الوقت- در حالی که دولت سیزدهم سیاست گسترش روابط اقتصادی با همسایگان را در صدر اولویت‌های سیاست خارجی خود قرار داده و در این راستا نیز همه ظرفیتهای دیپلماتیک را در خدمت تقویت همکاریهای اقتصادی و تجاری منطقه ای به کار گرفته است اینبار ابراهیم رئیسی در مأموریتی جدید حسین امیر عبداللهیان را راهی یکی دیگر از کشورهای مهم همسایه کرده است.
در همین رابطه، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران در سفری سه روزه به پاکستان، با مقامات ارشد این کشور در مورد موضوعات مختلف دوجانبه و منطقه‌ای بحث و گفتگو کرد. امیرعبداللهیان روز پنجشنبه در دیار با شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان درباره گسترش مناسبات اقتصادی و تجاری به ویژه تقویت مراودات مرزی بحث و تبادل نظر کردند. دو طرف همچنین، بر اهمیت همکاریهای دوجانبه تهران- اسلام‌آباد، مشارکت برای صلح و ثبات منطقه‌ای از جمله همکاری نزدیک برای افزایش حجم تجارت دوجانبه تاکید کردند.
دیپلماسی اصلی وزیر خارجه حول محور اقتصاد می‌چرخید که توافقات خوبی در این زمینه بین دو طرف حاصل شده است. امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک با بلاول بوتو زرداری، همتای پاکستانی خود گفت:«ایران و پاکستان مصمم هستند تا مرزهای دو کشور را به محل تجارت و رفت آمد تبدیل کرده و حجم تبادلات تجاری را به دو برابر و معادل ۵ میلیارد دلار برسانند». در حال حاضر، حجم تجارت دو کشور بالغ بر 2 میلیارد و 300 میلیون دلار است که با ریل گذاری‌های اقتصادی این حجم در آینده افزایش خواهد یافت.
در مذاکرات وزرای امور خارجه سند برنامه راهبردی همکارهای تجاری ۵ ساله میان دو کشور برای سالهای ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۸ به امضا رسید. همچنین سند سومین جلسه کمیته مشترک سرمایه‌گذاری ایران و پاکستان و پروتکل همکاریهای اقتصادی و تجاری دو کشور توسط مقامات ذیربط، در حضور وزرای خارجه به امضا رسید.
امید به احیای خط لوله صلح
در چارچوب همکاریهای اقتصادی دوجانبه، یک موضوع مورد اختلافی در دهه اخیر وجود دارد که دو طرف روی آن نیز بحث و گفتگو کردند. امیرعبداللهیان در این باره هم گفت:«ما در خصوص پروژه خط لوله گاز آی پی (خط لوله صلح) گفت‌وگوهای مهمی را با هم داشتیم و تکمیل این خط لوله بین ایران و پاکستان را در راستای منافع دو ملت می‌دانیم. آمادگی داریم این خط لوله هرچه زودتر مراحل نهایی خود را پشت سر بگذارد». امیرعبداللهیان با بیان اینکه اقتصادهای ایران و پاکستان مکمل یکدیگر هستند، گفت:«به عنوان مثال پاکستان می‌تواند تامین کننده نیازهای ایران در بخش کشاورزی باشد و ایران می‌تواند نیاز پاکستان به انرژی را پوشش دهد. به این دلیل، خط لوله گاز ایران-پاکستان توسط دولت ایران تا نزدیکی مرز پاکستان کشیده شده و صادرات برق ایران به پاکستان نیز افزایش یافته است».
لازم به ذکر است که خط لوله صلح، مسیر انتقالی گاز صادراتی ایران به هند و پاکستان است که براساس تفاهم‌های انجام شده در سال 2013، ایران متعهد شد که مدت ۲۵ سال، گاز خود را با قیمت توافقی به هند و پاکستان بفروشد و قرار بود اسلام‌اباد تا پایان 2014 آنرا تکمیل کند، اما به دلیل کارشکنی آمریکا و فشارهای سیاسی به پاکستان و هند و به این بهانه که این خط لوله تحریمه‌ای ایران را نقض می‌کند، ساخت و تکمیل این خط لوله متوقف شد.
