الوقت- انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در 14 می (24 اردیبهشت) برگزار خواهد شد و چهار نفر برای تصاحب کرسی ریاست بایکدیگر رقابت خواهند کرد، اما بر اساس نظرسنجی‌ها رقابت اصلی بین رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور و کمال قلیچدار اوغلو، نامزد میز شش نفره خواهد بود. با ناتوانی دو حزب عدالت و توسعه و حزب جمهوری‌خواه خلق در به دست آوردن اکثریت آرا که پیروزی را تضمین کند، اهمیت اتحادهای سیاسی بیش از پیش آشکار شده است. هر چند بیشتر احزاب موضع خود را اعلام کرده‌اند اما در این میان بخش زیادی از کُردها که 20 درصد جمعیت ترکیه را تشکیل می‌دهند هنوز مواضع خود را مشخص نکرده‌اند و به دلیل نزدیک بودن نتایج نظرسنجی‌ها، احزاب کرد عامل تعیین‌کننده در رقابت‌های ریاست‌جمهوری خواهند بود.
حزب دموکراتیک خلق در کنار قلیچداراوغلو
حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) طرفدار کردها می‌تواند نقش مهمی در تعیین وزن سیاسی رقبای انتخاباتی داشته باشد. حزب دموکراتیک خلق‌ها که به عنوان سومین حزب بزرگ پارلمان ترکیه شناخته می‌شود و از لحاظ فکری و سیاسی به حزب کارگزان کردستان «پ.ک.ک» نزدیک است، در هیچکدام از دو ائتلاف اردوغان و قلیچدار اوغلو حضور ندارد اما اعضای ارشد این حزب به دلیل کینه‌ای که از اردوغان در دل دارند، به سمت رقیب او متمایل شده‌اند.
مدحت سنجار، رهبر عرب تبار حزب دموکراتیک خلق‌ها، در مصاحبه با روزنامه سوزجو، آشکارا اعلام کرده که حزب او به قلیچدار اوغلو رای می‌دهد و از هواداران حزب خود خواسته با رای خود، اردوغان را از صحنه قدرت کنار بزنند و کاری کنند که قلیچدار اوغلو به قدرت برسد. سنجار درباره اینکه آیا در قبال این حمایتها خواسته و امتیازی را از قلیچدار اوغلو می‌خواهند یا نه، گفته است:«مطلقاً چنین درخواستی نداریم و تنها انتظار ما از قلیچدار اوغلو این است که بنیان تبعیض را از بین ببرد. ما این انتخابات را حساس‌ترین انتخابات در تاریخ ترکیه می‌دانیم و دو هدف استراتژیک داریم. هدف اول پایان دادن به رژیم تک نفره است و هدف دوم تبدیل شدن به تأثیرگذارترین نیرو در تحول دموکراتیک ترکیه. به همین دلیل تصمیم گرفتیم از قلیچدار اوغلو حمایت کنیم».
صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر این حزب که از سال 2016 به اتهام تروریسم در حال گذراندن محکومیت خود در زندان است، اخیراً گفته که این حزب بزرگترین نیروی سیاسی طرفدار کردها است که حدود دو سوم آرای کردها را نمایندگی می‌کند. دمیرتاش از مخالفان خواسته با اجماع روی یک نفر، اردوغان را در همان دور اول شکست دهند.
قلیچدار اوغلو با اینکه سعی دارد همه جریانهای سیاسی مخالف اردوغان را به سمت خود جذب کند، اما از ترس ملی‌گرایان ترک که حزب دموکراتیک خلق‌ها را هم‌مسلک پ ک ک می‌دانند، از ائتلاف رسمی با این حزب خودداری کرده است اما در عوض رهبران دموکراتیک خلق‌ها تصمیم خود را گرفته‌اند و تنها چیزی که در خال حاضر برای آنها مهم است، به زیر کشیدن اردوغان از قدرت است، هر چند که نگاه مثبتی هم به قلیچدار اوغلو ندارند. علاوه بر رهبران کرد، بسیاری از کردهای دیاربکر هم گفته‌اند که تنها هدفشان کنار زدن اردوغان است و برای آن مبارزه خواهند کرد. آزادی و برابری خواسته اصلی کردها است و تاکید کردند که اگر حزب دموکراتیک خلق از قیلیچداراوغلو حمایت کند، به او رای خواهند داد.
