الوقت- پس از دور جدید بالا گرفتن آتش نزاع و درگیری‌ها در قره باغ طی هفته‌های گذشته که به کنترل ارتش جمهوری آذربایجان بر قره باغ انجامید، سفر مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی به باکو و توافقات صورت گرفته در مورد تقویت خطوط حمل و نقل میان دو کشور، عملاً همانند آبی بود که بر آتش بحران ریخته شد تا خیال‌ها از احتمال دست بردن باکو به زور برای اجرای پروژه مدعایی خود در اتصال مستقیم به منطقه نخجوان از طریق کریدور زمینی که آن را زنگه زور می‌نامد، فعلا آسوده شود.
در سفر بذرباش به‌عنوان رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان مذاکرات میان هیئت ایرانی و مقامات آذربایجانی به توافقاتی خوبی در حوزه ترانزیتی انجامید تا ضمن تأمین منافع دو کشور نشانگر شروع فصل جدیدی از همکاری‌های اقتصادی و روابط همسایگی باشد.
یکی از مهمترین توافقات صورت گرفته در مورد ساخت پل معلق مرزی بر روی رودخانه ارس برای تقویت اتصال زمینی جمهوری آذربایجان به منطقه خودمختار نخجوان از طریق ایران بوده است. به نوشته رسانه‌ها پل مرزی مذکور اتومبیل‌رو بوده و با ۲۲۰ متر طول و ۲۵ متر عرض بر روی رودخانه ارس در منطقه آغبند به عنوان کریدور آذربایجان-ایران-نخجوان، احداث خواهد شد.
در این رابطه وزیر راه و شهرسازی در حاشیه عملیات اجرایی پروژه در منطقه مرزی کلاله - آغبند گفت: طبق برنامه‌ریزی انجام شده این پل در مدت یک سال ساخته می‌شود و به بهره‌برداری می‌رسد.
وی افزود: هم‌زمان زیرساخت‌های گمرک در دو طرف پل ایجاد خواهد شد. روزانه یک هزار و ١٠٠ وسیله نقلیه بین ایران و جمهوری آذربایجان با بهره‌برداری از پل آغبند تردد خواهند کرد.
همچنین بذرپاش از طرح توسعه ای دیگری برای تقویت زیرساخت‌های ترانزیتی و تجاری و مسافری میان دو کشور نیز خبر داد. به گفته وزیر راه و شهرسازی هم‌زمان تفاهم‌نامه‌ای به‌منظور ساخت پلی برای خط‌آهن بر روی رودخانه ارس به امضا خواهد رسید.
گفتنی است بعد از فروپاشی اتحادجماهیر شوروی، شروع اختلافات بین ارمنستان و آذربایجان موجب شد 20 کیلومتر از ریل مشترک در خاک آن کشور از بین برود، لذا ارتباط ریلی ایران و نخجوان از دهه 1370 قطع شده است. یکی از مطالبات ایران همواره این بوده که این مسیر ریلی دوباره احیا شود بویژه اینکه مسیر ریلی جلفا - نخجوان از مسیر آستارا بزرگترین مزیت برای احیای کریدور شمال – جنوب است .
مزایای دو طرفه اجرای پروژه
گسترش مسیرهای ترانزیتی علاوه بر تسهیل روابط تجاری و تقویت مبادلات اقتصادی، به طور حتم نفشی بسیار موثری در کنترل و مدیریت تنش‌های منطقه ای خواهد داشت که از الزامات تحقق اهداف طرح‌های توسعه اقتصادی است که دو کشور به دنبال آن هستند.
از یکسو باکو به خوبی درک می کند در صورت تعامل با تهران می تواند نقش های جدید و مهم بین المللی برای خود ایجاد کند و ضمن ارتباط دادن روسیه و هند (از طریق کریدور جنوب شمال) عملا به یک عنصر تاثیرگذار در اقتصاد بریکس تبدیل شود. همچنین ایران اکنون به عضو اصلی سازمان شانگهای تبدیل شده است و جایگاه کلیدی در کریدور بین المللی مهم کمربند- جاده (جاده ابریشم جدید) در غرب آسیا برخوردار است و از این رو در واقع دروازه شرقی شانگهای برای اتحادیه اروپا در آینده محسوب می‌شود و باکو می‌تواند از هم اکنون با توسعه مسیرهای ترانزیتی با ایران نقش مهمی در تجارت غرب و شرق برای خود دست و پا کند.
پیشتر شاهین مصطفی اف معاون نخست وزیر آذربایجان در سفر خود به ایران برای شرکت در نشست کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و آذربایجان در مرداد ماه امسال بر عزم راسخ دو کشور برای تکمیل پروژه‌های نیمه تمام تاکید کرد.
وی تعداد فعلی شرکت های ایرانی در آذربایجان را 2452 شرکت عنوان کرد و افزود: تکمیل پروژه ها از جمله پل مرزی مشترک، گمرک و راه آهن و غیره کمک زیادی به تقویت روابط دوجانبه خواهد کرد.
گفتنی است که از زمان بحرانی شدن وضعیت قره باغ کوهستانی طی سال 2020 به اینسو که با یک جنگ بزرگ و سپس درگیری‌های مرزی مداوم میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان همراه بوده است، علی رغم حمایت جمهوری اسلامی از بازگشت مناطق اشغالی به خاک جمهوری آذربایجان اما روابط باکو- تهران دچار نوسان و تنش شده و با وجود تماس‌های مکرر مقامات دو کشور و تأکید بر کاهش اختلافات و تقویت روابط ، اما در برهه‌ای کوتاه این تنش‌ها تأثیرات خود را بر همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور گذاشته بود و جمهوری آذربایجان عوارض سنگینی بر عبور کامیون‌های ایرانی به سوی روسیه قرار داد.
با این حال بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران (ایریکا)، ارزش مبادلات تجاری ایران و جمهوری آذربایجان در سال 1401 ، با 13 درصد افزایش به 688 میلیون دلار رسید که نشان‌دهنده تمایل به گسترش همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور است.
بیش از 50 درصد حجم تجارت ایران با قفقاز جنوبی با جمهوری آذربایجان است که تقریباً معادل مجموع تجارت ارمنستان و گرجستان است که آن را به شریک اقتصادی و تجاری پیشرو تهران در منطقه تبدیل می کند. در طرف مقابل ایران هشتمین صادرکننده بزرگ به جمهوری آذربایجان است و آذربایجان 19 درصد از کل تجارت ایران با کشورهای حاشیه دریای خزر در 9 ماهه اول سال 2022 (اسفند تا آذر) را به خود اختصاص داده است.
آلومینیوم، کره بسته بندی شده، سیب زمینی، بخاری، لوازم غیر برقی، محصولات پلی اتیلن و شمش آهن و فولاد عمده اقلام صادرات ایران به جمهوری آذربایجان بوده است.
ماشین آلات صنعتی، گیربکس خودرو، ژنراتورهای گازی ، ماشین تراش، واحدهای مولد هوا، پرس برای تولید نئوپان، و مجموعه ژنراتورهای تراکمی و موتورهای پیستونی نیز عمده ترین محصولات وارداتی ایران از همسایه شمالی در سال گذشته بوده است.