ایران تاکنون 2 میلیارد دلار در این خط لوله سرمایه گذاری کرده و از پاکستان خواسته تا بخشی از این پروژه را تا مارس 2024 در خاک خود بسازد یا 18 میلیارد دلار غرامت بپردازد. پاکستان برای اجرایی شدن این پروژه، باید 781 کیلومتر خط لوله از منطقه «نوابشاه» تا نقطه مرزی خود با ایران بکشد. پاکستان که با کمبود نقدینگی مواجه است، در ماه مارس هیئتی را به واشنگتن فرستاد تا از دولت آمریکا درخواست کند که به اسلام‌آباد اجازه دهد این خط لوله را بسازد یا در پرداخت جریمه مالی کمک کند.
رسانه‌های پاکستان در آن زمان گزارش دادند که واشنگتن همچنان در حال بررسی این درخواست است ولی تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نداده است. واشنگتن تکمیل این خط لوله را که درآمدهای زیادی را به ایران سرازیر خواهد کرد، برنمی‌تابد و به نظر نمی‌رسد که با درخواست پاکستان موافقت کند. در صورتی که اسلام‌آباد این خط لوله را تکمیل کند، با انتقال گاز پاکستان و هند می‌توانند بخشی از نیازهای گازی خود را از طریق ایران تامین کنند و تهران هم می‌تواند با کسب درآمد از این مسیر، بخشی از آثار ناشی از تحریم‌ها را جبران کند.
احداث بازارچه‌های مرزی و توسعه کریدورهای ریلی
داشتن بیش از 900 کیلومتر مرز مشترک، گزینه خوبی برای احداث بازارچه‌های مرزی به شمار می‌رود و دو کشور در این زمینه هم به توافقاتی رسیده‌اند. امیرعبداللهیان در دیدار با زرداری گفت:«ما در خصوص وجود برخی موانع و مشکلات مالی و بانکی و راهکارهای آن در چارچوب حقوق بین‌الملل گفتوگو کردیم. ایران و پاکستان مصمم هستند که از امنیتی ماندن مرزهای دو کشور فاصله بگیرند و این مرزها را به مرزهای تجاری و اقتصادی تبدیل کنند. ما آماده ایجاد منطقه ویژه اقتصادی و آزاد در نقطه مرزی ریمدان هستیم». وزیر خارجه پاکستان هم با بیان اینکه در این راستا توافق کرده‌ایم تا پایان سال جاری عملیات اجرایی پنج بازارچه مرزی باقی‌مانده را در اولویت قرار دهیم، تاکید کرد:«هر دو کشور بر تعهد خود برای به اشتراک گذاشتن مرزهای خود در صلح و دوستی تاکید کردند».
ایجاد بازارچه‌های مرزی از جمله اهدافی است که دولت سیزدهم در راس برنامه‌های کاری خود قرار داده است و پیشتر با کشورهای ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ترکیه و عراق، همکاریهایی در این زمینه صورت گرفته است و با احیای آن در مرز با پاکستان، تجارت بین تجار و سرمایه‌گذاران محلی در مرز دو کشور هم رونق خواهد گرفت. باتوجه به اینکه شهرهای مرزی دو کشور از مناطق محروم به شمار می‌روند، بازگشایی این بازارچه‌ها می‌تواند به درآمدزایی و رونق کسب و کارها کمک کرده و جلوی قاچاق کالا توسط افراد سودجو را می‌گیرد.
مسئله تقویت کریدورهای ریلی بین ایران و پاکستان هم از جمله برنامه‌هایی بود که امیرعبداللهیان در دیدار با مقامات پاکستانی به آن تاکید کرد. وزیر خارجه گفت:«تلاش شده تا از ظرفیتهای موجود برای توسعه همکاریهای دوجانبه و منطقه‌ای در حوزه حمل و نقل و ترانزیت بهره‌برداری شود». وزیر خارجه در ادامه گفت:«ما و پاکستان اتفاق نظر داریم که باید برخی فرمت‌های همکاریهای منطقه‌ای در حوزه‌های تجاری، اقتصادی و مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر را فعال کنیم».
مسیرهای ترانزیتی در سالهای اخیر برای کشورهای منطقه اهمیت بیشتری پیدا کرده است و ایران به دلیل قرار گرفتن در شاهراه این کریدورهای حمل و نقل نقش مهمی در تجارت بین شرق و غرب ایفا می‌کند. پاکستان و ایران که بخشی از طرح «جاده ابریشم» جدید چین هستند و در خطوط آهن آسیای مرکزی تا اقیانوس هند و دریای خزر هم حضور دارند، می‌توانند با تقویت زیرساختهای ریلی خود، در تجارت جهانی حرف زیادی برای گفتن داشته باشند و تمهیداتی نیز در این بخش اندیشیده شده است.