بخشی از کردها هم مثل سایر مردم ترکیه از تورم بالا و بحران اقتصادی سه سال گذشته متضرر شده‌اند و تلاش می‌کنند به فردی رای دهند که بتواند آنها را از این وضعیت اسفبار نجات دهد. آنها از سیاستهای دولت اردوغان در دو دهه گذشته علیه کردها به ستوه آمده‌اند و فکر می‌کنند که این بار فرصت خوبی برایشان فراهم شده تا او را از قدرت کنار بزنند. اردوغان به بهانه مقابله با تروریستهای پ ک ک، در سالهای گذشته حملات گسترده‌ای را علیه مواضع گروههای کرد در سوریه و عراق انجام داده و این مسئله با واکنش تند رهبران کرد مواجه شده است.
شانس اردوغان برای پیروزی احتمالی
اگرچه حمایت حزب دموکراتیک خلق از قلیچدار اوغلو، برای او مزیت نسبی فراهم می‌کند اما از طرفی می‌تواند به ضرر او تمام شود. این مسئله واضح است که حزب دموکراتیک خلق‌ها در بین ملی‌گرایان منفور است، و چرخش قلیچدار اوغلو به سمت این حزب، می‌تواند آرای ملی‌گرایان را به سبد رای اردوغان اضافه کند. همانگونه که اردوغان در روزهای اخیر 110 نفر از خبرنگاران و وکلا را به اتهام همدستی با پ ک ک دستگیر کرده است تا در آستانه انتخابات به ملی‌گرایان نشان دهد که فقط او می‌تواند دیدگاه‌های این جریان قدرتمند در داخل ترکیه را تامین کند و با آمدن قلیچدار اوغلو، احزاب متحد با پ ک ک قدرت را به قبضه خواهند کرد. اردوغان که به دشمنی دموکرایتک خلق‌ها با خود به خوبی آگاه است اخیرا طرح تعطیلی این حزب را در دستورکار قرار داده است تا در صورت موافقت دادگاه عالی، تا قبل از انتخابات با دستگیری رهبران این حزب، کار آنرا یکسره کند.
از سوی دیگر، در دو دهه گذشته، همواره چندین میلیون نفر از شهروندان کرد راضی از وضعیت اقتصادی و کردهای اسلامگرای ترکیه هوادار اردوغان بوده‌اند، اما کردهای هوادار پ.ک.ک، با اردوغان زاویه تندی دارند و می‌خواهند اثری از او بر صحنه سیاسی ترکیه باقی نماند.
مسعود عزیزاوغلو، تحلیلگر ترکیه هم گفته که هم دولت و هم احزاب مخالف از اینکه به کردهای دارای حق رای نزدیک شوند بیم دارند و رهبران اپوزیسیون میز شش نفره نیز نمی‌خواهند در کنار کردها دیده شوند و این سکوت آنها به اردوغان کمک می‌کند.
برای اینکه قیلیچداراوغلو بتواند اردوغان را شکست دهد، به حمایت دموکراتیک خلق‌ها، حزب خوب و ناسیونالیست‌های سکولار در اتحاد ملت نیاز دارد، ولی بسیاری از اعضای حزب «خوب» با چرخش قیلیچداراوغلو به سمت HDP مخالف هستند. شایان ذکر است که منبع اصلی اختلاف بین حزب دموکراتیک خلق‌ها و احزاب ناسیونالیستی مانند حزب خوب، این است که حزب دموکراتیک خلق‌ها را به همکاری با پ.ک.ک متهم شده که در سطح بین‌المللی به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی می‌شود و همگرایی بین قلیچدار اوغلو و دموکرایتک خلق‌ها باعث بحران مشروعیت مبارزات انتخاباتی او در میان ملی‌گرایان ترک خواهد شد. در همین راستا، یاووز آگیر علی اوغلو، نماینده برجسته ملی‌گرای ترکیه، از حضور قلیچدار اوغلو در مقر حزب دموکرایت خلق‌ها به شدت انتقاد کرد.
جدای از مسیر دشوار قلیچدار اوغلو در ایجاد تعادل بین دموکراتیک خلق‌ها و حزب خوب برای حمایت از خود در انتخابات، اردوغان توانسته آرای خود را در مناطق کردنشین حفظ کند. اردوغان در دو انتخابات اخیر ریاست جمهوری در سالهای 2014 و 2018، حدود 40 درصد آرا را در این مناطق به دست آورد. درحالی که سیاست او در قبال کردها به طرز چشمگیری از یک روند صلح به یک فرآیند امنیتی محور تغییر کرده است. به گفته برخی کارشناسان، اردوغان همچنین روابط هم‌افزایی قوی با حزب جنبش ملی‌گرای ترکیه و حزب محافظه‌کار کرد آزاد الدعوه دارد که می‌تواند در انتخابات آتی به نفع او تمام شود.
