الوقت- نشست وزرای امور خارجه همکاری‌های منطقه‌ای در قفقاز موسوم به ٣+٣ با حضور کشورهای ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان و البته غیبت گرجستان، روز شنبه ۲۸ مهر سال‌جاری در استانبول ترکیه برگزارشد.
این نشست که سومین دور از برگزاری پلتفرم جدید 3 +3 محسوب می‌شد در حالی با بیانیه ای درباره لزوم همکاری منطقه ای برای حفظ صلح و ثبات به پایان رسید که میان بازیگران ذینفع تحولات قفقاز جنوبی بر سر اجرای یکی از بندهای جنجالی توافق صلح سال 2020 اختلافات جدی وجود دارد و پس از بازپسگیری قره باغ توسط باکو در دی ماه سال گذشته و انحلال حکومت خودگردان آرتساخ، عمده تنش‌ها بر سر خوانش‌های متفاوت از این بند، یعنی احداث کریدور زمینی ارتباط میان خاک جمهوری آذربایجان و منطقه نخجوان، بوده است.
دکتر عباس عراقچی به عنوان رئیس هیئت جمهوری اسلامی ایران در این نشست سخنرانی کرد و طی سخنانی برگزاری نشست های وزرای خارجه سازوکار همکاری منطقه ای ۳+۳ را نمادی از اراده این کشورها برای حل و فصل مسائل منطقه توسط کشورهای منطقه دانست.
عراقچی با استقبال از پیشرفت در روند مذاکرات صلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان، احترام به تمامیت ارضی، حاکمیت ملی، مرزهای شناخته شده بین المللی و اجتناب از توسل یا تهدید به استفاده از زور را لازمه صلح پایدار در منطقه اعلام کرد.
در همین رابطه الوقت گفت و گویی را با اسماعیل باقری کارشناس مسائل اوراسیا به منظور اطلاع از جزئیات نشست ٣+٣ و بررسی تاثیر نتایج آن بر وضعیت منطقه ترتیب داده است.
اسماعیل باقری کارشناس مسائل اوراسیا در ابتدای سخنان خود «همگرایی» در مقابل«واگرایی»را از کلیدواژه‌های مهم این نشست دانست و اظهار داشت: هدف اصلی بازیگران مذکور، برقراری صلح و ثبات در منطقه و ایجاد همگرایی و همکاری بجای واگرایی و تنش‌زایی اعلام شد. به عبارت دیگر حل و فصل مسائل قفقاز جنوبی از طریق گفتگو و تفاهم، مهمترین خروجی اعلامی این نشست بود و در بیانیه پایانی این نشست نیز مقرر شد علاوه بر تعامل بین ساختارهای دولتی، تسهیل تعاملات مردمی و همکاری های فرهنگی، علمی، آموزشی و گردشگری در دستور کار قرار گیرد.
بازی پشت پرده ترکیه
باقری در ادامه با اشاره به اهمیت حل مسئله «دالان زنگزور » به عنوان اصلی ترین عامل تنش میان باکو و ایروان در این نشست تصریح کرد : قبل از هر چیز ابتدا به این نکته مهم باید اشاره کرد که سیاست‌ها و اهداف برخی از بازیگران نظیر ترکیه و جمهوری آذربایجان، با اهداف و مطامع خاصی صورت می‌گیرد که گاه بطور نقش نیابتی(از طرف آمریکا) و گاه بر اساس زیاده‌خواهی‌های منطقه‌ای، در ظاهر از صلح و ثبات سخن می گویند، اما در واقع به دنبال تحقق اهداف هژمونیک خود در قفقاز هستند. برای مثال هدف ترکیه از دنبال کردن دالان جعلی زنگزور یا دالان تورانی و یا دخالت بیش از حد در امور قفقاز یعنی ارمنستان و آذربایجان، گسترش عمق استراتژیک و تثبیت آن در قفقاز و سپس در آسیای مرکزی است و اساسا به دنبال اتحاد و یکپارچه سازی کشورهای ترک‌زبان در قالب تورانیسم و ترکستان است و این در حالیست که ترکیه رفتار و غرض اصلی خود را پشت عبارت «استقرار صلح در قفقاز »و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای پنهان می‌کند.
نکته مهم دیگر راهبرد آمریکا و غرب در قفقاز جنوبی است. آمریکا به دنبال کنترل و محدودسازی روسیه و ایران در این منطقه است و در عین حال به دنبال ایجاد فضای تنفسی برای رژیم صهیونیستی اسرائیل است و با توجه به این مساله و برای رسیدن به اهداف آینده خود، از ترکیه حمایت می‌کند و در عین حال در راستای حفظ قدرت جهانی خود، بازی های متعددی را در غرب آسیا و قفقاز برای خود تعریف کرده و با کمک متحدانش در منطقه ، طراحی صحنه می‌کند.
