاکمان تحریرالشام برای قبضه کامل قدرت و تحمیل پایه‌های حکومت جدید بر جامعه از طریق نهادهای امنیتی و نظامی افزایش یافته است.
فرمان شماره (8) که «در چارچوب آغاز فرآیند توسعه و نوسازی ارتش و نیروهای مسلح و ایجاد چارچوب‌های ملی برای دستیابی به امنیت و ثبات» صار شده، تصریح می‌کند که این تصمیم «بر اساس الزامات نظامی، دستیابی به بالاترین استانداردهای کارآمدی و سازماندهی و افزایش اعتماد به توانمندی‌های ارتش عربی سوریه در همه رده‌ها و رده‌هایش» اتخاذ شده است.
با این حال آنچه در عمل اتفاق افتاده از جهات مختلف خلاف این ادعا را ثابت می‌کند.
اولاً از میان نزدیک به پنجاه افسری که روز یکشنبه حکم ارتقای درجه آنها ناظر بر تأسیس ارتش جدید سوریه صادر شد، هفت رتبه برتر همگی از رده های هیئت تحریر الشام هستند تا مانند آنچه در دوران 7 ساله حکمرانی این گروه بر ادلب گذشت (دولت نجات) انحصارگرایی در راس هرم قدرت نظامی و امنیتی همچنان در دستور کار قرار داشته باشد.
بر اساس این فرمان، دو نفر به درجه سرلشکری ارتقا یافتند که یکی از آنها مرحف ابوقصری، فرمانده نظامی هیئت تحریر الشام است که قرار است در دولت جدید وزارت دفاع را به عهده بگیرد. پنج نفر نیز به درجه سرتیپی و بقیه به درجه سرهنگی ارتقا یافتند. احمد عیسی احمد الشیخ، رهبر «صقور الشام» که به فرماندار ادلب نیز منصوب شد، و رهبران گروههای «جنبش الزنکی»، «جیش العزه»، «احرار الشام» و «جیش الاحرار» به عنوان موتلفین الجولانی از جمله افرادی بودند که ارتقاء یافتند.
دراین رابطه رامی عبدالرحمن، مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه، به خبرگزاری فرانسه گفت که «این ترفیع‌ها به‌ویژه شامل شخصیت‌هایی از حلقه داخلی احمد الشرع می‌شد».
در واقع این ترفیعات تمایل الشرع برای به دست گرفتن کنترل رهبری ارتش و انحصار در روند تشکیل ارتش را تأیید می کند بویژه اینکه الشراع این تصمیم را با مهر و امضایی تحت عنوان فرماندهی کل، و نه حتی عنوان فرماندهی کل ارتش و نیروهای مسلح، امضا کرده است.
این موضوع سؤالات و تردیدات درباره موضع او که گفته است انتخابات قانون اساسی ممکن است 4 سال طول بکشد و همچنین پرسش در مورد میزان اختیارات احمد الشرع در این دوران طولانی را افزایش داده است. بویژه اینکه بسیاری استدلال می کنند که ارتقاء افسران طبق قانون اساسی فعلی مستلزم صدور فرمان ریاست جمهوری است.
احمد الشراع در مصاحبه ای با شبکه العربیه سعودی که شامگاه یکشنبه پخش شد، در مورد انتصابات یک رنگ، اعتراف کرد که این موضوع "صحت دارد".
دوماً آنکه در این فرمان پرحاشیه در میان پنج نفری که به درجه سرتیپی رسیدند، فقط دو نفر سوری حضور دارند: محمد خیر حسن ابوشعیب، که مسئول شاخه نظامی حکومت نجات بود، و عبده محمد سرحان معروف به ابوعاصم الغوطه که در دوران جنگ رهبری شاخه «جبهه النصره» در غوطه شرقی را عهده‌دار بوده است.
فرماندهان دیگر از ملیت‌های مختلف هستند: ابومحمد الترکستانی، رهبر شاخه «حزب اسلامی ترکستان» است که در دوره قبلی با الجولانی بیعت کرده بود و "غریبه های ترکستان" شاخه دوم آن است. عبدالرحمن حسین الخطیب، با ملیت اردنی، در سوریه به ابوحسین الاردنی معروف بود. و سرتیپ سوم عمر محمد جفتشی، یکی از برجسته ترین فرماندهان نظامی نزدیک به احمد الشرع است.
همچنین در این حکم 42 افسر به درجه سرهنگی ارتقا یافتند که نام‌های غیر سوری متعددی در میان آنها به چشم می‌خورد از جمله افرادی از ملیت های آلبانیایی (عبدالسمرز یشاری)، مصری (علاء محمد عبدالباقی)، اردنی (بنیان احمد الحریری) و تاجیک (مولان ترسون عبدالصمد). الشرع در بیانیه های قبلی وعده داده بود، به زودی به آنها ملیت سوری اعطا خواهد کرد.
تعداد زیادی از آنها نیز اساساً سابقه نظامی ندارند و تا از جنگ داخلی غیرنظامیان عادی بودند.
بنابراین هنگامی که این حکم صادر شد، بسیاری از مردم سوریه به دلیل اتکای حکومت جدید به ملیت‌های مختلف در ساختن یک ارتش ظاهراً ملی دچار شوک جدی شدند.