امیرعبداللهیان در ادامه دیدارهای خود با محمد صادق سنجرانی، رئیس مجلس سنای پاکستان هم گفتگو کرد. امیرعبداللهیان در این دیدار اظهار داشت:«دو طرف توافق داریم که موضوع تبادل زندانیان و محکومین و همچنین آزادی عابرین غیرمجاز میان دو کشور بایستی به نتیجه برسد و مسئولین کنسولی دو وزارت خارجه کار بر روی این موضوع را تا رسیدن به نتایج نهایی با جدیت دنبال کنند».
وزیر خارجه پس از دیدار با مقامات اسلام‌آباد، راهی کراچی شد و در این شهر اقتصادی با مقامات دولت محلی، و ایرانیان مقیم این شهر دیدار و گفتگو کرد. امیرعبداللهیان همچنین در جمع تجار و بازرگانان کراچی نیز سخنرانی کرد که محور اصلی این سخنرانی‌ها هم مسئله توسعه همکاریهای تجاری و افزایش توانمندی‌ها و زیرساختهای اقتصادی دو کشور بود.
«تروریسم» دغدغه مشترک دو کشور
باتوجه به وسعت مرزهای ایران و پاکستان، مسئله تامین امنیت این مرزها همیشه یکی از موارد همکاری بوده بین دو کشور بوده که در دیدار امیرعبداللهیان و مقامات امنیتی اسلام‌آباد درباره آن بحث شد. امیرعبداللهیان در دیدار با ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان با اشاره به ملاقات‌های خود با مقامات عالی پاکستان و توافقات حاصل شده در این سفر، خصوصا در عرصه‌های امنیتی و مرزی، اظهار داشت:«حمایت ارتش پاکستان از توافقات به دست آمده، به طور قطع در اجرایی شدن هر چه سریع‌تر این توافقات تعیین کننده است».
وزیر خارجه با اشاره به اهمیت دستاوردهای سفر دو هفته پیش فرمانده ارتش پاکستان به ایران، توافقات انجام شده وی با سردار علی باقری در زمینه‌های امنیتی و مرزی را سرفصل جدیدی از همکاریهای دو کشور دانست و آمادگی جمهوری اسلامی را برای اجرایی شدن هر چه سریع‌تر توافقات اعلام کرد. ژنرال عاصم منیر نیز اظهار داشت:«مبارزه ما با تروریسم جدی است. ما امنیت ایران را امنیت خود می‌دانیم و در همکاری با کشور برادر، ایران در عرصه مبارزه با تروریسم کاملا جدی هستیم».
این دیدار درحالی انجام شد که در ماه‌های اخیر مرز مشترک زمینی ایران و پاکستان صحنه درگیری‌های مرگ‌بار بود و تعدادی از مرزبانان ایرانی توسط گروههای تروریستی مستقر در خاک پاکستان به شهادت رسیدند.
مقامات تهران، بارها از اسلام آباد خواسته‌اند تا اقدامات بیشتری را برای مقابله با پناهگاه‌های تروریستها که در خاک این کشور حضور دارند، انجام دهد ولی سهل انگاری طرف پاکستانی، سبب شده تا این گروهها ار از گاهی به مرزهای شرقی ایران وارد شده و ناامنی‌هایی را ایجاد می‌کنند. پاکستان هم از حملات تروریستها در امان نیست و این درد مشترک بین دو کشور است. بارها تروریست‌های داعش و گروه تحریک طالبان عملیات تروریستی را در شهرهای مختلف این کشور انجام داده‌اند.
هفته گذشته گروه تروریستی داعش، در منطقه باجور در جریان تجمع یک حزب اسلامی عملیات تروریستی انجام داد که طی ن نفرآن 54 نفرآن 60 نفر کشته و حدود ۲۰۰ زخمی شدند. امیرعبداللهیان در تماس تلفنی با وزیر خارجه پاکستان این اقدام تروریستی را محکوم کرد و گفت که مبارزه با افراط گرایی دغدغه امنیتی مشترک ایران و پاکستان است. لذا، افزایش همکاریهای امنیتی بین دو کشور، به امن شدن مرزها هم کمک زیادی خواهد کرد و با ایجاد ثبات بیشتر روند تجارت دوجانبه هم رونق خواهد گرفت.