کردها یکدست نیستند
هر چند حضور شش حزب اپوزیسیون اجماعی در مقابل اردوغان به وجود آورده است، اما به نظر می‌رسد فقط دموکراتیک خلق‌ها از میز شش نفره حمایت می‌کند و مابقی کردها هنوز تصمیم قطعی برای ورود به انتخابات و حمایت از یک طرف نگرفته‌اند. در واقع اعلام حمایت حزب دمکراتیک خلق‌ها را نمی‌توان پشت کردن کامل کردها به اردوغان دانست چنانکه بر اساس آمارها این حزب تنها حدود 12 درصد آرای مردمی در استان های کردنشین را در اختیار دارد و رسانه‌های محلی هم از احتمال بی‌طرف ماندن اکثریت کردها در انتخابات پیش رو سخن می‌گویند و این موضوع بیشتر به نفع پیروزی اردوغان خواهد بود.
کریستوفر هوستون، استاد رشته جامعه شناسی دانشگاه مک کوایر بر این باور است که کردها می‌توانند بخت و اقبال احزاب در کسب پیروزی در انتخابات 14 می را بیشتر کنند. با اینکه حزب دموکراتیک خلق‌ها از قلیچدار اوغلو حمایت کرده‌اند اما به گفته هوستون، کردهای ترکیه از نظر سیاسی یکدست نیستند و فعلا معلوم نیست آنها تا روز انتخابات چه تصمیمی اتخاذ خواهند کرد. به گفته این تحلیلگر، برخی از احزاب حاضر در جمع میز شش نفره دشمنان سفت و سخت خودمختاری کردها، تمرکززدایی و ایجاد فضای چندفرهنگی در ترکیه هستند، بنابراین، لزومی ندارد کردها بخواهند به این احزاب رای بدهند.
در مقابل، برخی کارشناسان هم با استناد به نتایج انتخابات شهرداری‌ها در سال 2019، که کردها با پادرمیانی دموکراتیک خلق‌ها رای خود را به نفع مخالفین اردوغان به صندوق انداختند و در نهایت شهرداری چند کلانشهر مهم همچون استانبول، آنکارا و آدانا به دست مخالفین اردوغان افتاد، این بار هم ممکن است چنین سناریویی رقم بخورد و در روزهای منتهی به انتخابات، حمایت ناگهانی هواداران این حزب از مخالفین اردوغان، می‌تواند در همان مرحله نخست، بازی را به ضرر اردوغان پایان دهد. با اینکه دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات پارلمانی سال 2018 حدود 12 درصد آرا را به دست آورد اما ممکن است با ممنوع شدن فعالیت آن، این حزب از داشتن چنین پایگاهی در انتخابات آینده محروم شود.
اردوغان ثابت کرده که برای ماندن در قدرت حاضر است حتی با دشمنانش نیز مصالحه کند، به همین دلیل دو هفته پیش هم با حضور در میان مردم دیاربکر، برای اینکه اقدامات خود علیه پ ک ک را توجیه کند، گفت که این گروه حامی کردها نیست و آنها تروریست هستند و اقدمات دولتش علیه پ ک ک در راستای تامین امنیت کردهای این کشور بوده است.
در پایان خاطرنشان می‌شود، دو هفته تا انتخابات ریاست جمهوری ترکیه باقی مانده است و آرای کردها و ملی‌گرایان ترک که کماکان در حال سبک و سنگین کردن وزن سیاسی نامزدها هستند، می‌تواند در نتایج انتخابات سرنوشت‌ساز باشد و اردوغان و قلیچدار اوغلو سعی دارند دو جبهه مردد و قشر خاکستری را به سمت خود جذب کرده و شانس خود را برای پیروزی بالا ببرند. برآورد نظرسنجی‌ها و ارزیابی کارشناسان حاکی از این است اردوغان شانس کمتری نسبت به رقیب خود دارد و شاید آرای تعیین کننده کردها، به پاشنه آشیل او در انتخابات تبدیل شده و پس از دو دهه یکه‌تازی، او را از دایره قدرت به زیر بکشد.