حمایت آمریکا از زنگه‌زور در جهت تنش منطقه‌ای
باقری معتقد است: با توجه به مخالفت شدید آمریکا و ناتو با هرگونه ترتیبات امنیتی و تغییر نظم فعلی جهان، واشنگتن تلاش می‌کند تا در قفقاز یعنی حوزه نفوذ ایران و روسیه ورود کند تا عملا روسیه و ایران را تحت کنترل و نفوذ بیشتر خود قرار داده و در عین حال مسیر انرژی آذربایجان و آسیای مرکزی به رژیم صهیونیستی اسراییل را تضمین کند و حتی در مواقع نیاز، از جمهوری آذربایجان، به راحتی علیه جمهوری اسلامی ایران اقدامات متعدد اطلاعاتی، نظامی و امنیتی انجام دهد. لذا کریدور مدنظر ترکیه، آمریکا و رژیم صهیونیستی اسرائیل دارای ابعاد و اهداف متعدد اقتصادی، سیاسی، نظامی و فرهنگی است. ترکیه و آمریکا، احساس می‌کنند می‌توانند از ناحیه پان ترکیسم و تحریک قوم‌گرایی، منافع ایران را به چالش بکشند.جمهوری آذربایجان عمدتا یک بازیگر پیرو و دنباله رو است تا مستقل، لذا عمده سیاست‌های دیکته شده آمریکا و ترکیه را بنوعی پیاده می‌کند.
ایران مخالف کریدور جعلی
این کارشناس مسائل اوراسیا درپاسخ به این پرسش که دیدگاه های تهران که بر واقعیات ژئوپلیتیکی تاکید دارد چطور در نتایج این نشست تاثیر. داشته است گفت: ایران با جدیت مخالف هرگونه تغییرات ژئوپلیتیکی در مرزهای بین‌المللی خود با ارمنستان و حتی جمهوری آذربایجان است؛ لذا مخالف تصرف شدن باریکه ۴۴ کیلومتری جنوب ارمنستان توسط جمهوری آذربایجان یا ترکیه و حتی روسیه نیز هست. همچنین مخالف کریدور جعلی زنگزور است، چرا که هر دو این موارد عملا ایران را در یک بن‌بست ژئوپلیتیکی قرار داده و مزيت های دسترسی به قفقاز شمالی و شرق اروپا را از دست می‌دهد. اما ایران با بازگشایی راه‌های ارتباطی و دادن مسیری که تحت کنترل ایران باشد، هیچ مشکلی نداشته و از آن استقبال می‌کند. کما اینکه که مسیر گذرگاه ارتباطی به نخجوان را سال‌ها فراهم کرده است.در واقع جمهوری اسلامی ایران با پذیرش احداث خط ریلی جمهوری آذربایجان از گذرگاه ارس، امکان دسترسی راه‌آهن جمهوری آذربایجان از شهر آغبند به نخجوان را فراهم نمرد و با مشارکت فعالانه و دوستانه خود، گام مهمی در مسیر حل اختلافات منطقه ای برداشت.
حذف ایران از مسیرهای ارتباطی با اسم رمز صلح
او ادامه داد: ایران نشان داد که برای بازبودن مسیرهای ارتباطی اهمیت قائل است و به همین دلیل در طول سی سال جنگ قره باغ نیز جمهوری های آذربایجان و ارمنستان و ترکیه از مسیرهای حمل و نقل ایران استفاده کردند. عملکرد گذشته ایران نشان داده، صلح و ارتباطات اقتصادی در منطقه برقرار بوده، اما اکنون با اسم‌رمز استقرار صلح، خواهان حذف ایران از مسیرهای ارتباطی و اساسا بازیگری در قفقاز هستند، امری که دشمنان اصلی ایران یعنی آمریکا و رژیم صهیونسیتی دنبال می کند و ترکیه و جمهوری آذربایجان نقش تسهیل کننده را بر عهده دارند.
باقری در بخش پایانی سخنانش با تشریح مواضع هیئت ایرانی در نشست ٣+٣ اظهار داشت: جزئیات بیشتری از نشست اخیر، رسانه‌ای نشده است، اما با توجه به بیانیه پایانی می‌توان گفت که بر اهمیت گفت و گوها و ایجاد تفاهم و گفتمان مشترک تاکید شد و سپس به استفاده از فرصت‌های همکاری منطقه‌ای و ضرورت احترام به حاکمیت ملی، استقلال سیاسی کشورها درباره مسائل مهم منطقه‌ای اشاره شد.
بدون شک ترکیه، روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان و ایران هریک با توجه به اهداف و منافع خاص خود به قضایای منطقه قفقاز جنوبی می‌نگرند. ترکیه و جمهوری آذربایجان نقش نیابتی و البته با احتساب منافع خود از دالان مدنظر دارند و این در حالی است که ایران خطوط قرمز خود نسبت به هرگونه تغییرات مرزی وژئوپلیتیکی را بارها اعلام کرده است، اما با اینحال گذر ارتباطی ارس را نیز برای تقویت و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای باز گذاشته است.