اساساً به نظر می‌رسد که حکم انتصابات جدید در ارتش گام نخستین الشرع برای پیاده‌سازی توافق نشست هفته گذشته رهبران گروههای مسلح برای خلع سلاح و ادغام تمامی شبه نظامیان در ساختار واحد ارتش صورت می‌گیرد.
موضوعی که بسیاری آن را چالش‌برانگیز و خارج از توان تحریرالشام عنوان کردند چنانکه در روزهای اخیر علی‌رغم وعده‌های ظاهری سران حکومت موقت بویژه الشرع، عناصر مربتط با گروههای مسلح شروع به ایجاد ناامنی و ترور علیه مردم و نیروهای ارتش سابق و اقلیت‌ها کرده‌اند.
محسن المصطفی، پژوهشگر سوری مرکز مطالعات راهبردی عمران معتقد است که «ادغام این جناح‌ها در یک ارتش واحد کار آسانی نخواهد بود. هنوز راه درازی برای رسیدن به این مسیر وجود دارد و من معتقدم که مسیری موازی با روند تأسیس دولت طی خواهد کرد».
از طرف دیگر تحریرالشام نمی‌تواند برای حفظ ظاهر هم که شده از متحدان غیرسوری خود، که حضور آنها در مناصب حکومتی حساسیت داخلی و خارجی را برمی‌انگیزد، بخواهد که سهمی از کیک تقسیم مناصب نداشته باشند و الجولانی مطمئناً از بابت شورش این گروهها و از بین رفتن توافق تشکیل دولت موقت نگرانیهای جدی دارد.
در این رابطه ایمن التمیمی، کارشناس گروه های جهادی و امور سوریه نیز معتقد است یکی از اصول پایه‌گذاری هیئت تحریر الشام این است که این گروه به مهاجران (خارجی‌های در صفوف خود) خیانت نمی‌کند و آنها را به کشورهای مبدأ- که احتمالاً در آنجا تحت تعقیب هستند- تحویل نمی‌دهد.
سوماً: رهبران جناح‌های مسلح در نیروی «ارتش ملی سوریه»، که با بودجه و تحت کنترل کامل ترکیه کار می‌کنند، در این لیست جایی ندارند. این در حالی است که حکومت محلی تحت کنترل این نیروها در مناطق حضور ارتش ترکیه در شمال سوریه اداره امور را همچنان در دست خود حفظ کرده و کنترل این منطق را به دولت موقت تحریرالشام تحول نداده است. موضوعی که نشان می‌دهد ترکیه به دنبال حفظ اهرم های فشار خود بر دولت موقت برای گرفتن تضمین همراهی مسلحین با برنامه‌های آنکارا علیه کردهای تحت حمایت آمریکا است.
نگرانیهای منطقه‌ای و بین‌المللی
دست فرمان احمد الشراع برای تأسیس ارتش جدید سوریه موجب می‌شود تا نگرانی های محلی، منطقه ای و بین‌المللی درباره آینده ثبات در این کشور و سریز آن به دیگر مناطق برانگیخته شود بویژه با توجه به حضور رهبران با سابقه افکار افراط‌گرایانه از ملیت های مختلف در مناصب عالی ارتش و نهادهای امنیتی سوریه.
سوری‌ها در حالی که می‌بینند که حاکمان جدید انگیزه‌ای برای مقابله با اشغالگری خارجی ترکیه، آمریکا و بویژه رژیم صهیونیستی که تا نزدیک دمشق پیشروی کرده، ندارند نسبت به حس وطن پرستی ارتش جدید برساخته مسلحین شک و تردید جدی دارند و آن را بیشتر ابزاری برای سرکوب مخالفان و قبضه قدرت تصور می‌کنند.
همچنین حضور خارجی‌ها کشورهای عربی منطقه را نسبت به وعده های الشرع مبنی بر اینکه او به دنبال صدور انقلاب و ایجاد ناامنی در این کشورها نیست کاملاً بدبین می‌کند بویژه با توجه به ارتقا درجه کسانی که ملیت اردنی داشته و در گذشته سابقه ارتباط با القاعده را در کارنامه دارند.
اعطای موقعیت به ابومحمد الترکستانی در ارتش جدید سوریه نیز باعث نارضایتی چین خواهد شد که سال هاست تلاش های اطلاعاتی برای مقابله با فعالیت «حزب اسلامی ترکستان» در سوریه انجام داده است.
طالبان عرب
پیتر آر. نیومن کارشناس گروه های اسلامگرای مسلح و استاد مطالعات امنیتی در کینگز کالج لندن در مصاحبه با روزنامه سویسی Tages-Anzeiger درباره شیوه عملکرد رهبران تحریرالشام آن را شبیه به «طالبان عرب» می‌داند، که علی‌رغم مواضع لفظی نسبتاً میانه‌روی آن در مقایسه با سازمان داعش، اما با این حال، این باعث نمی شود که آن را معتدل کند و هنوز برای اقلیت ها و جامعه سوریه به طور کلی چالش بزرگ است. نیومن تأکید می‌کند هیأت تحریرالشام از قبل طالبان را یک الگو می‌داند.
