الوقت- زهران علوش کیست؟
زهران علوش در سال ۱۹۷۱ در شهر دوما در حومه دمشق به دنیا آمد. وی فرزند شیخ عبدالله علوش از مفتیان سلفی سوریه است که اکنون در عربستان زندگی می‌کند. زهران دارای مدرک «شریعت اسلامی» از دانشکده شریعت دانشگاه دمشق است. وی پس از تکمیل تحصیلات دانشگاهی در سوریه، به عربستان سعودی سفر کرد و در آنجا زیر نظر شیوخ معروف وهابی سعودی به تحصیل پرداخت. افرادی مانند «عبدالعزیز بن باز» و «عبدالله بن عبدالعزیز العقیل» از استادان زهران در عربستان بودند.
علوش پس از آن به سوریه بازگشت و با یک شریک سعودی، شرکتی را تحت عنوان خدمات ساخت و ساز راهاندازی کرد. در همان زمان نیز به صورت مخفیانه فعالیتهای امنیتی خود را به نفع اخوان المسلمین و اطلاعات عربستان آغاز کرد. وی پس از تأثیرگذاری بر جوانان دوما و غوطه، آنان را به سوی وهابیت کشاند تا بدین وسیله بتواند هسته‌های تروریستی کوچکی را تشکیل دهد. زهران علوش به دلیل همین فعالیتها از سال 1987 تحت تعقیب سرویسهای اطلاعاتی سوریه قرار گرفت.
علوش در سال 2009 به اتهام دست داشتن در برنامه ریزی برای انجام عملیات تروریستی دستگیر شد. علوش به خاطر همین اتهام به زندان افتاد، اما در ژوئیه 2011 یعنی سه ماه بعد از آغاز جنگ داخلی سوریه مشمول عفو عمومی ریاست جمهوری شد و توانست به همراه 1500 از کسانی که در جریان ناآرامی‌ها به دلیل دست داشتن در اقدامات مسلحانه زندانی شده بودند، از زندان خارج شود.
آزادی از زندان و تشکیل جیش الاسلام
زهران که همواره با محافل وهابی و دستگاههای امنیتی عربستان سعودی ارتباط داشت و در همین حال فعالیتهای اقتصادی مشترکی با سعودیها در کارنامه خود ثبت کرده بود، پس از آزادی از زندان ارتباط خود را با ریاض توسعه داد و به توصیه سعودیها گروه تروریستی «لواء الاسلام» که بعدها به «جیش الاسلام» تغییر نام داد را با حمایت مستقیم «بندر بن سلطان» رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان تأسیس کرد. بندر بن سلطان امیدوار بود که با نیروهای وهابی علوش بتواند نظام سوریه را سرنگون کند و وارد دمشق شود؛ اما این رؤیای او هیچگاه به واقعیت نپیوست.
محل اصلی فعالیتهای سازمان جیش الاسلام (گروه اصلی جبهه اسلامی) در دوما و غوطه شرقی واقع در حومه دمشق پایتخت سوریه است. جیش‌الاسلام با حدود 15000 پیکارجو، بزرگترین و سازمان‌یافته‌ترین گروه‌های شورشی سوریه محسوب میشود و به جهت کارآمدی و نظم حتی مورد احترام گروه‌های غیراسلامی است. این گروه هم‌اکنون بخشی از جبهة الاسلامیه است و با گروه‌های دیگر همچون ارتش آزاد نیز همکاری می‌کند.
گروه تروریستی جیش الاسلام در سالهای گذشته با کمکهای مالی و تسلیحاتی عربستان سعودی و حمایتهای آمریکا به محاصره شهرها و مناطق مختلف سوریه پرداخت و مناطق مسکونی و تأسیسات عمومی را در دمشق و اطراف آن با خمپاره و موشک مورد هدف قرارداد که دهها زن و کودک و افراد بیگناه در آن کشته شدند. برخی گزارشها حاکی از آن است که زهران علوش از زمان آغاز حملات تروریستی به مناطق مختلف سوریه، با چندین بار سفر مخفیانه به عربستان سعودی، دهها میلیون دلار کمک نقدی سعودیها را مستقیما از آنان دریافت و زیر نظر سرویس اطلاعاتی عربستان به فعالیت می پرداخت.
زهران علوش همچنین از مخالفان حکومت دموکراتیک بود و اعتقاد داشت که این شیوه باعث تفرقه بین مردم میشود و به جای آن طرفدار تشکیل یک حکومت اسلامی به شیوه خلافتی بود. از همین رو، میتوان گفت که از نظر ایدئولوژی تفاوت چندانی بین وی و سازمان القاعده وجود نداشت. او همانند القاعده خواهان بازگردانی خلافت اموی بود و علویان و شیعیان را «نصیری» و «رافضی» می‌دانست و خواهان پاکسازی دمشق از همه شیعیان و علویان بود.
زهران علوش سرانجام در روز جمعه ۲۵ دسامبر ۲۰۱۵ در حالی که به همراه چند فرمانده بلند پایه گروه جیش الاسلام در یک جلسه در منطقه «اوتایا» در غوطه شرقی دمشق حضور داشت، بر اثر حملات هوایی به همراه چند فرمانده دیگر گروه جیش الاسلام کشته شد.
جانشین زهران علوش کیست؟
«عصام البویضانی» ملقب به «ابوهمام»، پس از کشته شدن «زهران علوش» سلف خود در یک حمله هوایی، رهبری گروه جیش الاسلام را به دست گرفت. انتخاب وی پس از جلسه رهبران این گروه تروریستی چند ساعت پس از کشته شدن زهران صورت گرفت.
البویضانی متولد سال ۱۹۷۵میلادی در شهر دومای سوریه است. وی سابقه کیفری زیادی در کارنامه خود دارد؛ در سال ۲۰۱۴میلادی حکم بازداشت از سوی اداره کل امنیت اطلاعات سوریه به نام «عصام البویضانی بن علی و غزیزه» علیه وی صادر شده است. سال ۲۰۰۹ نیز حکم بازداشت از سوی امنیت سیاسی سوریه برای وی صادره شده و تحت تعقیب این اداره بوده است.
بویضانی از فرماندهان ارشد و برجسته جیش الاسلام به شمار میرود که مسئولیت فرماندهی گردان «بلال بن روح الله» در این گروه را برعهده داشت. علاوه بر این فرمانده «لشکر الانصار» و همینطور «فرمانده عملیات الجیش» در غوطه شرقی نیز به شمار میرفت. بویضانی بر نبردهای مختلفی نظارت میکرد و در وضع استراتژی نظامی در جنگ با ارتش سوریه در الغوطه، سهیم بود.
اگر چه پس از کشته شدن علوش، رهبری جیش الاسلام بیانیه‌ای اعلام کرد که جیش الاسلام به مسیر خود در مبارزه با نظام سوریه و داعش ادامه خواهد داد. اما در نهایت میتوان گفت که مرگ زهران علوش به عنوان مقدمه و سرآغازی بر تجزیه و فروپاشی گروه جیش الاسلام خواهد بود. به تعبیر دیگر، کشته شدن سرکرده جیش الاسلام موجب شکلگیری رقابت، افزایش بیاعتمادی و تردید در میان فرماندهان این گروه میشود و این امر در نهایت به تضعیف و تجزیه گروه تروریستی جیش الاسلام منجر خواهد شد.
سید علی نجات
